Yayılma
LAYİHƏ
46.
Orqanizmlərin mühitlə qarşılıqlı əlaqəsi
1
Cədvəli dəftərinizə köçürün və heyvanların adlarını uyğun sətirlərdə
yazın: qartal, yarasa, soxulcan, qaranquş, ceyran, zürafə, bayquş,
köstəbək, pələng, tutuquşu, sərçə.
·
bu heyvanların həyat
tərzinə necə təsir
göstərir?
İşıq
Gündüz həyat tərzi keçirənlər
Gecə həyat tərzi keçirənlər
Torpaqda yaşayanlar
İşığın təsiri. Bitkilər üçün çox mühüm olan
fotosintez prosesi yalnız işıqda baş verir.
heyvanların bəziləri gün-
düz, digərləri isə gecə həyat tərzinə uyğunlaş-
mışlar.
Rütubətin təsiri. Suyun miqdarının norma-
dan kənara çıxması orqanizmlərin fəaliyyətində
müəyyən dəyişikliklər yaradır. Məsələn, su çat-
mayanda bəzi bitkilər yarpaqlarını tökür, ot-
ların yerüstü hissələri quruyur. Gəmiricilər və
tısbağalar isə su qıtlığı dövründə yay yuxusuna
gedirlər.
İşıq-
lanmadan asılı olaraq
“... Günəş şüalarından qorunmaq üçün ağacın kölgəsinə çəkildim.
Bura rütubətli idi. Lakin bu rütubət özü ilə sərinlik gətirirdi.
Ağacın yuxarı budaqlarında quşların cəh-cəhi eşidilirdi”.
· Bu hekayədə hansı cansız və canlı amillərin təsirindən söhbət gedir?
· Orqanizmə təsir edən bu amillərin cəmi, sizcə, nə adlanır?
137
136
4
4
ORQANİZM VƏ MÜHİT /
Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri
Mühit amilləri.
Orqanizmlər daim xarici mühitin təsirinə məruz qalırlar.
Orqanizmi əhatə edən cansız və canlı təbiətin bütün
amilləri mühit hesab olunur. Mühit şəraiti olmadan orqanizmlər
qidalana, tənəffüs edə, böyüyə və nəsil verə bilməzlər. Cansız təbiət
amilləri – işıq, temperatur, rütubət, torpaq və havadır. Canlı təbiət
amillərinə isə bakteriya, göbələk, bitki və heyvanların təsiri aiddir.
Son dövrdə
insanın fəaliyyəti də ayrıca amil kimi götürülür.
Mühitin canlı orqanizmlərə təsir göstərən bütün amilləri ekoloji
amillər adlanır. Canlı orqanizmlərin bir-biri ilə və ətraf mühitlə qarşı-
lıqlı əlaqəsini öyrənən elm sahəsi isə ekologiya adlanır.
Orqanizmlərə cansız amillərin qarşılıqlı təsiri. Orqanizmlərə təsir
edən əsas cansız amillər işıq, rütubət və temperaturdur.
Əsas cansız amillər
İşıq
Rütubət
Temperatur
Bakteriya və göbələklərin yayılması. Bakteriyalar Yer üzərində
əlverişsiz mühitə dözümlü sporlarla geniş yayıla bilir. Göbələklər
də sporlarla yayılır. Sporlar küləklə, həşəratlarla və onlarla
qidalanan heyvanlarla uzaq məsafələrə aparılır.
Beləliklə, canlıların əsas xüsusiyyətlərindən biri də yeni yaşayış
sahələrini tutaraq burada məskunlaşmalarıdır.
Mövzuda təklif olunan bitkilərin meyvə və toxumlarını yaymaq üçün han-
sı uyğunlaşmalardan istifadə etdiyini cədvəldə yazın.
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Cümlələri tamamlayın:
Meyvələr, toxumlar __, __, __, __ vasitəsilə yayıla bilər. Bitkilərin
yayılmsı üçün __ var. Tozağacında, göyrüşdə, ağcaqayında olan __
onların toxumlarının __ vasitəsilə yayılmasına kömək edir. Göbələklər
yüngül, birhüceyrəli __ vasitəsilə yayılır.
2. Uyğunluğu müəyyənləşdirin:
Meyvə və toxumların quruluşu
1. Xırda və yüngül toxumlar. Qanadcıqlı,
tükcüklü və uçağanlı meyvələr.
2. Divarlarına təzyiq yaradan seliklə
dolmuş meyvə.
3. Qarmaqcıqlar, tikanlar, tükcüklər.
Meyvə və toxumların yayılma üsulu
a) hava ilə
b) heyvanlarla
c) özləri
d) insan vasitəsilə
İtxiyarı, xaşxaş, lobya kimi bitkilərə meyvə və
toxumların özbaşına __ xarakterikdir.
heyvanlarda bəzi hallarda yeni
yaşayış yerlərinə __ baş verir.
Miqrasiya
etməklə əlaqədar
Ağcaqayın
Meyvəsində qanadcığın olması
Küləklə
Bitkinin adı
Meyvəsinin xüsusiyyətləri
Necə yayılır
Məskunlaşma
Yayılma
LAYİHƏ
4
4
yən ərazidə birgə yaşamağa uyğun-
laşan müxtəlif canlılar qrupu təbii
birliklər əmələ gətirir. Təbii bir-
liklərdə canlı orqanizmlər bir-biri
ilə və cansız təbiət amillərilə (tor-
paq, su və s.) əlaqədədirlər.
Təbii birliklər və
onları əhatə edən mühit vahid sistem
– ekoloji sistem adlanır. İstənilən eko-
loji sistemdə əsas yeri üzvi maddə
“istehsalçıları” olan yaşıl bitkilər tu-
Ekoloji sistem.
47.
Təbii birliklər
· Bu hekayədə hansı canlılar təsvir olunmuşdur?
· Onları bataqlıqda yaşamağa cəlb edən nədir?
Ramiz dostuna hekayədən bir parça oxudu:
... “Uzun qarğılar bitmiş bataqlığın kənarında bir
qədər dayandım. Suyun üzərində isə dövrə vuran
iynəcələr sanki bir-birini qovurdular. Qəflətən su-
dan çıxan qurbağa bir anda bitkinin üzərinə qonan
cücülərdən birini tutdu. Qamışlıqdan çıxan leyləyi
gördükdə yenidən suda gizlənsə də, onun uzun
dimdiyindən xilas ola bilmədi”.
139
138
ORQANİZM VƏ MÜHİT /
Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsirii
1
Meşə və göl sakinlərinin şəkillərinin nömrələrini cədvəlin uyğun sütun-
larında yerləşdirin:
Meşə sakinləri
Göl sakinləri
· Onlar öz aralarında və mühitlə necə bağlıdırlar?
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Temperaturun təsiri. Orqanizmlər müəyyən temperatur hüdu-
dunda yaşamağa uyğunlaşmışdır. Onların bəzilərinin (məsələn:
qurbağa, kərtənkələ) bədən temperaturu ətraf mühitdən asılı olur.
Quşlar və məməlilər isə mühit temperaturundan asılı olmadıqları
üçün ilboyu fəal həyat tərzi sürürlər. Qışda qida tapa bilməyən
porsuqlar, ayılar, kirpilər fəal olmur və qış yuxusuna gedirlər. Bəzi
quşlar isə qida ilə zəngin isti ölkələrə uçurlar.
Orqanizmlərə digər canlılar da
təsir göstərirlər. Nəticədə canlılar arasında müəyyən münasibətlər
formalaşır.
Orqanizmlərə canlıların təsiri.
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
e e
Orqanizmlərə təsir
edən amilləri uyğun
çərçivələrdə yazın.
edin
edin
t tbiq
t tbiq
e e
Xarici mühit amilləri
Cansız amillər
Canlı amillər
Orqanizm
Ekologiya
Ekoloji amillər
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Cədvəli dəftərinizə köçürün. Birinci sütunda
fikirlərin işarəsini, ikinci sütunda isə hansı
amilin təsirindən söhbət getdiyini qeyd edin:
a) Timsahların çoxalması zamanı gələcək
Ekoloji amil
Fakt
a)
b)
dölün cinsini 1°C temperatur fərqi müəyyən edir. b) Qaragilə və
mərcangilə toxumları yalnız qidalanan heyvanın həzm sistemindən
keçdikdən sonra cücərir. c) Gəmiricilər taxıl bitkiləri ilə qidalanmaqla
onların məhsuldarlığını aşağı salırlar. d) Heyvanların bir çoxu
gündüzlər yatır, gecələr isə fəal olurlar. Onlar gecə ov etmək üçün
uyğunlaşmalara malikdirlər.
2. Cədvəli dəftərinizə köçürün və onu tamamlayın:
Cansız təbiət amilləri
Bitkilərin cavab reaksiyaları
Heyvanların cavab reaksiyaları
Mühitin canlı orqanizmlərə təsir göstərən bütün
amilləri __ , canlı orqanizmlərin bir-biri ilə və ətraf
mühitlə qarşılıqlı əlaqəsini öyrənən elm sahəsi isə
__ adlanır.
Təbii birliklər
Canlı orqanizmlərin təbii birlikləri. Meşə, çəmən, bataqlıqda
olan canlılar qrup halında birgə yaşamağa uyğunlaşmışlar. Müəy-
LAYİHƏ
4
4
yən ərazidə birgə yaşamağa uyğun-
laşan müxtəlif canlılar qrupu təbii
birliklər əmələ gətirir. Təbii bir-
liklərdə canlı orqanizmlər bir-biri
ilə və cansız təbiət amillərilə (tor-
paq, su və s.) əlaqədədirlər.
Təbii birliklər və
onları əhatə edən mühit vahid sistem
– ekoloji sistem adlanır. İstənilən eko-
loji sistemdə əsas yeri üzvi maddə
“istehsalçıları” olan yaşıl bitkilər tu-
Ekoloji sistem.
47.
Təbii birliklər
· Bu hekayədə hansı canlılar təsvir olunmuşdur?
· Onları bataqlıqda yaşamağa cəlb edən nədir?
Ramiz dostuna hekayədən bir parça oxudu:
... “Uzun qarğılar bitmiş bataqlığın kənarında bir
qədər dayandım. Suyun üzərində isə dövrə vuran
iynəcələr sanki bir-birini qovurdular. Qəflətən su-
dan çıxan qurbağa bir anda bitkinin üzərinə qonan
cücülərdən birini tutdu. Qamışlıqdan çıxan leyləyi
gördükdə yenidən suda gizlənsə də, onun uzun
dimdiyindən xilas ola bilmədi”.
139
138
ORQANİZM VƏ MÜHİT /
Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsirii
1
Meşə və göl sakinlərinin şəkillərinin nömrələrini cədvəlin uyğun sütun-
larında yerləşdirin:
Meşə sakinləri
Göl sakinləri
· Onlar öz aralarında və mühitlə necə bağlıdırlar?
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Temperaturun təsiri. Orqanizmlər müəyyən temperatur hüdu-
dunda yaşamağa uyğunlaşmışdır. Onların bəzilərinin (məsələn:
qurbağa, kərtənkələ) bədən temperaturu ətraf mühitdən asılı olur.
Quşlar və məməlilər isə mühit temperaturundan asılı olmadıqları
üçün ilboyu fəal həyat tərzi sürürlər. Qışda qida tapa bilməyən
porsuqlar, ayılar, kirpilər fəal olmur və qış yuxusuna gedirlər. Bəzi
quşlar isə qida ilə zəngin isti ölkələrə uçurlar.
Orqanizmlərə digər canlılar da
təsir göstərirlər. Nəticədə canlılar arasında müəyyən münasibətlər
formalaşır.
Orqanizmlərə canlıların təsiri.
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
e e
Orqanizmlərə təsir
edən amilləri uyğun
çərçivələrdə yazın.
edin
edin
t tbiq
t tbiq
e e
Xarici mühit amilləri
Cansız amillər
Canlı amillər
Orqanizm
Ekologiya
Ekoloji amillər
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Cədvəli dəftərinizə köçürün. Birinci sütunda
fikirlərin işarəsini, ikinci sütunda isə hansı
amilin təsirindən söhbət getdiyini qeyd edin:
a) Timsahların çoxalması zamanı gələcək
Ekoloji amil
Fakt
a)
b)
dölün cinsini 1°C temperatur fərqi müəyyən edir. b) Qaragilə və
mərcangilə toxumları yalnız qidalanan heyvanın həzm sistemindən
keçdikdən sonra cücərir. c) Gəmiricilər taxıl bitkiləri ilə qidalanmaqla
onların məhsuldarlığını aşağı salırlar. d) Heyvanların bir çoxu
gündüzlər yatır, gecələr isə fəal olurlar. Onlar gecə ov etmək üçün
uyğunlaşmalara malikdirlər.
2. Cədvəli dəftərinizə köçürün və onu tamamlayın:
Cansız təbiət amilləri
Bitkilərin cavab reaksiyaları
Heyvanların cavab reaksiyaları
Mühitin canlı orqanizmlərə təsir göstərən bütün
amilləri __ , canlı orqanizmlərin bir-biri ilə və ətraf
mühitlə qarşılıqlı əlaqəsini öyrənən elm sahəsi isə
__ adlanır.
Təbii birliklər
Canlı orqanizmlərin təbii birlikləri. Meşə, çəmən, bataqlıqda
olan canlılar qrup halında birgə yaşamağa uyğunlaşmışlar. Müəy-
LAYİHƏ
4
4
141
140
ORQANİZM VƏ MÜHİT /
Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri
masında iştirak edir, özləri isə nektarla qidalanırlar.
Canlı orqanizmlərin təbii birliklər şəklində yaşa-
masının başlıca səbəbi burada onların yaşayışı üçün
əlverişli mühitin olmasıdır.
tur. Ekoloji sistemlərdə bir orqa-
nizm digəri ilə qidalandığı üçün
bunlar arasında müəyyən əlaqə –
qida zənciri yaranır.
Sadə qida zəncirləri, adətən,
bir-biri ilə birləşərək mürəkkəb şə-
bəkə əmələ gətirir. Təbii birlikləri
təşkil edən canlılar arasında birgə
yaşamağı təmin edən müxtəlif mü-
nasibətlər formalaşır.
Rəqabət münasibətləri.
Rəqabətə dözə bilməyən-
lər isə məhv olurlar.
Yırtıcı – şikar münasibətləri.
Təbii birliklərdə yırtıcı – şikar mü-
nasibətlərinə də rast gəlinir. Əl-
verişli şəraitdə (məsələn: qida bol
olduqda) şikarların sayı artarsa,
buna müvafiq yırtıcıların da
miqdarı artır. Yırtıcılar həm də sa-
nitar rolunu oynayaraq xəstə hey-
vanları tutub yeyir və bununla
xəstəliklərin yayılmasının qarşı-
sını alırlar.
Parazit – sahib münasibətləri.
Təbii birliklərdə bəzən bir orqa-
nizm digər orqanizmdən yaşayış
məskəni kimi istifadə edir və
onun hesabına qidalanır. Belə or-
qanizm – parazit, parazitin yaşa-
dığı orqanizm isə sahib adlanır.
Əlverişli qarşılıqlı münasibətlər
(simbioz). Təbii birliklərdə birgə
yaşamaqla əlaqədar bitkilər və
heyvanlar, bitkilər və mikroorqa-
nizmlər, bir heyvan növü ilə di-
gəri arasında əlverişli qarşılıqlı
münasibətlər formalaşır. Məsə-
lən, kəpənəklər çiçəklərin tozlan-
Oxşar
həyat tərzi keçirən eyni və ya müx-
təlif növə mənsub olan fərdlər
arasında gedən mübarizə rəqabət
adlanır.
Sadə qida zənciri
Rəqabət münasibətləri
Yırtıcı – şikar münasibətləri
Ekoloji sistem
Qida zəncirlərinin
mürəkkəb şəbəkəsi
Əlverişli qarşılıqlı
münasibətlər
Qurbağa, ağcaqanad,
qamış, buynuzyarpaq.
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
Birgə yaşayış formaları
Qarşılıqlı münasibətdə olan
orqanizmlər
Yırtıcı – şikar
Parazit sahib
–
Rəqabət
Əhəmiyyəti
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Ekoloji sistem
Təbii birliklər
2. Nümunəyə əsasən, uyğunluğu müəyyən edin.
IV. Göl
III. Səhra
II. Meşə
I. Bataqlıq
Maral, ayı, sincab,
canavar, qaban, palıd.
Qurbağa, boz vağ, şeh-
çiçəyi, qamış, zəli.
Kərtənkələ, əqrəb, sak-
saul, kaktus.
Heyvanlar və bitkilər
Təbii birliklər
Təbii birliklərin şərhi
Nümunə:
I-c-2
1. Şəkillərə baxın. Bitki və heyvanlardan bir neçə halqadan ibarət müxtəlif
qida zənciri qurun.
__müəyyən ərazidə birgə yaşamağa uyğunlaşan müx-
təlif canlılar qrupu olub onları əhatə edən mühitlə
vahid sistem təşkil edir ki, bu da __ adlanır.
1
2
3
4
5
6
İçməli, axar suyu olan su
hövzəsinin bir hissəsidir.
Yerin çoxsaylı həyat forma-
larına malik bitki örtüyüdür.
Əsas yeri ağac, kol və otlar
tutur.
Qurunun düzənlik hissəsidir,
yağıntı az olur, torpaq qum-
saldır, uzunmüddətli isti
yayı olur, qış isə qısa və so-
yuq keçir, rütubət aşağıdır.
Durğun suyu olan su hövzə-
sidir, torpağı rütubətlidir,
azqidalıdır.
a
b
c
d
1
2
3
4
LAYİHƏ
4
4
141
140
ORQANİZM VƏ MÜHİT /
Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri
masında iştirak edir, özləri isə nektarla qidalanırlar.
Canlı orqanizmlərin təbii birliklər şəklində yaşa-
masının başlıca səbəbi burada onların yaşayışı üçün
əlverişli mühitin olmasıdır.
tur. Ekoloji sistemlərdə bir orqa-
nizm digəri ilə qidalandığı üçün
bunlar arasında müəyyən əlaqə –
qida zənciri yaranır.
Sadə qida zəncirləri, adətən,
bir-biri ilə birləşərək mürəkkəb şə-
bəkə əmələ gətirir. Təbii birlikləri
təşkil edən canlılar arasında birgə
yaşamağı təmin edən müxtəlif mü-
nasibətlər formalaşır.
Rəqabət münasibətləri.
Rəqabətə dözə bilməyən-
lər isə məhv olurlar.
Yırtıcı – şikar münasibətləri.
Təbii birliklərdə yırtıcı – şikar mü-
nasibətlərinə də rast gəlinir. Əl-
verişli şəraitdə (məsələn: qida bol
olduqda) şikarların sayı artarsa,
buna müvafiq yırtıcıların da
miqdarı artır. Yırtıcılar həm də sa-
nitar rolunu oynayaraq xəstə hey-
vanları tutub yeyir və bununla
xəstəliklərin yayılmasının qarşı-
sını alırlar.
Parazit – sahib münasibətləri.
Təbii birliklərdə bəzən bir orqa-
nizm digər orqanizmdən yaşayış
məskəni kimi istifadə edir və
onun hesabına qidalanır. Belə or-
qanizm – parazit, parazitin yaşa-
dığı orqanizm isə sahib adlanır.
Əlverişli qarşılıqlı münasibətlər
(simbioz). Təbii birliklərdə birgə
yaşamaqla əlaqədar bitkilər və
heyvanlar, bitkilər və mikroorqa-
nizmlər, bir heyvan növü ilə di-
gəri arasında əlverişli qarşılıqlı
münasibətlər formalaşır. Məsə-
lən, kəpənəklər çiçəklərin tozlan-
Oxşar
həyat tərzi keçirən eyni və ya müx-
təlif növə mənsub olan fərdlər
arasında gedən mübarizə rəqabət
adlanır.
Sadə qida zənciri
Rəqabət münasibətləri
Yırtıcı – şikar münasibətləri
Ekoloji sistem
Qida zəncirlərinin
mürəkkəb şəbəkəsi
Əlverişli qarşılıqlı
münasibətlər
Qurbağa, ağcaqanad,
qamış, buynuzyarpaq.
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
Birgə yaşayış formaları
Qarşılıqlı münasibətdə olan
orqanizmlər
Yırtıcı – şikar
Parazit sahib
–
Rəqabət
Əhəmiyyəti
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Ekoloji sistem
Təbii birliklər
2. Nümunəyə əsasən, uyğunluğu müəyyən edin.
IV. Göl
III. Səhra
II. Meşə
I. Bataqlıq
Maral, ayı, sincab,
canavar, qaban, palıd.
Qurbağa, boz vağ, şeh-
çiçəyi, qamış, zəli.
Kərtənkələ, əqrəb, sak-
saul, kaktus.
Heyvanlar və bitkilər
Təbii birliklər
Təbii birliklərin şərhi
Nümunə:
I-c-2
1. Şəkillərə baxın. Bitki və heyvanlardan bir neçə halqadan ibarət müxtəlif
qida zənciri qurun.
__müəyyən ərazidə birgə yaşamağa uyğunlaşan müx-
təlif canlılar qrupu olub onları əhatə edən mühitlə
vahid sistem təşkil edir ki, bu da __ adlanır.
1
2
3
4
5
6
İçməli, axar suyu olan su
hövzəsinin bir hissəsidir.
Yerin çoxsaylı həyat forma-
larına malik bitki örtüyüdür.
Əsas yeri ağac, kol və otlar
tutur.
Qurunun düzənlik hissəsidir,
yağıntı az olur, torpaq qum-
saldır, uzunmüddətli isti
yayı olur, qış isə qısa və so-
yuq keçir, rütubət aşağıdır.
Durğun suyu olan su hövzə-
sidir, torpağı rütubətlidir,
azqidalıdır.
a
b
c
d
1
2
3
4
LAYİHƏ
4
4
143
142
ORQANİZM VƏ MÜHİT /
Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri
fəaliyyəti qadağan edilmir. Yasaqlıqlarda bir çox illər ərzində və ya
ilin müəyyən fəslində ayrı-ayrı növlər qorunur.
Milli parklarda qoruqlardan fərqli olaraq ərazinin bir hissəsin-
də dincəlmək və turist gəzintiləri üçün icazə verilir. Lakin ərazinin
müəyyən sahəsi qorunur.
İnsan müasir elm və texnikanın nailiyyətlərindən istifadə et-
məklə təbiətin qorunması yollarını araşdırır. Bunun üçün meşələ-
rin bərpası, təmizləyici qurğular, tullantısız texnologiya üsulları iş-
lənib hazırlanır.
48.
İnsan və canlı təbiət
· İri şəhərlərdə xəstəliklərin çoxalması nə ilə əlaqədardır?
· Ətraf mühitin çirklənməsinin başlıca səbəbləri hansılardır?
Son dövrlərin statistikasına görə, böyük şəhərlərdə tənəffüs yol-
ları, mədə-bağırsaq, sinir və bu kimi xəstəliklər kənd yerlərinə nis-
bətən çoxalmışdır... Xəstəliklərin artması müvafiq olaraq ölüm
hallarının çoxalmasına da səbəb olmuşdur.
Dostları ilə paylaş: |