Metodikasi haqida
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- METODIKASI HAQIDA Sayfullayeva Shahlo Shavkatovna Buxoro davlat universiteti, Fizika-matematika fakulteti talabasi, Annatatsiya.
- Kalit soʻzlar
|
PEDAGOG RESPUBLIKA ILMIY JURNALI 1 – SON / 2022 - YIL / 15 - SENTYABR www.bestpublication.org 132 MAKTABDA KOMBINATORIKANING ASOSIY QOIDALARINI OʻQITISH METODIKASI HAQIDA Sayfullayeva Shahlo Shavkatovna Buxoro davlat universiteti, Fizika-matematika fakulteti talabasi, Annatatsiya. Maqolada turli masalalarni yechishda kombinatorikaning asosiy qoidalarining (koʻpaytirish va qoʻshish qoidalari) muhim oʻrni yoritilgan. Ushbu yo’nalishda dastlabki koʻnikmalarni maktab matematikasidan boshlab shakllantirib borish, oʻquvchilarning fikrlash qobiliyatini rivojlantirish lozimligi bayon qilingan. Kalit soʻzlar: qoʻshish qoidasi, koʻpaytish qoidasi, kombinatorika, chekli toʻplam, elementlar, kombinatorika elementlari. Eng avvalo kombinatorika masalalarining kelib chiqish tarixi va qanday masalalar kombinatorika masalalari deyilishi haqida qisqacha ma’lumotlar keltiramiz. Tajribalar shuni ko‘rsatmoqdaki, mavzuni o‘tishdan oldin tarixiy ma’lumotlar keltirilishi o‘quvchilarda fanga nisbatan juda katta qiziqishlar uyg‘otmoqda. Matematikaning kombinatorik tahlil, kombinatorik matematika, birlashmalar nazariyasi, qisqacha, kombinatorika deb ataluvchi bo‘limida chekli yoki muayyan ma’noda cheklilik shartini qanoatlantiruvchi to‘plamni (bu to‘plamning elementlari qanday bo‘lishining ahamiyati yo‘q: harflar, sonlar, hodisalar, qandaydir predmetlar va boshqalar) qismlarga ajratish, ularni o‘rinlash va o‘zaro joylash ya’ni, kombinatsiyalar, kombinatorik tuzilmalar bilan bog‘liq masalalar o‘rganiladi. Hozirgi davrda kombinatorikaga oid ma’lumotlar inson faoliyatining turli sohalarida qo‘llanilmoqda. Jumladan, matematika, kimyo, fizika, biologiya, lingvistika, axborot texnologiyalari va boshqa sohalar bilan ish ko‘ruvchi mutaxassislar kombinatorikaning xilma-xil masalalariga duch keladilar. To‘plamlar nazariyasi iboralari bilan aytganda, kombinatorikada kortejlar va to‘plamlar, ularning birlashmalari va kesishmalari hamda kortejlar va qism to‘plamlarni turli usullar bilan tartiblash masalalari qaraladi. To‘plam yoki kortej elementlarining berilgan xossaga ega konfiguratsiyasi bor yoki yo‘qligini tekshirish, bor bo‘lsa, ularni tuzish va sonini topish usullarini o‘rganish hamda bu usullarni biror parametr bo‘yicha takomillashtirish kombinatorikaning asosiy masalalari hisoblanadi. Kombinatorikaning ba’zi elementlari eramizdan oldingi II asrda hindistonliklarga ma’lum edi. Ular hozirgi vaqtda guruhlashlar deb ataluvchi kombinatorik tushunchadan foydalanishgan. Eramizning XII asrida Bxaskara Acharya o‘zining ilmiy tadqiqotlarida guruhlash va o‘rin almashtirishlarni qo‘llagan. Tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, hindistonlik olimlar kombinatorika elementlaridan, jumladan, birlashmalardan foydalanib, she’riy asarlar tarkibiy tuzilishining mukammalligini tahlil qilishga Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|