Metrologiya, standartlashtirish va sifatni

1
rolik 
2
ga qo‘yilib, asbobning ishlash 
jarayonida doimiy tezlik bilan rolik 
3
ga o ‘raladi. Qog‘oz (dia- 
grammali) tasma valik 
4
bilan bog‘liq kichik quvvatli dvigatel 
(rasmda ko‘rsatilmagan) yordamida o ‘rab olinadi. O ‘lchash asbobi­
ning harakatlanuvchi qismi 
5
o ‘q bilan (rasmda keltirilmagan) 
richag 
6
orqali asbobning strelkasi 
7
bog‘langan. Uzluksiz yozuv 
strelkaning oxirida joylashtirilgan pero 
8
bilan amalga oshiriladi 
va qog‘oz tasmaga egri chiziq ko‘rinishida qayd etib boriladi. Strelka 
bilan peroning holati o ‘lchanayotgan kattalikning qiymatini aniq- 
laydi.
Yorug‘lik nurli ossillograflar. Yorug‘lik nurli ossillograflar elektrik 
jarayonlar tezlik bilan o ‘tishini kuzatish va rasmga olish uchun 
m o‘ljallangan. Ossillografning asosiy elementi magnitoelektrik as­
bob tizimlariga o ‘xshash prinsipda ishlaydigan ossillografik galvano- 
metr hisoblanadi.
NS doimiy magnit qutblari o ‘rtasida ingichka yoriqqa (2.16- 
rasm) harakatlanuvchi halqa 
1
ga bronzali sim joylashtirilgan. 
Halqaga oyna 
2
mahkamlangan. Halqa magnit maydoni bilan halqa 
tokining o ‘zaro harakati natijasida oyna harakatlanadi. Asbobning 
harakatlanish tizimining kichik inersiyaliligi hisobiga oyna tok 
qiymatining bir ondagi qiymatiga proporsional burchakka aylanadi.
68

---

2.15-rasm. O ‘ziyozar asbobning 
qurilmasi.
2.16-rasm. Magnitoelektrik 
ossillograf qurilmasi.
Lampa 
3
dan nuqtali yorib o ‘tgan yorug‘lik nuri optik tizimda 
qisqa bog‘lamli fokuslanib oynaga uzatiladi. Uni kesuvchi nur 
doimiy tezlik bilan harakatlanuvchi fotoqog‘oz 
4
ga uzatiladi. Bunda 
yorug‘lik nuri yorug‘lik sezuvchi fotoqog‘oz qatlamiga tokning 
egri chiziq izlarini qoldiradi. Bu jarayon esa ossillogrammalash 
deb nomlanadi.
2.6. O ‘lchash vositalarining metrologik xarakteristikalari
O ‘lchash vositalari boshqa texnik qurilmalar kabi ularning vazifa 
va qo‘llanilishini belgilovchi qator texnik xarakteristikalarga ega.
O ‘lchash vositalarining sifati, ularning texnik darajasini baho- 
lashda xizmat qiladigan va o ‘lchash natijalariga ta’siri va xatoliklarini 
baholash maqsadida o ‘lchash vositalarining ba’zi xarakteristikalari 
ajratiladi. O ‘lchash vositalarining bunday xususiyatlari