Microsoft Word 13. Ma'Ruzalar matni

7.2-
 
Rasm. Transport-tayyorlov xarajatlarini buyurtma o‘lchamiga bog‘liqligi 
Optimallik mezoni sifatida transport-tayyorlov va saqlashga bo‘lgan xarajatlar 
summasining minimumi olinadi. 
Ushbu ikkala xarajatlar ham buyurtma o‘lchamiga bog‘liq, ammo ularning bog‘liqlik 

---

darajalari turlicha. 
Saqlashga bo‘lgan xarajatlar esa buyurtma o‘lchamiga to‘g‘ri proporsionaldir. Bu 
bog‘liqlikning grafigi 7.3 rasmda keltirilgan. 
Yuqoridagi ikkita grafikni qo‘shib, transport-tayyorlov va saqlash xarajatlarini 
buyurtma o‘lchamiga bog‘liqligini aks ettiruvchi egri chiziqqa ega bo‘lamiz. Ko‘rib 
turganimizdek bu egri chiziq minimum nuqtasiga ega, aynan shu nuqtada xarajatlar yig‘indisi 
minimumga teng bo‘ladi. Ushbu nuqtaning abssissasi esa buyurtmaning optimal o‘lchami 
qiymatini aks ettiradi. 
7.3-
 
Rasm. Zaxiralarni saqlashga bo‘lgan xarajatlarni buyurtma o‘lchamiga 
bog‘liqlig
7.4-
 
Rasm. Transport-tayyorlov va saqlash xarajatlari summasini buyurtma 
o‘lchamiga bog‘liqligi 
S
opt. 
- buyurtmaning optimal o‘lchami. 
Buyurtmaning optimal o‘lchamini aniqlash masalasi analitik usul bilan ham yechilishi 
mumkin. Buning uchun transport-tayyorlov va saqlash xarajatlari

---

ya'ni: 
um. 
saq. 
+ S
tr. 
min 
(7.1) 
um. 
(7.5) 
2 
S
2
(7.6) 
Maqsadli funksiya hosilasini nolga olib keluvchi Sning qiymatini topamiz: 
M 
- 
K -Q 
= 
0,
2 
S
2
2 
S
 
opt
(7.7) 
summasini aks ettiruvchi funksiyani minimumga intilishi shartlarini aniqlash lozim, 
bu yerda: 
S
um. 
- tashish va saqlashga bo‘lgan umumiy xarajatlar; 
S
saq. 
- zaxirani saqlashga bo‘lgan xarajatlar; 
S
tr. 
- transport-tayyorlov xarajatlari; 
Tasavvur qilaylik, aniq bir davr ichidagi aylanma kattaligi Qni tashkil etsin. Bitta 
buyuriladigan va yetkaziladigan partiyaning o‘lchami S. Oldingi partiya tugab bo‘lgandan 
so‘nggina keyingisi olib kelinadi. Unda zaxiraning o‘rtacha qiymati S/2 ga teng bo‘ladi. 
Zaxirani saqlash uchun (M) tarifni kiritamiz. M- T davr ichidagi saqlash xarajatlarini 
o‘sha davrdagi o‘rtacha zaxira qiymatidagi ulushi bilan o‘lchanadi. Masalan, Mq0,1 bo‘lsa, 
demak zaxirani saqlash bo‘yicha xarajatlar, uning o‘rtacha qiymatini 10%ni tashkil etadi. 
Shuningdek, bir birlik tovarni saqlash xarajatlari ham, uning qiymatini 10%ni tashkil etadi. 
Endi T davr ichida tovarlarni saqlashga bo‘lgan xarajatlarni hisoblash mumkin: 
C
cak
= 
M
-
1
cak
2 (7.2) 
T davr ichidagi transport-tayyorlov xarajatlarining o‘lchami, buyurtmalar sonini, bitta 
buyurtmani olib kelish bilan bog‘liq xarajatlarga ko‘paytmasi bilan aniqlanadi. 
(7.3) 
bunda: 
K-bitta buyurtmaga bo‘lgan transport-tayyorlov xarajatlari; 
Q/S- T davrdagi buyurtmalar miqdori; 
Olingan ifodalarni joy-joyiga qo‘yib chiqib, olib kelinadigan partiyaning optimal 
o‘lchamini topamiz. (S
opt.
) 
S
um.
= S
saq. 
+ S
tr. 
min 
7Q
C 
= 
M 
■ 
— I 
K 
■ — 
умумий 
r\ 
ci
2 
7
(7.4) S
um.
, uning S bo‘yicha birinchi hosilasi nolga 
teng, ikkinchisi esa noldan katta bo‘lgan nuqtada, minimumga erishadi. Birinchi xosilani 
topamiz: