2 Ijtimoiy pedagogika prinsiplari .
«Printsip» so’zi lotincha so’zidan hosil bo’lgan «asos», «boshlanish» ni bildirali. Har
qanday fan uchun ishlatilgan muayyan qoidalardan kelib chiqadigan o’z printsiplari mavjud.
Fanlar printsip va qoidalar bizga bog’liq bo’lmagan holda mavjud. Ulardan chetga chiqish
mumkin emas, aks holda pedagogik faoliyat befoyda balki zararli bo’ladi. Ijtimoiy pedagogika
pedagogikadan ajiralib chiqdi, tabiiyki o’z asosida shu fan printsiplariga tayanadi.
Pedagogikadagi printsiplar shaxs ta’lim tarbiyasining umumiy yo’nalishini beradi va aniq
pedagogik vazifalar hal etish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Biroq, shu fan rivojlanishining har
bir davri uchun pedagogika printsiplari haqidagi masala munozaralidir.
Zamonaviy davr ham bundam mustasno emas. Olimlar u yoki bu printsiplarni olga suradi
yoki yangicha ma’lumotlarni izohlaydi. Bu borada ijtimoiy pedagogikada yanada ko’p
qiyinchiliklar yo’zaga kelmoqda, ammo uning dunyoviy balog’at yoshiga (100 yildan ortiq)
qaramay O’zbekistonda bu fan endi o’z ining birinchi qadamlarini quymoqda.
Biz
3 ta printsipni ko’ribb chiqamiz , tarbiyaning tabiyatga uyg’un bo’lish to’g’risidagi
printsip, tarbiyaning madaniy uyg’un bo’lish printsipi va gumanizim printsipi. Shu printsiplardan
har biri ijtimoiy pedagogikada o’zining talqiniga va o’ziga xos xususiyatiga ega.
Sharq uyg’onish davri buyuk olimi entsiklopediyachisi va mutafakkiri Abu Ali Ibin Sino
(980-1067) o’z asarlarila tarbiyaning tabiyatga uyg’un bo’lish haqida gapirgan edi. Masalan «uy
ro’z g’or tutish» haqidagi asarida Ibin Sino yo’zgan ediki, inson aqlli mavjudod shuning uchun
tabiyatda alohida o’rin tutadi va uning qonunlariga ko’ra rivojlanadi.
«Yo’lgon xislatlarni qayta tarbiyalash» asarida esa Ibn sino yo’zadiki, kimki axloqsiz
insonni tarbiyalomogchi bo’lsa unda u uni har tamonlama o’rganishi insonning tabiyati
qoidalarini bilishi kerak. Natijada tarbiyaning tabiyat bilan uyg’un bo’lish printsipi ko’pgina
buyuk pedagoglar tomonidan o’z pedgogik va ijtimoiy pedagogik nazariyalari qurish asosi
sifatida olingan edi. Masatan, Fransiya falsafachisi Jan Jak Russo hisoplagan ediki, bola
50
tarbiyasi tabiyat bilan uyg’un ravishda amalga oshirilishi kerak. U yozadiki,