Microsoft Word emirov vuqar doc

Nəticə və təkliflər 

 

Beynəlxalq  investisiya  əməkdaşlığı  sferasında  MDB  məkanında  müşahidə 

olunan proseslər müasir dövrdə son dərəcə aktualdır.  

MDB  regionu  dövlətləri  düunya  iqtisadiyyatinın  zəngin  regionunu 

formalaşdırır. Region dövlətləri ilə investisiya əlaqələri perspektiv əhəmiyyət kəsb 

edir.  nvestisiya  əməkdaşlığının  bir  sıra  meylləri  və  inkişaf  istiqamətlərini  qeyd 

etmək olar.  

1. 

MDB  regionu  dövlətləri  iqtisadi  resurs  potensialı  ilə  dunya 

iqtisadiyyatının  əhəmiyyətli  dərəcədə  zəngin  dövlətləridir.  Belə  bir  potensialın 

dunya təsərrüfatına inteqrasiyası geosiyasi cəhətdən mürəkkəb proseslərlə baglıdır.  

2. 

Neft  və  gaz  resursları  sahəsində  regonda    dünya  iqtisadiyyatında 

muasir  tələbatları  ödəyə  biləcək    zənginlik  mövcuddur.  Lakin  onların  hasilatı  və 

emalı  getdikcə  igtisadi  cəhətdən  çətinləşir.  Keyfiyyətli  məhsullar  əldə  edilməsi 

daha effektli emal texnologiyalarının tətbigini tələb edir. Emal texnologiyalarının 

təkmilləşdirilməsı öz növbəsində  irimiqyaslı investisiya qoyuluşlarını və geosiyasi 

stabilliyin gərarlaşmasını tələb edir. Xüsusilə, Fars körfəzi, Yaxın Şərq və Mərkəzi 

Asiya  regionu  ölkələrində  vəziyyət  yeni  geoiqtisadi  situasiya  yaratmaqla    zəruri 

investisiya qoyuluşlarının perspektivləri üçün qeyri-müəyyənliyə səbəb olmuşdur. 

3. 

nvestisiya artımı faktoru MDB regionunda  iqtisadi inkişafa daha çox 

ticarət aspektində özünü göstərmişdir. Bütün regionun Avropa  ttifaqı ölkələrindən 

idxal əlaqələrinin həcmi atmışdır. 

---

83 

 

 

83

Lakin  Avrostatın  məlumatlarının  təhlilinin  nəticələri  göstəriri  ki,  A   (27) 

ölkələrinin  MDB  ölkələrinə  ixracının  strukturu  qarşiliqli  ticarətin  daha  əlverişli 

təşkilini  bir  daha  zəruri  edir.  Çünki  MDB  regionu  ölkələri  Avropa  ttifaqı 

bazarlarına daha çox mineral və xammal məhsullar ixrac etmiş, Avropa  ttifaqının 

sənayecə  inkişaf  etmış  ölkələrindən  isə  daha  çox  hazir  məhsullar,  elmi-texniki 

avadanlıqlar, maşın və müxanızmlər və s. idxal etmişlər. 

4. 

MDB  regionunu  beynəlxalq  investisiyalar  üçün  əhəmiyyəti  getdikcə 

artmaqda davam edir. Qarşiliqli faydaliliq prinsipləri iki region dövlətləri arasında 

iqtisadi  potensialların  daha  səmərəli  dövriyyəsini  aktuallaşdirmışdır.  Birbaşa 

investisiyalar  MDB  regionu  dövlətlərinin    beynəlxalq  inteqrasiya  və    ticarət 

ə

laqələrinin inkişaf amili kimi nəzərə alınmalı, həmçinin faydalı iqtisadi əlaqələrin 

inkişafı məqsədilə əməfdaşlıq strategiyası təkmilləşdirilməlıdir.  

5. 

Rusiya kompaniyalarının MDB ölkələrində iri investisiya lahiyələrini 

həyata keçirir. Rusiya və Azərbaycan arasında ticari-iqtisadi əlaqələrin inkişafında 

regionlararası  əməkdaşlıq vacib  rol oynayır.  Regionlararası  əməkdaşlıq sahəsində 

ə

laqələr  intensiv  meyllər  kəsb  etməkdədir.  Hazırda  Rusiya  Federtasiyasının  18 

subyekti  Azərbaycan  Höküməti  ilə  əməkdaşlıq  haqqında  hüquqi  tərtib  olunmuş 

sənədlərə  malikdirlər.  Tatarstanın  və  Dağıstanın  nümayəndəlikləri  Azərbaycanda 

fəaliyyət göstərirlər.

  

6. 

VTB qrupu Azərbaycan bazarında fəaliyyətə başlamışdır. 2012-ci iln

 

noyabrin  23-də  Bakıda  VTB  Bankı  ASC-nin  törəmə  şirkəti  olan  VTB  Bank 

Azərbaycan ASC-nin ofisi fəaliyyətə başlamışdır.

 

7. 

VTB Bank Azərbaycan ASC geniş spektr bank xidmətləri təklif edən 

universal  bank  kimi  inkişaf  etmək  niyyətindədir. lkin  mərhələdə  Bank  işini 

korporativ  müştərilərə  xidmət  göstərilməsinə  və  xarici  ticarət  əməliyyatlarının 

maliyyələşdirilməsi istiqamətində quracaq. VTB Rusiyada, bəzi MDB ölkələrində, 

Qərbi Avropa, Asiya və Afrika ölkələrində geniş spektr korporativ, pərakəndə və 

sərmayə bank xidmətləri təklif edir. 

---

84 

 

 

84

2009-cu ilin iyunun 30-na olan məlumata görə, VTB qrupu aktivlər (3 637,3 

mlrd.  rubl)  və  müştəri  vəsaitləri  üzrə  (1  561,8  mlrd.  rubl)  Rusiyanın  ikinci  iri 

maliyyə qrupu olub. 

VTB-nin  Rusiyada,  MDB  və  Avropada  regional  şəbəkəsi  966  satış 

nöqtəsindən  ibarətdir  ki,  bunun  sayəsində  də  qrup  Rusiyanın  Ən  iri  pərakəndə 

banklar üçlüyünə daxildir. 

VTB-nin  2008-ci  ildə  əsası  qoyulmuş  nvestisiya  biznesi  çərçivəsində 

Moskva, London, Sinqapur və Dubayda əməliyyatlar həyata keçirilir.  

8. 

Azərbaycanda  iqtisadi  siyasət  ilk  növbədə  neft  sektorundan  asılılıgın 

azalmasına  və  qeyri-neft  sektorunun  dinamik  inkişafına  yönəlmişdir.  Belə  bir 

siyasət  çərçivəsində  müasir  kimya,  neft-kimya,  metallurgiya,  maşıngayırma 

kompleksləri, hərbi sənaye kompleksləri,  tikinti sahələrinə geniş diqqət verilir. 

9. 

Azərbaycanın  beynəxalq  ticarət  mövqeyində  bir  sira  məhsullar  üzrə 

ixrac  imkanları  yaranmaqdadır.  Son  illərdə  bəzi  Avropa  ttifaqı  ölkələri  də  daxil 

olmaqla, Azərbaycanın iki tərəfli təşəbbüsləri genişlənməkdədir. Lakin hələlik neft 

məhsullarının  ixracınin  birmənalı  üstünlüyü  şəraitində  beynəlxalq  ticarət 

mövqeyinin  yaxşılaşdırılması  rəqabətqabilliyyətli  məhsul  istehsalına  nail  olmanı 

və  ixracın  strukturca  diversifikasiyası  ilə  yanaşı  ixrac  bazarlarının 

genişləndirilmasini tələb edir.  

10. 

 Beynəlxalq  enerji  daşıyıcıları  bazarındakı  müasir  meyllər  və 

«energetik ingilab» xüsusilə təbii qaz ixracı marşrutlarının diversifikasiyasını tələb 

edir. Azərbaycanda hasil olunan təbii qaz üç istiqamətdə ixrac olunur: 

• Bakı-Tbilisi-Ərzurum  magistral  boru  kəməri  (Azərbaycan-Gürcüstan-

Türkiyə);  

• Qazıməmməd  -  Astara  –  Bind-Biand  magistral  boru  kəməri  (Azərbaycan-

ran) (burada  ran tərəfi alınan qaz həcmlərinin əvəzinə müvafiq olaraq Naxçıvan 

MR-nı qazla təchiz edir);  

• Qazıməmməd-Mozdok magistral boru kəməri (Azərbaycan-Rusiya).  

---

85 

 

 

85

     Azərbaycanda  hasil  olunan  qazın  xarici  bazarlara  perspektiv  nəqlinə 

gəldikdə isə bu günə 4 potensial marşrut mövcuddur. Bunlara TANAP, Nabucco-

West, TAP və AGR  layihələri aiddir. 

Azərbaycanda  iqtisadi  inkişafin  müasir  modeli  MDB  regionu  dövlətləri  ilə 

daha  perspektiv  və  səmərəli  investisiya  əlaqələrinin  inkişaf  etdirilməsində  yeni 

imkanlar yaratmışdır.   

11. 

Azərbaycan  MDB  regionu  cərcıvəsində  iqtisadi  əlaqələrinin  gələcək 

inkişafını  faydalı  tərəfdaşlıq  strategiyası  əsasında  müəyyənləşdirməkdədir. 

Regionda  Rusiya  Federasiyası  ilə  əlaqələrin  prioritetliyi  bu  strategiyada  xüsusi 

ə

həmiyyət  daşıyır.  Azərbaycan  perspektiv  əlaqələrin  inkişaf  mexanizmlərinin 

rolunu  və  fəaliyyətini  xüsusilə  genişləndirməkdədir.  Bu  sırada  Rusiya 

Federasiyasının Ticarət nümayəndəlıyinin fəaliyyətinin praktiki əhəmiyyətini qeyd 

etmək  olar.  2006-cı  ilin  mart  ayından  Bakıda  Rusiya  Federasiyasının  Ticarət 

nümayəndəliyi fəaliyyət göstərir. 

Fəaliyyətə  başladıgı  dövrdən  ayrı-ayrı  Federasiya  subyektləri  ilə  səmərəli 

ə

laqələrə  nail  olunmuşdur.    2010-cu  ildə  Ticarət  Nümayəndəliyinin  təşkilati 

dəstəyi  ilə  Bakıya  Penza  T P  nümayəndələrinin  səfəri  baş  tutumuşdur.  Vilayətin 

çoxprofilli kompleksi neft qaz emal edən, kimya, elektrotexnika, tikinti və s. kimi 

doqquz müəssisənin rəhbərləri ilə təmsil olunmuşdur.  

12. 

 Rusiya  Ticarət  Nümayəndəliyinin  məlumatına  görə,  30-dan  artıq 

Azərbaycan şirkəti qarşılıqlı əlverişli əməkdaşlığa maraq göstərir. 

13. 

Hazırda Azərbaycan və MDB regionun bir sıra dövlətləri ilə ikitərəfli 

ticarət  və  iqtisadi  münasibətlərin  vəziyyəti  və  perspektivləri    qtisadi  əməkdaşlıq 

üzrə  Dövlətlər  arası  komissiyanın  fəaliyyətindən  daha  çox  asılıdır.  Buna  görə  də 

müqavilə  hüquq  bazasının  təşkili  ilə  bağlı  əsas  məsələlər  müzakirə  olunmalı  və 

yenı inkişafın tələblərinə uyğunlaşdirilmalıdır. 

14. 

MDB  regionu  miqyasinda  əhəmiyyət  daşıyan  lahiyələr  üzrə 

investisiya əlaqələrinin yaradilması strateji əhəmiyyət daşıyır. “M2M Telematika” 

Rusiya  şirkətinin  regional  mərkəzi  statusuna  malik  “Hermes  GPS”  şirkəti  ilə 

---

86 

 

 

86

“QLONASS” 

peyk 

noviqasiya 

sisteminin 

Azərbaycanda 

istifadəsi 

perspektivlərinin müzakirəsı perspektiv əməkdaşlıq istiqamətiqeya etmək olar.  

15. 

Azərbaycan və  RF arasında “Sinterra” yeni əməkdaşlıq istiqamətində 

növbəti  addımlardan  biri  kimi  qeyd  oluna  bilər.  QSC  KT  sahəsində  “Sinterra” 

ş

irkətinin  “Azərtelekom”la  birgə  layihələrinin  realizasiyası  ilə  bağlı  məsələlər 

müzakirə olunmuşdur.  

16. 

Azərbaycan ərzaq bazarında aparıcı strukturlardan biri olan “Azərsun-

Xoldinq” şirkətinin Ticarət nümayəndəliyinin ilə təmasları şirkət tərəfindən Rusiya 

ə

razisində  bir  sıra  sərmayə  layihələrinin  realizasiyası  perspektivlərinə  imkanlar 

yaratmışdır.    Rusiyanın  çay  bazarında  olan  vəziyyət  haqqında  fikir  mübadiləsi 

aparıldıqdan sonra, Azərbaycan şirkətinin lahiyələri həyata keçirilmişdir.  

17. 

Dunyada baş verən böhran prosesləri MDB regionu dövlətləri arasında 

daim  nəzərə  alınır.  Bu  məsələlərdən  biri  ərzaq  təhlükəsizliyi  problemidir. 

Azərbaycan  Respublikası  FHN-nin  maddi  ehtiyyatlar  üzrə  dövlət  agentliyinin 

rəhbərliyi  ilə  görüşdə  ölkənin  dövlət  ehtiyatları  üçün  əldə  olunan  Rusiya  taxılı 

ixracının  artırılması  perspektivləri  əməkdaşlıq  məsələsi  kimi  əhəmiyyət  daşıyır. 

Azərbaycanın dövlət və biznes strukrurları  ilə  Rusiya  Federasiyası  subyektlərinin 

və Həştərxan, Stavropol və Krasnodar ölkələri təsərrüfat strukturlarının maraqlarını 

milli  bazarda  maraqların  müdafiə  olunması  sahəsində  əməkdaşlıq  Ticarət 

nümayəndəliyi  tərəfindən  davam  etdirilmişdir.  Tərəflər  arasında  Informasiya 

mübadiləsi və danışıqlar prosesi təşkil olunmuşdur.  

18. 

Ticarət  Nümayəndəliyi  (Rusiya  qtisadı  nkişaf  Nazirliyinin  Ticarət 

Danışıqları Departamentinin tapşırığı ilə) Gömrük  ttifaqının dair birgə nümayəndə 

heyəti  ilə  Azərbaycanın  bu  işdə  maraqlı  olan  nazirlik  və  idarələri  arasında  azad 

ticarət  rejimi  və  vahid  müsadirələr  siyahısına  dair  ikitərəfli  danışıqların  qüvvədə 

olması  qaydaları  haqqında  məsləhətləşmələrin  təşkilinə  yardım  edib  və 

keçirilməsində  bilavasitə  iştirak  edib.  Məsləhətləşmələr  nəticəsində  Rusiya, 

Belarus, Qazaxıstan və Azərbaycan hökumətlərinə azad ticarət haqqında ikitərəfli 

müqavilələrin təshih edilməsi barədə təklif verilməsi barədə qərar qəbul olunub.  

---

87 

 

 

87

 

Ə

dəbiyyat siyahısı 

1. Алиев И.Г. Каспийская нефть Азербайджана, Москва, Известия 2003 

2. H.Seyidoglu Uluslararası  ktisad  stambul 2012  

3. Заставит  нас  сделать  что-то  против  нашего  стратегического  партнера 

невозможно

  //  Из  интервью  Президента  Азербайджана  И.Алиева 

телеканалу

 «Россия 24», Азербайджанские известия 16 апреля 2013 г. 

4. В.Загашвили,  Региональный вектор интеграционной политики России 

// Мировая экономика и международные отношения, № 5, 2012 

5. Л. Шкваря , Внешняя торговля России со странами Персидского Залива 

// Мировая экономика и международные отношения, № 10, 2010 

6. Назарбаев Н. А. Стратегия трансформации общества и возрождения 

евразийской

 цивилизации. – М.: Экономика, 2000. – 347 с. 

7. Назарбаев Н. А. Критическое десятилетие. – Алматы: Атамура, 2003. – 

С

. 183-184. 

8. Лаумулин М. Т. Центральная Азия в зарубежной политологии и 

мировой

 геополитике. Т. I: Центральная Азия и Казахстан в 

современной

 политологии. – Алматы: КИСИ, 2005. – Т. І. – 704 с.; Т. 

ІІ

, 2006. – 347 с. 

9. Исингарин Н. К. Проблемы интеграции в СНГ. – Алматы: Атамура, 

1998. – 216 с. 

10. Шемятенков В. Г. Европейская интеграция. – М.: Международные 

отношения

, 2003. – 400 с. 

11. Ибрашев У. Ж. Анатомия европейской интеграции. – Алматы, 2003. – 

210 с.  

12. Шайхутдинов М. Е. Геополитика, глобалистика и теория 

национальной

 безопасности: методологические и прикладные аспекты. 

– Павлодар: ТОО «НПФ «ЭКО», 2005. – 528 с. 

13. 

World Energy Outlook, International Energy Agency 2014

 

14. CAREC transport corridors are defined in ADB. 2008. Transport and Trade 

Facilitation 

Strategy: 

Partnership 

for 

Prosperity. 

Manila. 

www.carecprogram.org/uploads/docs/CARECPublications/

  2009/CAREC-

Transport-Trade-Facilitation.pdf 

15. Dowling,  M.,  and  G.  Wignaraja.  2006.  Central  Asia:  Mapping  Future 

Prospects to 2015. ERD Working Paper Series No. 80. Manila: ADB. 

---

88 

 

 

88

16. Felipe, J., and U. Kumar. 2010. The Role of Trade Facilitation in Central 

Asia: A Gravity Model. Levy Economics Institute Working Paper 628. New 

York; and Havrylyshyn, O. 2010.  Trade and Institutional Environment: The 

International Experience and a Proposed Agenda of Measures for CAREC 

Countries. 

17. Transport  and  Trade  Facilitation  Progress  Report  and  Work  Plan 

(November 2010–June 2011). ADB. 2011. Unpublished report. 

18. Ежедневник (2012) 200 самых успешных и влиятельных бизнесменов 

Беларуси

. Доступно на: http://www.ej.by/.