Microsoft Word G`azna maruza

5.2. Xarajatlar smetalarini tuzish, ko`rib chiqish, tasdiqlash 
va ro
`
yxatdan o`tkazish tartibi 
Yuqoridagi paragrafda O`zbekistoRespublikasida budjetdan 
moliyalashtirish va budjetdan mablag` oluvchilarning aksariyat 
qismini tashkil qiluvchi budjet tashkilotlarida moliyaviy 
rejalashtirish-ning me'yoriy-huquqiy asoslarini tashkil qiluvchi 
hujjatlar sharhini keltirgan edik. Ushbu hujjatlar qatorida nomi 
keltirilgan "O`zbekistoRespublikasi Davlat budjetida turuvchi 
tashkilotlarning xarajatlar smetasi va shtatlar jadvalini tuzish, 
ko`rib chiqish, tasdiqlash va ro'yxatdan o`tkazish tartibi 
to’g’risida Nizom"
4
bugungi kunda budjet tashkilotlari 
xarajatlanni smeta asosida rejalashtirish va moliyalashtirish 
tartibini belgilab beradi. 
Budjet tashkilotlarining xarajatlar smetasi Davlat budjeti 
xarajatlarining iqtisodiy tasnifiga muvofiq xarajatlar guruhlari 
bo`yicha, 4 guruh xarajatlarining to`liq yoyilmasini va hisob-
4
O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2010-yil, 19-noyabrda 2157-son bilan ro
`
yxatga 
olingan.

---

kitoblar-ni o`z ichiga olgan holdagi ilova bilan birgalikda 
tuziladi. 
Ilova xarajatlar smetasining ajralmas qismi bo`lib, 
smetaning prognoz hisob-kitoblarini asoslaydi va hisobot tuzish 
maqsadida foydalaniladi. 
Xarajatlar smetasini tuzish bo`yicha ishlarni tashkil etish 
davomi-da 
O`zbekistoRespubiikasi 
va 
Qoraqalpogiston 
Respublikasi vazirliklari, idoralari, tegishli hokimiyatlarning 
boshqarma va bo`limlari o`zlariga bo`ysunuvchi tashkilotlarga 
tegishli xalq deputatlari Kengashi sessiyasining budjetni tuzish 
tartibi va muddati to’g’risidagi qaroridan va moliya organining 
ushbu masala bo`yicha ko`rsatmalaridan kelib chiqib, kelgusi yil 
uchun smetalarni tuzish tartibi va muddatlari to’g’risida 
ko`rsatmalar beradi. 
Buning 
uchun 
O`zbekistoRespublikasi 
va 
Qoraqalpog`istonRespublikasi vazirliklari va idoralari, tegishli 
hokimiyatlarning boshqarma va bo`limlari o`ziariga qarashli 
tashkilotlarning rahbarlari hamda tegishli xodimlari kengashini 
chaqiradi va xarajatlar smetasini tuzish tartibi, muddatlari 
to’g’risida 
yo`riqlar 
ko`rsatadi, 
ularga 
tashkilotlarning 
moliyaviy-xo`jalik faoliyatiga va ularga xarajatlar smetasini 
tuzish masalalari bo`yicha qonunchilik talablarini tushuntiradi, 
budjet 
mablag`lari 
bo`yicha 
xarajatlar 
smetasi 
hisob-
kitoblarining qonunchilikka muvofiq kelishi, xarajat qilishda 
moliya intizomiga, iqtisod qilish tartibiga rioya qilish haqida 
ko`rsatmalar beradi, shuningdek, xarajatlar smetasini tuzish 
hamda blankalarni toidirish texnikasi masalalari bo`yicha yoi-
yo`riqlar ko`rsatadi. 
Bir vaqtning o`zida o`zlariga qarashli tashkilotlarga ijtimoiy 
rivojlanishning 
iqtisodiy ko`rsatkichlari asosida (sinflar, 
o`quvchilar, bolalar, shifoxonalarda joy-kimlar, bola-kunlar soni 
va boshqalar) kelgusi yil uchun ishlab chiqarish ko`rsatkichlarini 
yozma ravishda xabar qiladi. 

---

67 
Xarajatlar smetasi bo`yicha xarajatlarni hisoblab chiqish 
mablag`larga boigan ehtiyojga muvofiq iqtisodiy va ijtimoiy 
rivojlanish ko`rsatkichlari va iqtisod qilishning qatiy tartibini 
amalga oshirishni hisobga olgan holda amalga oshirilishi shart. 
Xarajatlarni hisoblab chiqishda quyidagilarga amal qilish kerak: 
- O`zbekistoRespublikasi qonunlari va O`zbekistoRespubli-kasi 
Oliy Majlisi palatalarining qarorlari, O`zbekistoRespublikasi 
Prezidenti 
farmonlari, 
qarorlari 
va 
farrnoyishlari, 
O`zbekistoRespublikasi 
Hukumatining 
qarorlari 
va 
farmoyishlari, 
shuningdek, 
Qoraqalpog`istonRespubiikasi 
Vazirlar Kengashi, tegishli hokimiyatlarning ularga berilgan 
huquq va vakolatlar doirasida qabul qilingan qaror va 
farmoyishlariga; 
- budjet tashkilotlarining belgilangan tartibda tasdiqlangan 
xarajatlar me'yorlariga; 
- tovar va xizmatlaming davlat tomonidan tartibga 
solinadigan baholari va tariflariga, 
Jumladan: 
-xarajatlar smetasiga ish haqi uchun mablag`lar qormnchilik 
bilan belgilangan maoshlari va ish haqi stavkalari hamda ularga 
qo`shimcha to`loviardan, amaldagi namunaviy shtarJar va 
meyorlarga rioya qilishdan kelib chiqib kiritiladi. Ishbay usul 
bilan bajariladigan ishlar uchun ish haqi xarajatlar smetasiga 
budjet ytliga xarajatlar smetasida ko`zda tutilgan ish hajmlaridan 
keiib chiqib kiritiladi; 
-pedagog xodimlar ish haqi uchun mablag`larni ajratishda, 
qonunchilikda belgilangan ish haqi stavkalaridan va o`quv 
rejasiga muvofiq daftar tekshirish, sinf rahbariigi va boshqalar 
uchun qo`shim-cha haq to`lashni hisobga oigan holda tuzilgan 
tarifikatsiyalardan keiib chiqilislii lozim; 
-tibbiyot xodimlari ish haqi uchun mablag`larni ajratishda, 
ish haqi stavkalari va qonunchilikka muvofiq mehnatga haq 
to`lash shartlarini hisobga olgan holda tuzilgan tibbiyot 
xodimlari tarifikatsiyalaridan kelib chiqilishi lozim; 

---

- oiiy o`quv yurtidan keyingi ta'linida ta'1im oluvchilarning 
stipendiya xarajatlari beigiiangan stipendiyalar miqdori va 
stipendiya ta'minoti tartibidan kelib cbiqqan holda hisoblanadi; 
- mehnatga haq to`lash jamg`armasidan yagona ijtimoiy 
to`lovni 
to`lash 
xarajatlari 
xarajatlar 
smetasiga 
O`zbekistoRespublikasi Prezidentining qarorlariga muvofiq 
belgilangan stavkalarda, qonunchilikka muvofiq yagona ijtimoiy 
to`lov to`lanadigan barcha to`lov summaiaridan kelib ehiqqan 
holda kiritiladi; 
- ish beruvehining fuqarolik javobgarligini majburiy 
sug`urta qilish bo`yicha sug`urta mukofotini to`lash xarajatlari 
xarajatlar smetasiga qonunchilikda belgilangan tartibda ish 
beruvchining barcha xodimJarming o`tgan yilgi ish haqining 
haqiqiy xarajatlaridan kelib chiqqan holda kiritiladi; 
- xo`jalik xarajatlari, jumladan, kommunal xizmatlar uchun 
xarajatlar limitlar doirasida kommunal xizmatlar uchun baho va 
tariflarni hisobga olgan holda hisoblanadi; 
- telefon 
va 
boshqa 
telekommunikatsiya 
xizmatlari 
xarajatlari abonent raqamlari soni va xizmatlar uchun 
tasdiqlangan tariflardan kelib chiqib hisoblanadi. Bunda, 
limitdan 
oshiq 
foydalanilgan 
shaharlararo 
(davlatlararo) 
so`zlashuvlar uchun aloqa xizmatlari, internet bo`yicha 
xizmatlar va boshqa aloqa xizmatlari xarajatlari budjet 
tashkilotJarining xarajatlar smetasida tegishli moliya organlari 
bilan kelishilgan holda, o`zlarining faoliyat xususiyatlaridan va 
ushbu xizmatlarga boigan talabdan kelib chiqib ko`zda tutiladi; 
- davolash, bolalar va boshqa ijtimoiy soha muassasalarida 
ovqatlanishga ketadigan xarajatlar tashkilotlarning har bir turi 
uchun tasdiqlangan ovqatlanish kunining o`rtacha yillik sonidan 
va natural me'yorlaridan kelib chiqib hisoblanadi; 
- dori-darmonlarga ketadigan xarajatlar qonunchilikda 
belgilan-gan pul xarajatlari me'yoriga qarab: 
- statsionarlarda - har bir joy-kunga, shifoxonalarda - har bir 
vrach qabuliga belgilanadi; 

---

69 
- ijtimoiy-madaniy tashkilotlarning ayrim guruhi uchun 
kiyim-kechak, poyabzal, choyshab, yotoq anjomlari va boshqa 
yumshoq buyumlar sotib olishga ketadigan xarajatlar moddiy 
ta`minotning me`yorlari asosida, lekin ajratilgan mablag`lar 
doirasida hisoblanadi; 
- suv, o`rmon xo`jaligi va boshqa tashkilotlarni saqlash 
xarajatlari ularning bajarayotgan ish me'yori va hajmidan kelib 
chiqqan holda aniqlanadi; 
- inspeksiya va qo`riqlash faoliyati bilan bog`liqxizmatlar 
to`lovi xarajatlari tashkilotlar va ushbu xizmatlarni yetkazib 
beruvchilar o`rtasidagi shartnomaga muvofiq aniqlanadi; 
- tashkilotlarning 
binolar, 
inshootlar 
va 
transport 
vositalaridan foydalanish, binolar va transport vositalari, 
shuningdek, boshqa davlat mulklan yarasi bilan bogiiq 
xarajatlari belgilangan limitlar va natural ko
£
rsatkichlardan 
kelib chiqib aniqlanadi; 
-xizmat safarlari bilan bog`liqxarajatlar tashkilotlarning 
oldiga qo`yilgan vazifalardan, shuningdek, qonunchilikda 
belgilangan me'yorlardan kelib chiqqan holda aniqlanadi; 
- epizootik kasalliklarga qarshi tadbirlar va qishloq 
xo`jaligi zararkunandalariga (chigirtkalar, tut parvonasi va 
boshqalar) qarshi kurashish bilan bog`liqxarajatlar prognoz ish 
hajmlari va kimyoviy preparatlarga bo`lgan ehtiyojlar, 
shuningdek, bajariladigan ish turlaridan kelib chiqqan holda 
aniqlanadi. 
Yuqorida ko`rsatilgan xarajatlar, shuningdek, Davlat budjeti 
xarajatlarining iqtisodiy tasnifi bo`yicha boshqa xarajatlarni 
aniqlashda boshqa ko`rsatkichlar va uslublar qo`llanishi 
mumkin, ularning asoslanganligi xarajatlar smetasini ro`yhatdan 
o`tkazuvchi tegishli moliya organlari tomonidan tekshiriladi. 
Yuridik shaxs maqomiga ega boimagan va tegishli davlat 
boshqaruv organlari (bosh bo`linma sifatidagi budjet tashkiloti) 
huzuridagi markazlashtirilgan buxgalteriyalar va tegishli 
hokimiyatlarning 
buxgalteriyalari 
tomonidan 
xizmat 

---

ko`rsatilayotgan tashkilotlar bo`yicha jamlanma xarajatlar 
smetasi tuziladi. 
Markazlashtirilgan buxgalteriyalar tashkil etilgan tegishli 
davlat boshqaruv organlari (bosh tashkilotlar) rahbarlari va 
tegishli hudud hokimlari (ular vakolat bergan mansabdor 
shaxslar) jamlanma xarajatlar smetasi bo`yicha budjetdan 
ajratilgan mablag`larni taqsim qiluvchilar bo`lib hisoblanadi. 
Jamlanma 
xarajatlar 
smetasi, 
xizmat 
ko`rsatiladigan 
tashkilotlarning rahbarlaridan olingan buyurtmalar asosida 
hamda markazlashtirilgan buxgalteriyada mavjud bo`lgan hisob 
va hisobot, shuningdek, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish 
ko`rsatkichlariga 
muvofiq 
markazlashtirilgan buxgalteriya 
tomonidan tuziladi. 
Jamlanma xarajatlar smetasini tuzish uchun buyurtmalar 
hokimiyatlarning tegishli boshqarma va bo`limlari tomonidan 
belgilangan shakllar yoki ko`rsatkichlar ro`yhati bo`yicha 
xarajatlarning guruhlari bo`yicha va ilovalarni hamda smetalarga 
qilingan hisob-kitoblarni ilova qilgan holda tashkilotlar 
tomonidan taqdim qilinadi. 
Buyurtmalarda quyidagi ma`lumotlar ko`rsatiladi: 
- isitish, yoritish, suv ta'minoti xarajatlarini hisoblash 
uchun zarur natural ko`rsatkichlar; 
- sotib olish uchun mo`ljallangan asbob-uskunalar va 
jihozlar ro`yhati; 
- kapital va joriy ta'mirlash bo`yicha asosiy ishlar ro`yhati; 
- o`rmon xo`jaligi tashkilotlarining bajaradigan ishlari 
hajmi; 
- qonunchilikka rauvofiq belgilangan kadastr yuritish 
bo`yicha ishlar hajmi va boshqa ko`rsatkichlar hisobi; 
- bino va inshootlarni kapital ta'mirlash bo`yicha manzilli 
ro
`
yxatga kiritish uchun hisob-kitoblarning asoslanganligi;
- budjetdan mablag`lar ajratishni asoslash uchun kerakli boshqa 
hisob-kitoblar. 

---

71 
Tashkilotlar tomonidan berilgan buyirrtmalar markazlashtiri 
[gan buxgalteriyalar tomonidan tegishli tashkilotlarning vakillari 
ishtirokida oldindan ko`rib chiqiladi hamda jamlanma xarajatlar 
smetasini tuzishda hisobga olinadi. 
Markazlashtirilgan 
buxgalteriya 
tomonidan 
tuzilgan 
jamlanma xarajatlar smetasining loyihalari tegishli tashkilotlar 
rahbarlari ishtirokida ko`rib chiqiladi va tasdiqlanadi. 
Markazlashtirilgan 
buxgalteriyalar 
tomonidan 
xizraat 
ko`rsatila-digan tashkilotlarning xarajatlar smetasi tashkilotlar 
bilan markazlashtirilgan buxgalteriyalar bosh (katta) hisobchilari 
yoki iqtisodchilari ishtirokida tuziladi. 
O`zbekistoRespublikasi va Qoraqalpogiston Respublikasi 
vazirliklari, idoralari va hokimiyatlar boshqarmalari va 
bo`limlari markazlashtirilgan holda amalga oshiriladigan 
xarajatlar bo`yicha ularning o`zini saqlash uchun xarajatlar 
smetasidan tashqari, tashki-lotning markazlashtirilgan tadbirlari 
uchun 
xarajatlar 
smetasini 
tuzadi. 
Bunda, 
O`zbekistoRespublikasi 
va 
Qoraqalpogiston 
Respublikasi 
vazirliklari, idoralari va hokimiyatlar boshqarmalari hamda 
bo`limlari tomonidan markazlashtirilgan holda bir necha 
tadbirlar (tizimdagi barcha tashkilotlar bo`yicha qo`riqlash 
xizmatini to`lash, xizmat kiyimini sotib olish, yagona axborot-
kompyuter tizimiga xizmat ko`rsatish, seminarlar o`tkazish va 
boshqalar) 
bo`yicha 
xarajatlar 
amalga 
oshirilayotganda, 
xarajatlar smetasiga har bir to`lanadigan markazlashtirilgan 
tadbirlar bo`yicha hisob-kitoblar ilova qilinadi. 
Kelgusi yilga ochilishi kerak bo`lgan tashkilotlarni tashkil 
etish, saqlash bo`yicha xarajatlar smetasi tegishJi vazirliklar, 
idoralar hamda tegish li hokimiyatlarning boshqarmalari, 
bo`limlari tomonidan har bir tashkilotga alohida, mehnatga haq 
to`lash shartlari va faoliyat ko`rsatayotgan shunga xshash 
tashkilotlarda 
mavjud 
boigan 
xarajatlarining 
o`rtacha 
me'yorlaridan kelib chiqqan holda tuziladi. 

---

Bunda, yangi tashkilotlarni saqlash xarajatlari ushbu 
tashkilotlar 
faoliyatining 
boshlanishi 
moijallanayotgan 
muddatlardan kelib chiqqan holda hisoblanadi. 
Yuqorida ta'kidlanganidek, smeta xarajatlari quyidagi 
xarajat guruhlari bo`yicha rejalashtiriladi: 1 guruh - Ish haqi va 
unga tenglashtirilgan to`lovlar (stipendiyalar va boshqalar);