Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

«(Ey Muhammad) havoyi nafsini o‘ziga «iloh» qilib olgan kimsani 
ko‘rganmisiz?»
(Josiya surasi, 23-oyat) deydi. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): 
«Alloh taoloning nazdida yerda ibodat qilinadigan ilohlarning eng g‘azablisi hoyu 
havasdir», deydilar.
88
Haqiqatdan ham ushbu xabarlarni taammul qilib, xulosa chiqargan 
odam butga ibodat qiluvchi butga ibodat qilmayotganini, balki havoyi nafsiga 
sig‘inayotganini ko‘radi. Zero, uning nafsi ota-bobolarining nafsiga moyildir. Natijada u 
shu maylga ergashadi. Nafsning urf-odatlarga moyil bo‘lishining bir ma’nosi hoyu havas 
deb nomlanadi. 
Maxluqlarga g‘azablanish va ularga ba’zi hollarda murojaat qilish ham kishini ushbu 
tavhid doirasidan tashqariga chiqaradi. Chunki har narsani Allohdan deb bilgan odam 

---

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
56
qanday qilib birovga g‘azab qiladi. Tavhid mana shunday maqom, u siddiqlarning 
maqomi.
88. Tabaroniy Abu Umomadan zaif isnod bilan rivoyat qilgan.
Endi sen «tavhid» lafzi nima ma’nolarga o‘girilganiga va u qaysi qobiq bilan o‘ralganiga 
nazar tashla. Uni maqtanish va faxrlanishda qo‘llash uchun oldilar. Bu hol bir odam tong 
ottirib, yuzini qiblaga burib:
«Men haq yo‘lga moyil bo‘lgan holimda yuzimni osmonlar va yerni yaratgan 
Zotga qaratdim» 
(An’om surasi, 79-oyat), degan odamning quruq gapiga o‘xshaydi. 
Agar u qalbini xolis Alloh taologa qaratmagan bo‘lsa, demak, har kuni ushbu yolg‘on 
so‘zi bilan U zotga yuzma-yuz bo‘ladi. Ka’ba esa osmonlaru yerni yaratgan Zotning
tarafi emaski, unga yuzlangan odam Allohga yuzlangan hisoblansa. Agar u odam 
«yuzimni» deganda qalb yuzini iroda qilgan bo‘lsa, ana o‘sha talab etilgan ibodatdir. 
Endi qalbi shahvat va dunyo hojatlari ichida faromush bo‘lib, mol-dunyo jamlash, obro‘-
martabaga yetishish haqidagi turli xayollarni o‘ylagan va o‘zini butunlay ularga qaratgan 
odamning so‘zi qanday qilib rost bo‘lsin?! Qanday qilib, osmonlaru yerni yaratgan Zotga 
yuzini qaratgan bo‘lsin?! 
Holbuki, muvahhid – tavhid e’tiqodidagi kishi yolg‘iz Allohdan o‘zgani ko‘rmaydigan va 
yuzini faqatgina Unga qaratadigan kishidir. Ushbu holat Alloh taoloning: