Microsoft Word ihyo tavba ziyouz com doc
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ikkinchi daraja — jon, ya’ni inson hayotidir. Chunki tiriklik sifati bilan Allohni tanish hosil bo‘ladi.
Jonga qasd qilish garchi kufrdan kichik gunoh bo‘lsa ham, shaksiz gunohi kabiradir. Negaki, bu bilan ayni maqsad va maqsad vasilasi barham topadi. Dunyo hayotidan ko‘zlangan maqsad oxiratdir. Oxiratga yetishish Allohni tanish orqaligina amalga oshadi. Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy www.ziyouz.com кутубхонаси 24 A’zolarni kesish va umuman insonning halokatiga sabab bo‘luvchi har bir harakat, hatto kaltaklash ham jonga qasd qilishdan keyingi gunohi kabiradir. Zino va bachchavozlik ham shu ikkinchi martabadagi gunohi kabiradir. Agar odamlar mana shunday buzuq asosda yaqinlik qilsalar, nasl qirqiladi, vujud halokat sari yuzlanadi. Zino mavjudlikning asosini yo‘qotolmaydi, lekin nasablarni qorishtirib, vorislik nizomini, hayot intizomini izdan chiqaradi. Zinoga ijozat bo‘lsa, qanday qilib bu nizom buzilmasin!? Hayvonlarning erkagi va urg‘ochisi bir-biriga xoslanmagani uchun ularning bu ishida intizom bo‘lmaydi. Shuning uchun maqsadi isloh etish bo‘lgan hech bir shariatda zinoga ruxsat berilishini tasavvur ham qilib bo‘lmaydi. Uchinchi daraja — mol-mulklar. Ular xalqning tirikchilik vositasi bo‘lib, ularni har kim o‘zicha qanday xohlasa, shunday idora qilmog‘i (masalan, bosqinchilik, o‘g‘rilik va hokazo yo‘llar bilan ko‘lga kiritmog‘i) joiz emas. Balki, mollar jonlarning, ya’ni insonlarniig yashashi uchun asralmog‘i lozim. Agar mollar olib qo‘yilsa, ularni qaytarib olish imkoni bor. Ammo mollar keyin tuzatish qiyin bo‘lgan yo‘l bilan qo‘lga kiritilsa, gunohi kabira bo‘lib qoladi. Tuzatish qiyin bo‘lgan yo‘llar to‘rttadir: 1. Yashirii yo‘l bilan. Bu o‘g‘irlikdir. Ko‘pincha mol egasi o‘g‘irlikdan bexabar qoladi (Agar xabardor bo‘lsa, o‘g‘irlik ro‘y bermasdi). Ug‘ri noma’lum bo‘lganidan keyin molini kimdan talab qilsin. 2. Yetimning molini yeyish. Bu ham yashirin yo‘l bilan amalga otadi. Yetimning yaqini, yetimning moliga mutasaddi kishi bu ishda sinaladi. Chunki, u yetimning moli ishonib topshirilgan kishidir. Unga yetimdan boshqa da’vogar yo‘q. Lekin yetim yesh bola, da’vo qilishni bilmaydi. Demak, yetimning molini yeyishni ulug‘ gunoh sanash bu o‘rinda vojibdir. Bosqinchilik esa buning xilofidir. Chunki, bosqinchilik yashirin emas, ochiq sodir etiladi. Shuningdek, omonatga xiyonat ham buning xilofi bo‘lib, omonat egasi o‘z molini da’vo qilishga haqlidir. 3. Yolg’on guvohlik bilan o‘zgalarning moliga ega bo‘lish. 4. Soxta qasam bilan omonat yoki omonat bo‘lmagan molni olish. Bularning barchasida mollar tuzatish imkonsiz bo‘lgan yo‘llar bilan qo‘lga kiritilgan. Ularni aslan harom qilishga shariatda har xillik bo‘lishi joiz emas. Garchi bu to‘rtta yo‘lning ba’zilariga shariat jazo tayinlamagan bo‘lsa ham, ular gunohi kabira sanalishga munosibdir. O’zgalarning moliga bu tariqa ega bo‘lishning oqibati xususida Alloh va Rasulining tahdid — va’idi ko‘p, bu yo‘llarning dunyo manfaatiga salbiy ta’siri katta. Ribo, ya’ni sudxo‘rlikka kelsak, bu yerda ikkm tomonning roziligi asosida shariat qo‘ygan shartni buzish bilan o‘zganing molini yeyish bor. Bu kabi ishlarda shariatda har xillik bo‘lishi mumkin. Birovning molini o‘sha odamning va shariatning rozilig‘isiz talash gunohi kabira qilinmadi. Ribo esa mol egasining roziligi bilan, ammo shariatning noroziligi bilan hosil bo‘ladi. Shariat zinoni ulug‘ gunohlardan sanab, undan qaytarar ekan, talash va boshqa yo‘llar bilan bo‘ladigan zulmni, xiyonatni ham ulug‘ gunoh deb bildi. Ammo, xiyonat yo talash yo‘li bilan mayda pulchaqalarni o‘zlashtirishni ham gunohi kabiralar jumlasiga qo‘shish shubhali masaladir. Bu hukm gumonga asoslangan. Gumonning og‘irroq pallasida "bunday ishlar gunohi kabira doirasiga kirmaydi" degan qarash tosh bosyapti. Gunohi kabira shariat ixtilof qilmaydigan jihat bilan xoslanmog‘i lozim. Chunki bu dinda juda muhim masala. Demak, bu aytilganlardan so‘ng, Abu Tolib Makkiy sanagan gunohi kabiralardan quyidagilar qoladi: badnom qilish; mast qiluvchi ichkilik ichish; sehr; jang maydonidan qochish; ota-onaga oq bo‘lish. Mast qiluvchi ichkilik ichishning gunohi kabira qatorida sanalishiga kelsak, ichkilik aqlni ketkazadi, demak, uni gunohi kabira deyish to‘g‘ri. Shariatning bu xususidagi qattiq tahdidlari va sog‘lom nazar yo‘li shunga dalolat qiladi. Xuddi nafs kabi aql ham insonga bermlgan ne’matdir. Agar aql bo‘lmasa, quruq nafsdan nima foyda?! Kishi mast qiluvchi ichimlikdan bir tomchi tushgan suvni ichishi gunohi kabira emas, chunki u najasli suvni ichib qo‘ygan bo‘ladi. Qachonki shariat biror gunohga jazo belgilar ekan, bu holat gunohning moddiyligiga dalolat qiladi va u gunoh shariat bo‘yicha gunohi kabira sanaladi. Shariatning barcha sirlaridan voqif bo‘lishga insoniyatning quvvati yetmaydi. Shuning uchun qaysi ishning gunohi kabira ekani ijmo’ bilan sobit bo‘lgan bo‘lsa, bu hukmga ergashish vojib. Agar aksincha bo‘lsa (ya’ni xujjat sobit bo‘lmasa), bu o‘rinda tafakkur qilishga imkon bor. |