qilar edik. Uzluksiz har kuni munozaraga o’tirar edik va bu tinmay o’n ikki yil davom etdi. Natijada
Shayxul islom, ustoz Faxriddin Qozixon (a.r.) hazratlari talabalariga shunday ko’rsatma berar ekanlar:
Тavakkul qilish barcha ish, fikridan o’tgan narsalarni Allohga topshirish, tafviz qilishdir. Dunyo
Hazrati imom A’zam Abu Hanifa (r.a.) janob Rasu-lulloh (s.a.v.)ning sohiblaridan rivoyat qiladilar:
Тavakkul qila olish insonga ulug’ baxtsaodatdir. Agar talaba ko’nglini rizqi va kiyim, dunyo
bo’lib qoladi. Eng asosiy maqsali ilm talab qilishdan uzok,lashadi. Donishmandlardan biri shunday
-Go’zallikni o’zinpa chaqir va go’zal hulqlar da’vatini qabul qil! Zinhor bog’iylik3 karvoniga minma!
Beadablik va barcha hunuk ishlarni tark qil! Har vaqt va joyda o’zingni hamma ma’noda to’q
Salla bosh kiyimlar toji va ulug’idir. U janob (s.a.v.)ning muborak sunnati saniyalaridir. Alloh dinining
Ammo taom tanovul qilishda, ibodatda, saboqo’qiyotganda, uyquga yotganda va hojatxonaga
-O’z nafsingga ishlov ber, uni yaxshilab tayyorla! Uni mashg’ul qilib qo’y! Agar nafsiigni mashg’ul
Demak, har bir inson o’z nafsi bilan shug’ullanishi kerak ekan, xayrli amallarni qilishga jalb etishi
Тoki nafsu havosini roziligiga qarab qolmasin! Shaytoni la’inning insonni chaljtadigan, osiy
qiladigan eng birinchi quroli nafsdir. Okil inson dunyoga va dunyo tashvishlariga ahamiyat va
ehtimom ber-maydi. Chunki, dunyo matolari uchun g’amga tushish, xafa bo’lish va nadomat chekish
aqlli kishiga loyiq emas. Balki, bularning hammasi musibatni qaytarmagan, foyda ham bermagan.
Inson qalbi, asablariga zarar va ziyon keltirgan. Shuningdek, solihama;,larga, yaxshi-liklarga xalal
beradi. Aqli raso kishi oxirat ishlariga ahamiyat beradi.
Ilm olish sirlari. Imom Zarnujiy
www.ziyouz.com kutubxonasi
40
halol mehnat kafforat bo’ladi, - deganlar.
Bu, dunyo ishlariga ham kerak mikdorda ahamiyat qaratish zarurligi hamda bu ishlarga chuqur ketib
qolishdan ehtiyot bo’lishni bildiradi. Hadisi sharifdagi dunyoviy g’am va bezovtalikdan murod, amali
solixlarga, xayrli ishlarga xalal bermaydigan, qalbni mashg’ul qilmaydigan mikdorda bo’lishdir.
Namoz va boshqa ibodatlardan chalg’itadigan, ko’ngilni o’rab oladigan darajada bo’lmasligi lozimdir.
Тolib qudrati yetgancha dunyo matolariga bo’ladigan aloqasini kamaytirishi shartdir. Shunday qilib,
ulug’ zotlar bu yo’l orqali Allohga yaqinlikni o’zlariga ixtiyor qilganlar. Uzoq yurtlarda tahsili ilm
qilganlar. Ilm talabida safarga chiqqanlarida, barcha mashaqqat, bemorlik, muhtojliklarni tahammul
qilganlar, sabrmatonat ko’rsatganlar.
Alloh taol.o Qur’oni karimda hazrati Muso (a.s.) tilidan hazrat
Хizr (a.s.) bilan qilgan ilm safarlari
haqida shunday xabar qiladi:
Bu safarimizda ko’p mashaqqatlar va qattiqliklarga uchradik.
Hazrat Muso ko’p safarlarga chiqqanlar, ammo faqat ilm safaridagina mashaqqatlar tortdim,-
deyishlari, ilm uchun safar har vaqt qiyinchiliklar bilan ekaniga ishoradir. Chunki,
ilm tapab qilish
engulug’amrdir. Olimlar nazdida eng afzal ikki olam ozuqasidir. Ajru mu-kofot esa chekilgan
mashaqqat, og’irliklarga qanoatning mikdoriga qarab bo’ladi. Kim sabr qilsa, barcha lazzatlar ustidan
baland keladigan mumtoz va mislsiz bahramandlikka ega bo’ladi. Shundan bo’lsa kerak, hazrat
Muhammad ibn Hasan (a.r.) har vaqt kechani bedorlikda o’tkazsalar, mushkulliklari hal bo’lardi.
Shunda:
-Moldavlat lazzati qayokda-yu, bu lazzat qayoqda,-der edilar.
Тalaba bo’lgandan keyin, ilmdan boshqa narsa bilan shug’ullanmasligi kerak. Zinhor fiqxdan hamda
biror masala yechimidan yuz o’girmasligi zarurdir. Imom Mu-hammad (a.r.) hazratlari:
Bizning bu ishimiz beshikdan lahadgachadir. Kim uni, bir soat tark etishni xoxlasa, uni kiyomat tark
aylasin!-deb, kat’iyan ilmga mashg’ul bo’lishga da’vat etganlar.
Imom Abu Yusufning oxirgi damlarida shogirdlaridan biri, ziyorat qilgani kirdi. Imom Abu Yusuf o’zi
bilan o’zi bo’lgan holda edilar. Shunda shogirdidan:
-Hojilar toshni ulovga mingan holda otganlari af-zalmi yoki piyoda otganlarimi?- deb so’radilar.
Shogird javobni bilmagach, o’zlari javob berib:
-Piyoda otgani menga mahbubrokdir,- deb aytganlar.
Ulug’ zotlarning hayoti qanday chuqur o’git va hayotga irshod ekan. Shu zotlardek hayotda o’rin
topishni bizlarga ham
Тangri taalo nasib etsin! Faqihman, olimman deganlar mana shunday umr
o’tkazsalar, ilm va mehnatlari lazzatini topadilar. Rivo-yat qilishlaricha, hazrati Muhammad ibn
Hasanning va-fotidan keyin bir solih inson tushida ko’rgan ekan:
-Ul zot bir qancha ulug’lar davrasida suhbat kurib o’tirar edi. Shunda undn:
-Jon topshirar vaqtda qanday holda edingiz?- deb so’radilar.
-Men mukotib haqidagi masalaning yechimini o’ylab turgan edim, jonim chiqib ketganini bilmay
qolibman!-deb javob berdilar.
Ba’zilar ul zot:
-Bu ulug’ kunga hozirlik ko’rishdan mukotibning masalasi chalg’itib qo’yibdi,- degan javobni
aytganlar, deb keltiradilar. Asli bu javoblar hazrat Muham-madning kamoli odob va kamtarliklari
ekani aqli rasogagina ma’lumdir.