15
Bildiyiniz kimi, təlim bir-biri ilə sıx əlaqədə olan 4 əsas aspektdən ibarətdir: 1)
fənlərin məzmunu və gözlənilən nəticələr (standartlar); 2) şagirdlərin ilkin bilik və
bacarıqları, inkişaf və hazırlıq səviyyələri, onların xüsusi ehtiyacları; 3) təlim üsul-
ları, tapşırıqlar, əlavə materiallar, əyani vəsaitlər və öyrənməni möhkəmləndirmək
üçün ev tapşırıqları və çalışmalar; 4) tətbiq olunan qiymətləndirmənin üsul və növ-
ləri. Təlimin diferensiallaşması haqqında düşünərkən təlim prosesinin bütün aspekt-
lərinin diferensiallaşması nəzərə alınmalıdır. Təlimin diferensiallaşması zamanı
müəllim bu üsullardan istifadə edə bilər: 1) yeni mövzunu təqdim edərkən həm şifahi
üsuldan, həm də əyani vasitələrdən istifadə edə bilər (eyni zamanda danışır və
göstərir); 2) kiçik qrup halında şagirdlərlə ayrıca görüşür və onlara təkrar izahat verir
(bu üsulun tətbiqinə sinfin güclü şagirdlərini də cəlb etmək olar); 3) oxu üçün nə-
zərdə tutulan materialı bir mətn şəklində yox, bir neçə mətn şəklində hazırlayır ki,
müxtəlif oxu qabiliyyəti olan şagirdlər oxu fəaliyyətinə cəlb oluna bilsinlər; 4) şa-
girdlərin ehtiyaclarından asılı olaraq onlara manipulyativ alətlər verir; 5) öyrəndik-
lərini və bacardıqlarını nümayiş etdirmək üçün müxtəlif yollar təqdim edir, məsələn,
süjetli-rollu oyunlar hazırlamağa imkan yaradır, şifahi cavabın əvəzinə məktub yaz-
mağı təklif edir, şagirdlər üçün qrup və ya fərdi qaydada işləmək üçün şərait yaradır;
6) şagirdlərin müxtəlif öyrənmə üslublarını nəzərə alaraq onlar üçün fərdi şəraitin
yaradılmasına çalışır: tək oturmağı sevən tək oturur, qrupda işləməyi xoşlayan
qrupda işləyir və daim bu qrupun üzvü olur və s.
Diferensial təlim texnologiyaları həm tipik, həm də xüsusi təhsilə ehtiyacları olan
şagirdlərin nailiyyətlərinin yüksəldilməsi üçün müasir dövrün ən proqressiv və
səmərəli yanaşmalarından hesab olunur. Diferensial təlimin alt komponenti olan
in-
klüziv t
ə
limin
əsasını hər bir şagirdə fərdi yanaşma ideyası təşkil edir.
İ
nklüziya –
sa
ğ
lamlıq imkanları m
ə
hdud olan u
ş
aqlarda özün
ə
inam yaratmaqla yana
ş
ı, onlara
dig
ə
r ya
ş
ıdları il
ə
eyni m
ə
kt
ə
bd
ə
t
ə
hsil almaq
şə
raitinin yaradılmasıdır.
Bu
baxımdan təlimi diferensiallaşdırarkən xüsusi təlimə ehtiyacı olan şagirdlərlə iş
texnologiyasının nəzərə alınması mühüm amildir. Tədqiqatlar göstərir ki, xüsusi
qayğıya ehtiyacı olan şagirdlərin bir çoxu üçün “eksplisit” təlim metodları olduqca
əhəmiyyətlidir. Eksplisit təlim üç mərhələdən ibarətdir:
–
dərsin mövzularının təqdim edilməsi;
–
materialın birbaşa öyrədilməsi və dərsin məzmununun modelləşdirilməsi;
–
şagirdlərə təcrübə toplamaq imkanının yaradılması (istiqamətləndirilmiş
praktik iş).
Təqdim olunan vəsaitdə diferensial təlimin üç qrup üzrə təşkili nəzərdə tutulmuşdur:
1.
Dostları ilə paylaş: