Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
313
XIZR (as) (Xizir, Hazrati Xizr, Xizr buva, Xizr-Ilyos) - Qur’onda "Allohning quli" nomi 
bilan tilga olingan taqvodor zot. X. (as) odamlarda Allohga bo‘lgan e’tiqodni 
mustahkamlash uchun Iso, Ilyos va Idris singari abadiy hayot ato etilgan 
payg‘ambarlardan hisoblanadi. Rivoyatlarga ko‘ra, X. (as) orollarda yashaydi, osmonda 
uchadi, hamisha dunyo bo‘ylab kezib yuradi, har yili haj qiladi, juma kunlari Makka, 
Madina va Quddus shlaridagi masjidlarda namoz o‘qiydi. Dengizda suzuvchilarga 
homiylik qiladi, maxsus duolar bilan chaqirilsa, yordamga keladi: suvga 
cho‘kayotganlarni qutqaradi, yonginni o‘chiradi, o‘g‘rilar xurujidan, jinlarning 
hiylalaridan, ilon chaqishidan xalos etadi va h.k. So’fiylar X. (as)ni avliyolar piri sifatida 
e’zozlaydi. Hazrati X. (as) qadimdan xalqlar tasavvurida odamlar mushkulini oson 
qiluvchi, u bilan uchrashgan kishilarga baxt ato etuvchi xudojo‘y qariyadir. Xudo 
yorlaqagan odamlargina X. (as)ga yo‘liqishi mumkin. 
Musulmon sharqi mamlakatlari, jumladan O’rta Osiyoda X. (as) nomi bilan bog‘liq 
ko‘plab . qadamjolar (mas., Hazrati Xizr masjidi va b.) mavjud. 
XIROJ, xaroj (arab. - soliq) - 1) o‘rta asr musulmon davlatlarida yer solig‘i. Dastlab X.ni 
Arab xalifaligada faqat g‘ayridinlar to‘lashgan. Musulmonlar ushr solig‘i to‘laganlar. 
Keyinchalik yer egalari, asosan, musulmonlar bo‘lgach, X. umumiy yer solig‘iga 
aylangan. X. alohida shaxsdan yoki jamoadan (butun qishloq ahlidan) olinishi mumkin 
bo‘lgan. So‘nggi o‘rta asrlarda u turli nomlarda atalgan. Usmonli turk imperiyasida X. 
deb musulmon bo‘lmaganlardan olinadigan jon va yer soliklari aytilgan (yana q. Jizya); 
2) O’rta Osiyoda o‘rta asrlarda davlat yerlaridan to‘plangan soliq. O’rta Osiyoda 8-a.da 
islom dinining tarqalishi jarayonida joriy etilgan, shariatda qonunlashtirilgan edi. 
Zamonaviy soliq tizimining amalga kiritilishi bilan X. yig‘ish yo‘qolib ketdi.