Microsoft Word Маруза матн Тупрок-усимлик Zionet22


Birlamchi va ikkilamchi minyerallar



Yüklə 1,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə18/74
tarix13.09.2023
ölçüsü1,57 Mb.
#143051
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   74
tuproqshunoslik va osimlikshunoslik asoslari [uzsmart.uz]

Birlamchi va ikkilamchi minyerallar
Tuproqning asosiy kismini kattik faza ya’ni minyerallar tashkil etadi va juda ko‘p xildagi 
minyerallar uchraydi. Kelib chiqishiga ko‘ra bu minyerallar birlamchi va ikkilamchi 
minyerallarga bo‘linadi.


16
Birlamchi minyerallar - 
magmatik va metamorfik jinslarning fizik (mexanik) nurashi 
natijasida kiyoviy jihatdan o‘zgarmagan tuproqlarda to‘planadigan g‘ovak xoldagi 
menyerallarga aytiladi.
Birlamchi minyerallar asosan yirik 0,001 mm dan katta zarrachalarda to‘plangan bo‘ladi. 
Tuproq ona jinslari va tuproqga ko‘pincha mexanik jihatdan mustaxkam, kimyoviy nurashga 
chidamli bo‘lgan kvars (SiO
2
) 40-60 % qumli tuproqlarda esa 90 %.gacha uchraydi.
Alyumoselikatlarga dala shpati, selyudalar kiradi. 
Umuman olganda birlamchi minyerallarga, olivin, kvars, dala shpati, shox aldamasi, 
ortoklaz, plagioklaz, amfibol, piroksin, mustkovit, mikroklin, epidot, avgit apatit, 
labrador,anortit, granat, albit, sirkon, turmalin, rutil va xokazolar misol bo‘ladi. 
Birlamchi minyerallar, kristallografik tuzilishi va kristallokimyoviy tarkibga binoan, 
emrilishiga bordoshliligi, ya’ni turg‘unligi bilan ajralib turadi.
Eng turg‘un minyerallar: kvars, anataz, granat, ilmenit, magnetit, muskavit, turmalin, rutil, 
sirkon va xokozo. 
Turg‘unmas minyerallar: qatoriga olivin, avgit, rombik piroksen, plagioklazlar, apatit, 
anortit, shox aldamchisi kiradi. Dala shpati, slyuda, karbonatlar esa tez emriladigan minyerallar 
guruhiga kiritilgan.
Birlamchi minyerallar tuproq va uni paydo kiluvchi yotkiziqlarning fizika-mexanik 
xossalarida juda passiv ishtirok etadi. 
Birlamchi minyerallar kimyoviy va fizikaviy jihatdan o‘zgarib boradi. Ularning nurashida 
turli mikroorganizmlar ishtirok etadi. Birlamchi minyerallarning o‘zgarishidan 

Yüklə 1,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   74




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin