Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

86 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

HƏNDƏSƏ TƏLİMİNDƏ FƏZA TƏSƏVVÜRLƏRİNİN İNKİŞAF  

ETDİRİLMƏSİNƏ DAİR (VII_IX) 

 

Almarə ABBASOVA  

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti 

[e-mail] 

 

Həndəsə təliminin müasir mərhələsində əsas məsələlərdən  biri hagirdlərin  ən zəruri  olan  bilik, bacarıq və vərdişlərlə 

silahlandırılmasından ibarətdir. Hazırda məktəb həndəsə kursunun opdimal məzmunun müəyyənləşdirilməsi və onun tədrisi 

üçün yeni metod və priyomların seçilməsi axtarışları davam edir.  

 Məktəb həndəsə kursunun nəzəri çoxluq konsepsiyası  əsasında qurulması özünü doğrultmadı. Çünki,tədris materia-

lının  nəzəri çoxluq  dilində  şərhi təlimi mürəkkəbləşdirirdi, formalizmin yaranmasına səbəb olurdu. Bu cəhətdən «verilən 

xassəyə malik nöqtələr çoxluğu» ifadəsi « nöqtələrin həndəsi yeri» kimi işlədilməsi daha məqsədəuyğundur. Sonuncu  ifadə  

şagird  üçün daha aydın olub, onu müəyyən formalı fiqurun tapılmasına sovq  edir. Halbuki «müəyyən  xassəyəmalik 

nöqtələr çoxluğu» ifadəsi şagird üçün  olduqca mücərrəd olub qeyri-müəyyənlik yaradır. 

VII-IX siniflərin həndəsə kursunda anlayışların verilməsində, formalaşmasında «nöqtələrin həndəsi yeri» anlayışı 

mühüm rol oynayır. Nöqtələrin həndəsi yerini tapmağa aid məsələlər-əslində həndəsi fiqurların və ya onların kombinasiya-

larının tərifləri olub, ifadə tərzi başqa  şəkildədtr. «Nöqtələrin həndəsi yeri bir metod kimi qurma məsələlərinin  həllində 

tətbiq olunur».VII-IX siniflərin həndəsi kursunda bu tipli məsələlərin sayı az olub,həm də bütün kurs üzrə müntəzəm 

paylanmamışdır. Təcrübə göstərir ki, müəllimlərin əksəriyyəti qurma məsələləri həllinə az diqqət yetirir və bunun səbəbini 

isə vaxt çatışmamazlığı ilə izah edirlər. Əslində bu məsələlər  çoxsaylı didaktik funksiyalara malikdir. 

VII-IX siniflərin həndəsə kursunda əsasən müstəvi üzərində nöqtələrin həndəsi yerinə  aid, məsələlər nəzərdən 

keçirilir. IX  sinifdə həmin məsələlərin bəziləri fəzada nəzərdən keçirilir. 

VII-IX siniflərdə verilən belə məsələlər əsasən tanışedici xarakter daşıyır. Belə ki, şagird  məsələnin tələbinə  görə  ya 

bilavastə qurma  yolu ilə fiquru qurulur ya da onu təsəvvüründə canlandırır. 

Məktəb şəndəsə kursuna aid metodik ədəbiyyatda müstəvi üzərində  nöqtələrin həndəsi yerinə aid məsələlər iki qurupa 

bölünür.

 4;23 

 Birinci qurupa – fiqurun formasını müəyyən etməyə və beş əsas məsələdən başqa, qalan məsələlər aiddir. 

İkinci qurupa  isə-həndəsi qurmalarda  tətbiq olunan məsələlər daxildir. VII-IX siniflərin həndəsə kursunda  birinci qurup 

məsələlər üstünlük təşkil edir. Burada bu tipli  məsələlərin həlli aşağıdakı  beş əsas məsələyə gətirilir: 

1.  Verilən  nöqtədən --- məsafəsində  olan nöqtələrin həndəsi yerini tapın. 

2.  Verilən iki nöqtədən bərabər məsafədə olan nöqtələrni həndəsi yerini tapın. 

3.  Verilən bucabın tərəflərindən bərabər məsafədə olan nöqtələrin həndəsi yerini tapın. 

4.  Verilən düz xətdən – məsafədə olan nöqtələrin həndəsi  yerini tapın.  

5.  Verilən parçanın verilən bucaq altında göründüyü nöqtələrin həndəsi yerini tapın. 

 Yuxarıdakı  məsələlərə    gətirilən məsələlər müvafiq materialı ilə  əlaqəli  şəkildə  nəzərdən keçirilir. Burada hər sinif üzrə 

onların didaktik məqsədləri müəyyənləşdirilir. Məsələn, VII sinifdə nöqtələrin həndəsi yerinə aid məsələlər aşağıdakı 

didaktik məqsədlərə xidmət edir. 

1.  Keçilmiş material möhkəmləndirilməsi. 

2.  Eyni bir fiqur və ya anlayışın müxtəlif vəziyyətlərində müşahidə edilməsi. 

3.   Nöqtələrin həndəsi yeri əsasında həndəsi fiqurun formasının müəyyən edilməsi. 

4.  Bu cür məsələlərin həlli prosesində şagirdlərin yeni və mühüm həndəsi təkliflərlə tanış edilməsi. 

 IX sinifdə stereometriya  materiallarının  öyrənilməsi ilə əlaqədar  nöqtələr həndəsi yerinə aid aşağıdakı məsələlər nəzərdən 

keçirilir: 

1.  Verilən iki nöqtədən bərabər məsafədə olan nöqtələrin həndəsi yeri. 

2.  Verilən müstəvidən – məsafədə olan nöqtələrin həndəsi yeri. 

3.  Verilən iki kəsişən müstəvidən bərabər məsafədə olan  nöqtələrin həndəsi yeri. 

4. Verilən düz xətdən – məsafədə olan nöqtələrin həndəsi yeri. 

 5; 124 

5. Verilən nöqtədən--- məsafədə olan nöqtələrin həndəsi yeri. 

 Fəzada nöqtələrin həndəsi yerinə    aid  məsələlərin  həllində  şagirdlər  əslində planmetriyada əldə etdikləri bilikləri  yeni 

vəziyyətlərdə tətbiq edirlər. Nöqtələrin həndəsi yerinə aid əsas məsələlərin  sistematik  təkrar  edilməsi  şagirdlərin  fəza 

təsəvvürlərinin  inkişafında  böyük rol oynayır.