Microsoft Word Materiallar Full

Eu NADIR TORPAQ ELEMENTİ İLƏ AKTİVLƏŞDİRİLMİŞ Ca(Al

x

Ga

1-

x

)

2

S

4

BİRLƏŞMƏLƏRİNİN SİNTEZİ VƏ LÜMİNESSENSİYA XASSƏLƏRİ 

 

Elşən ƏSƏDOV 

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Fizika İnstitutu 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Nadir torpaq elementləri ilə aktivləşdirilmiş, ümumi formulu II-III

2

-VI

4

olan CaGa

2

S

4

 birləşməsinin lüminessensiya 

xassələri bü günə kimi kifayət qədər öyrənilmişdir[1-2]. Məlumdur ki, bu birləşmələr yüksək effektivli lüminessent material 

kimi müxtəlif məqsədlər üçün istifadə oluna bilər. Son zamanlarda bu tip birləşmələrə  əlavə kationun daxil olunması ilə 

daha effektiv lüminoforların alınması aktualdır. 

Bu işdə ümumi formulu II-III

2

-VI

4

olan CaGa

2

S

4

 birləşməsində Ga elemntinin qismən Al elementi ilə  əvəz 

olunmasından alınan bərk məhlulların luminessensiya xassələri araşdırılmışdır. Al elementinin CaGa

2

S

4

 matrisasına  əvəz 

olunma ilə daxil olması nümumnədə effektivliyi daha da artırır vəalınmış  Ca(Al

x

Ga

1-x

)

2

S

4

 birləşmələrində x-dən asılı olaraq 

lüminessensiya intensivliyinin maksimumunu dəyişdirmək, yəni işığı idarə etmək mümkündür. 

Nümunələrin sintezi üçün CaS, Al

2

S

3

 və Ga

2

S

3

 ikiqat birləşmlərindən istifadə olunmuşdur. Bu ikiqat birləşmələrdən 

Al

2

S

3

 və Ga

2

S

3

 bərk cisim reaksiyası ilə alınır. 

2Al + 3S 

 

 Al

2

S

3

 

2Ga + 3S 

 

 Ga

2

S

3

 

CaS birləşməsi isə CaCO

3

 birləşməsinin H

2

S mühitində parçalanması yolu ilə alınır. Bu reaksiya 900

0

S temperaturda və 20 

saatlıq prosesin nəticəsindən alınır:   

CaCO

3

+H

2

S

 

CaS+H

2

O+CO

2

 

Ca(Al

x

Ga

1-x

)

2

S

4

birləşmələri, alınmış ikiqat birləşmələrin stexiometrik qarışığından kvars ampulada və vakuumda (10

-4

 mm. 

civə süt.) bərk cisim reaksiyası ilə alınır.  

CaS + x(Al

2

S

3

) + (1-x)(Ga

2

S

3

) 

 

Ca(Al

x

Ga

1-x

)

2

S

4

 

Sintezprosesi 1100

0

S temperaturda 1 saataparılırvəikincimərhələdəalınmışnümunələr 800

0

S temperaturda 4 saatgözlədilir. 

Alınannümunələrinfotolüminessensiya (FL) vəfotolüminessesniyanınhəyəcanlanmaspektrlərinəotaqtemperaturunda 

Perkin Elmer LS-55 spektrometrindəbaxılmışdır. CaGa

2

S

4

;Eu birləşməsinin FL spektrininmaksimumu 560 nm-əuyğundur 

[3].Al elementinindaxilolmasıisəonugöstərmişdirki, lüminessesniyanınintensivliyidaha da yüksəlirvəspektrinmaksimumu Al 

konstentrasiyasınınartmasıiləqısadalğatərəfəsürüşür. 

 

---