Microsoft Word Materiallar Full

AMERİKAN ƏDƏBİYYATINDA “AĞ MARAL” ƏFSANƏSİ VƏ HUNLAR 

Natiq ADİLOV 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail] 

İngilis-amerikan  ədəbiyyatında hun mövzusunda yazılmış  əsərlərin təhlili həmin roman və  nəzm nümunələrinin bir 

qisminin orta əsrlər alman-skandinav, eləcə  də macar əfsanələri  əsasında yazıldığını deməyə  əsas verir. Xüsusi ilə qeyd 

etmək lazımdır ki, adını  çəkdiyimiz ölkələrin  ədəbiyyatında “Edda” eposunun təsiri altında yazılan  əsərlər daha çoxluq 

təşkil edir və bu qəbildən olan müəlliflərə nümunə olaraq Con Ronald Ruel Tolkinin (John Ronald Ruel Tolkien, 1892-

1973), Uilyam Morris (William Morris, 1834-1896), Stefan Grundi (Stephan Grundy, 1967) və digərləri göstərilə bilər. (1)  

Diqqəti cəlb edən bir məqam da Macarıstanda hunlar və eləcə  də Attila haqqında  əfsanələrin çox olması  və bu 

əfsanələr  əsasında istər macar ədibləri, istərsə  də macar əsilli amerikan yazıçıları  əsərlər yazmışlar. Macar əfsanələrini 

skandinav əfsanələrindən fərqləndirən ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti özündə heç bir mənfi məlumatı ehtiva etməməsidir. Bu 

əfsanələr arasında hunların macarıstana yerləşməsindən bəhs edən “Ağ maral” əfsanəsi xüsusi ilə diqqəti cəlb edir və bu 

əfsanə əsasında məşhur amerikan yazıçısı Keyt Seredi (Kate Seredy, 1899-1975) 1937-ci ildə eyni adlı əsər yazmışdır.(2) 

Əsər məşhur Babil qülləsinin yıxılması ilə başlayır. Nəmrud (müqəddəs kitab İncildə onun Nuh peygəmbərinin nəvəsi 

və  məşhur ovçu olmasından bəhs edilir-N.A) yeddi ay əvvəl ağ maralın arxasınca gedən iki oğlunu-Hunor və Magoru 

gözləyir. Hunor və Magor məşhur Macarıstan əfsanəsinə görə hunların əcdadırlar (3). 

Oğlanlarının gec qayıtmasından narahat olan ata öz atını müharibə tanrısı Hadura nəzir deyir. Hadur (macar 

qaynaqlarında Hodur kimi təqdim edilmişdir-N.A)  əsas tanrıların övladlarından üçüncüsü sayılır və  əfsanələrə görə 

Attilanın əfsanəvi qılıncını həmin tanrı düzəltmişdir. 

Onun yolunu gözlədiyi oğlanları isə anidən onların qarşısına çıxan maralı izləyirlər. Maral onları Azov dənizi və Qara 

dənizin birləşdiyi Kerç boğazına gətirib çıxırır. Orada Krım adasının gözəlliyinə heyran qalan ovçular geri qayıdaraq öz 

tərəfdarlarını inandıraraq yeni kəşf etdikləri əraziyə gətirərək orada yaşamağa başlayırlar və həmin ərazinin onlara tanrıları 

tərəfindən bəxşiş olaraq verildiyinə inanırlar. Sonra iki qardaş ayrılır və Hunorun oğlu Bendeguz (Mundzuk-N.A) və onun 

övladlarının müasir Macarıstan ərazisində yerləşməsindən bəhs edilir. Tarixi faktlar və əfsanələrin qarışığı olan bu roman 

cəmi üç həftəyə yazılmışdır (4; 55).  

Həmin əsərdə yenə maraq doğuracaq bir məqam isə adı dillər əzbəri olan Attilanın anasının milliyət olaraq kimmer 

olmasının müəllif tərəfindən göstərilməsidir. Belə ki, Bendeguz Kimmer tayfasının nümayəndəsi olan Aletta ilə ailə həyatı 

qurur və onların izdivacından Attila dünyaya gəlir. (2; 64).  

Adı dünyada ən çox araşdırılan və haqqında elmi əsərlər yazılan adamlar arasında olan Attilanın adının mənası ilə 

bağlı müxtəlif fərziyələrin bolluğu fonunda Keyt Seredi əsərində bunun “Qırmızı qartal” demək olmasını da yazması diqqəti 

cəlb edən məsələlərdəndir.    

Onu da qeyd etmək zərurəti vardır ki, “Ağ maral” əfsanəsi təkcə Keyt Seredi tərəfindən öz əsəri üçün ilham qaynağı olaraq 

seçilməmişdir. Macarıstanın XIX əsrdə  məşhur  ədiblərindən olan Canos Aroni (Janos Arany, 1817-1882) özünün “Möcüzəvi 

maralın əfsanəsi” adlı şeirinə həmin əfsanəni mövzu olaraq seçmişdir (həmin əsər ingilis dilinə tərcümə olunub-N.A). 

Keyt Seredi tərəfindən qələmə alınan “Ağ maral” əsəri elə  nəşr olunduğu il məşhur uşaq  ədəbiyyatı Nyeberi 

(Newbery) mükafatına, 1959-cu ildə isə Lyuvis Karol (Lewis Caroll) mükafatına layiq görülmüşdür.  

Araşdırmalarımıza görə ingilis-amerikan uşaq  ədəbiyyatında hun mövzusunda yazılan hələ ki, tək  əsər haqqında 

danışdığımız “Ağ maral”dır.