Microsoft Word menejment va marketing asoslari

Etuklik bosqichi. Bu bosqichda tovar yirik partiyalarda takomillashgan 
texnologiyalar bo’yicha yuqori sifat bilan ishlab chiqariladi. Bu bosqichda ko’pgina 
ishlab chiqaruvchilarda sotilmay qolgan tovarlarning zahiralari to’planib qoladi, 
oqibatda tovarlarning sotilishi kamayadi. Natijada raqobat keskinlashadi. 
Raqobatchilar ko’proq past narxlarda sotishga harakat qiladi. Reklama kuchaytirilib, 
tovarlarning yaxshilangan variantlarini ishlab chiqarishga mablag’lar sarflanadi. 
Bularning hammasi foydaning kamayishini keltirib chiqaradi. Eng kuchsiz 
raqobatchilar kurashdan chetga chiqa boshlaydilar. Tarmoqda faqat mustahkam o’rin 
egallagan raqobatchilargina qoladi. 

---

156
Marketing xizmati tovarning hayotiy davrini uzaytirish, sotish hamda 
foydaning kamayishiga yo’l qo’ymaslik uchun tovar, bozor va marketing 
kompleksini modifikatsiyalash usullarini izlashi kerak bo’ladi. 
Chiqish bosqichi. Qanday holat yuz bermasin baribir ma'lum vaqtdan so’ngra 
tovarning sotilishi pasaya boradi. Tovar sotilishining pasayishi ba'zan tezlik bilan 
borsa, ba'zi hollarda sekinlik bilan bir-tekis boradi.
Tovar sotishning pasayib ketishi tovar ishlab chiqarish texnologiyasidagi 
yutuqlar, iste'molchilar talabining o’zgarishi hamda mahalliy va xorijiy raqiblar 
tomonidan raqobatning keskinlashuvining vujudga kelishi kabi sabablar bilan 
izohlanadi. Sotishning va foydaning kamayishi natijasida bir qancha firmalar va 
korxonalar bozordan chiqishga majbur bo’ladilar. Qolganlari esa taklif etilayotgan 
tovarlar assortimentini qisqartirishga, samarasi yuqori bo’lmagan savdo kanallari va 
bozorning kichik segmentlaridan voz kechishga, rag’batlantirish uchun 
sarflanayotgan mablag’larni kamaytirishga va narxni tushurishga majbur bo’ladilar. 
Ba'zan tovar hayotiy davrining chiqish bosqichida ham tovarni tiriltirish va 
uning hayotiy davrini davom ettirishga harakat qilib ko’rish mumkin. Buning uchun 
firmaning marketing xizmati reklamani faollashtirishi, narxni o’zgartirishi, 
tovarlarning o’rab-joylanishini takomillashtirishi, sotish tizimini qaytadan tashkil 
etishni, eng asosiysi esa yangi bozorlarga kirish va ularni o’zlashtirish kabi ishlarni 
amalga oshirishi kerak bo’ladi. Agar bu chora tadbirlar ham ijobiy natija bermasa, u 
holda tovar ishlab chiqarishni to’xtatishga o’tish to’g’ri yo’l hisoblanadi. Bunday 
holat yuz beradigan bo’lsa iste'molchilar va sotish kanallari muayyan tovarni ishlab 
chiqarishning to’xtatilish vaqti, kafolat majburiyatlariga rioya etilishi, kafolatlar 
tugagandan keyin ta'mirlashni amalga oshirish tartiblari, ishlab chiqarishdan olingan 
tovarning qancha vaqt davomida yordamchi qismlar bilan ta'minlashi haqida oldindan 
ogohlantirilishi maqsadga muvofiqdir. Bunday harakat firmaga bo’lgan ishonch 
yo’qolmasligining va iste'molchilar firmaning yangi tovarlarini ijobiy qabul 
qilishlariga mustahkam zamin yaratadi. 
Firmanig samarali faoliyat ko’rsatishida marketing taktikasini qo’llash muhim 
ahamiyat kasb etadi. Lekin, bu marketing taktikasi tovarning har xil hayotiy davri 
bosqichlarida o’ziga xos-xususiyatga ega bo’ladi. Quyidagi 20-jadval ma'lumotlarida 
tovarning har xil hayotiy davri fazasida firmaning marketing taktikasi qanday bo’lishi 
bo’yicha ma'lumotlar keltirildi. 
Bu jadval ma'lumotlarini umumlashtirib shunday xulosaga kelish mumkinki, 
firma yoki korxona tovarning har xil hayotiy davri bosqichida ma'lum bir maqsadni 
ko’zlagan holda marketing taktikasining u yoki bu shaklidan foydalanadi.