Microsoft Word mulki huquq doc

olaraq müəyyənləşdirilir. Başqa sözlə desək, çıxan iştirakçıya düşən əmlak hissəsinin miqdarı (həcmi) onun 

nizamnamə kapitalındakı payına uyüun olmalıdır.  

Bəzən çıxan iştirakçıya düşən əmlak hissənin dəyərinin ödənilməsi mümkün olmur. Bu halda ona çatası əm-

lak naturada verilir.  

×ıxan iştirakçıya onun nizamnamə kapitalına maya kimi qoyduüu əmlakdan istifadə hüququ da qaytarılır. 

Söhbət, hər şeydən əvvəl, torpaqdan, sudan və başqa təbii ehtiyatlardan, sənaye mülkiyyəti obyektlərindən, yəni 

patent hüququnun obyektlərindən (ixtiralardan, sənaye nümunəsi obyektlərindən, faydalı modellərdən), seleksi-

ya nailiyyətlərindən və s. istifadə hüquqlarından gedir. Bu hüquqlar əmlak (iqtisadi) məzmununa malik olub, iş-

tirakçılar tərəfindən maya (pay) kimi cəmiyyətin nizamnamə kapitalına qoyula bilər. Iştirakçı cəmiyyətdən çıx-

dıqda istifadə hüququ onun özünə qaytarılır (MM-in 96-cı maddəsinin 2-ci bəndi).  

Iştirakçı könüllü surətdə yox, məcburi surətdə də cəmiyyətdən çıxa bilər. Kreditorların irəli sürdükləri tə-

ləblərin iştirakçının cəmiyyətin əmlakındakı payına yönəldilməsi və həmin payın hesabına təmin edilməsi onun 

cəmiyyətdən məcburi qaydada çıxmasına dəlalət edən hal hesab olunur (MM-in 94-cü maddəsi). Müəyyən hal-

larda iştirakçı cəmiyyətin fəaliyyəti və işi ilə bağlı olmayan müxtəlif mülki hüquq münasibətlərinə — borc, kre-

dit, nisyə alqı-satqı və digər münasibətlərə girə bilər. Bu münasibətlərdən onun müvafiq şəxsi, yəni cəmiyyətə 

aid olmayan borcları yaranır. Kreditor borcu almaq üçün iştirakçıya tələb irəli sürür. Bu tələbi ödəmək və təmin 

etmək üçün onun əmlakı kifayət etmir. Belə halda kreditorun tələbi iştirakçının cəmiyyətin əmlakındakı payına 

yönəlir. Bu məqsədlə həmin əmlak payı (hissəsi) ayrılır. Bu pay (hissə) iştirakçının nizamnamə kapitalındakı 

payına uyüun olmalıdır. Başqa sözlə desək, cəmiyyətin əmlakından iştirakçıya düşən və çatan pay (hissə) onun 

nizamnamə kapitalındakı payı ilə müəyyənləşdirilir. Iştirakçıya düşən və çatan əmlak payının (hissəsinin) dəyə-

ri də ödənilə bilər. Bax, bu əmlak payı (hissəsi) və ya onun dəyəri hesabına kreditorlara olan borclar ödənilir. 

Bunun nəticəsində iştirakçının cəmiyyətdə iştirakına xitam verilir (MM-in 94-cü maddəsinin 2-ci bəndi).  

Iştirakçıların göstərilənlərdən savayı, digər hüquqları da vardır. Bu hüquqlara aiddir: cəmiyyətin idarə edil-

məsində iştirak etmək (korporativ hüququ); cəmiyyətin fəaliyyəti haqqında məlumat almaq hüququ; cəmiyyətin 

mühasibat  və  digər  sənədləri  ilə  tanış  olmaq  hüququ;  cəmiyyətin  fəaliyyətindən  gəlir  götürmək  hüququ; 

cəmiyyət ləğv edildikdə kreditorlarla hesablaşmalardan sonra qalan əmlakın onlara məxsus hissəsinin pul şək-

lində dəyərini almaq və ya naturada almaq hüququ (ləğvetmə kvotası almaq hüququ);

 

iştirakzıların ümumi yı-

ğ

ınjağında iştirak etmək hüququ; cəmiyyətin orqanlarını sezmək hüququ; cəmiyyətin orqanlarına sezilmək hü-

ququ;  səsvermədə  iştirak  etmək  hüququ;  növbədənkənar  ümumi  yığınjağın  zağırılmasını  tələb  etmək  hüququ 

(bu hüquq bütün səslərin azı onda birinə malik olan iştirakzılara məxsusdur); digər hüquqlar.  

Ə

lbəttə, iştirakzının ən vacib əmlak hüququ mənfəət almaq hüququdur. Ona cəmiyyətin fəaliyyətindən gəlir 

---

 

208

gütürmək hüququ da deyilir. Qanun müəyyən edir ki, cəmiyyətin hər bir iştirakzısının mənfəət almaq hüququ 

vardır (MM-in 90-1-2-ci maddəsinin 2-ci bəndi). Özü də mənfəət hər bir iştirakzının nizamnamə kapitalındakı 

mayalarına  uyğun  olmalıdır.  ştirakzı  bu  hüquqdan  yalnız  o  halda  istifadə  edə  bilər  ki,  cəmiyyətin  fəaliyyəti 

nəticəsində  xalis  mənfəət  əldə  edilsin.  Əgər  xalis  mənfəət  əldə  edilmişsə,  cəmiyyətin  ümumi  yığınjağı  xalis 

mənfəətin  bülüşdürülməsi  haqqında  qərar  qəbul  edir.  Xalis  mənfəətin  iştirakzılar  arasında  bülüşdürülməsi 

cəmiyyətin nizamnaməsində müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. 

Xalis  mənfəəti  mənfəətdən  fərqləndirmək  lazımdır.  Mənfəət  dedikdə,  cəmiyyətin  istehsal  xərjləri  ilə  əldə 

olunmuş gəlirlər arasında fərq başa düşülür. Belə ki, gəlirlərdən istehsal xərjləri zıxıldıqdan sonra yerdə qalan 

hissə mənfəət sayılır. Mənfəətdən vergilər və digər məcburi ödənişlər ödənildikdən sonra yerdə qalan hissə xa-