Microsoft Word mulki huquq doc

4. Mülki hüquq və əxlaq normaları  

Ə

xlaq  mühüm  və  vacib  sosial  institutdur.  O,  ictimai  şüurun  formalarından  biridir.  Əxlaq  normaları 

cəmiyyətdə insanların xeyir və şər, haqq və haqsızlıq, ədalət və ədalətsizlik, borc, şərəf, ləyaqət, vicdan, dözlük, 

mənəvi  təmizlik  barədə  əxlaqi  təsəvvürlərinə  uyüun  olaraq  müəyyən  edilir.  Hüquq  normaları  ilə  birlikdə  bu 

normalar cəmiyyətin əsas və başlıca davranış qaydası kimi çıxış edir. Hələ qədim filosoflar (Platon, Demokrit, 

Siseron, Aristotel) hüquq və əxlaq kimi iki məsələnin böyük əhəmiyyətə malik olmasını göstərirdilər.  

Ə

xlaq və hüquq arasındakı münasibət mürəkkəb xarakter daşıyır. Hər şeydən əvvəl, onlar vahiddirlər. Bu, o 

deməkdir ki, əxlaq və hüquq arasında onları birləşdirən ümumi cəhətlər vardır. Həm hüquq, həm də əxlaq eyni 

məqsəd güdür və eyni vəzifə daşıyır: ictimai həyatı qaydaya salmaq, insan hüquqlarını müdafiə etmək, ədaləti 

və humanizm ideallarını bərqərar etmək, xaosun, anarxiyanın, qarma-qarışıqlıüın, hərc-mərcliyin  qarşısını al-

maq, qayda yaratmaq. Onların hər ikisi sosial normaların ayrı-ayrı növləridir. Bundan əlavə, həm hüququn, həm 

də əxlaqın nizamasalma obyekti eynidir ki, bu, ictimai münasibətlərdən ibarətdir. Daha sonra hüquq və əxlaq 

fəlsəfi planda iqtisadi amillərlə şərtlənən üstqurum kateqoriyalarıdır.  

Hüquq cəmiyyətdəki əxlaqi-humanist idealların həyata keçirilmə vasitəsidir. O, hüquqi cəhətdən rəsmiləşdi-

rilən  əxlaqdır.  Hələ  qədim  zamanlarda  Siseron  yazırdı  ki,  hüququn  əsas məqsədi  əxlaqsızlıüın  kökünü  kəsib, 

xeyiri bərqərar etməkdən ibarətdir.  

Ə

xlaqla, xüsusən mülki hüquq arasında qarşılıqlı təsir daha dərindir. Ijtimai münasibətləri nizama salmaqda 

onlar bir-birini dəstəkləyir. Ümumi məqsədə nail olmaqda onlar bir-birinə kömək və yardım edir. 

Mülki hüquq türədilən hüquq pozuntusuna görə məsuliyyət nəzərdə tutur. Əxlaq da bu cür pozuntu törədil-

məsinə mənfi münasibət bəsləyir və onu pisləyir. Hüquq pozuntusuna qiymət verməkdə əxlaq və mülki hüquq 

vahid mövqedən çıxış edir. Hegel göstərirdi ki, əxlaq, hər şeydən əvvəl, hüquqa əməl olunmasını tələb edir, əx-

laq qaydaları və normaları isə yalnız hüququn imkanları tükəndiyi hallarda işə düşür.  

Ə

xlaqla mülki hüquq arasında nə qədər ümumi cəhətlər olsa da, əxlaq norma və qaydaları özlüyündə mül-