Microsoft Word mulki huquq doc

təkcə cinayət əməlinə görə yox, həm də digər hüquq pozuntusu üçün tətbiq edilir. Digər hüquq pozuntusu 

dedikdə, mülki hüquq pozuntusu və ya inzibati hüquq pozuntusu başa düşülür.  nzibati xətanın törədilməsində 

alət  və  ya  bilavasitə  obyekt  olmuş  predmetin  müsadirəsi  inzibati  tənbehin  növlərindən  biridir  ( XM-in  27-ci 

maddəsi). Belə predmetlərin müsadirəsi onların ödənişsiz, məjburi qaydada dövlətin mülkiyyətinə alınmasından 

ibarətdir. Yalnız hüquq pozucusunun, yəni inzibati xəta törətmiş şəxsin xüsusi mülkiyyətində olan predmet mü-

sadirə edilə bilər.  nzibati-hüquqi müsadirənin mahiyyəti bundan ibarətdir. 

1964-cü il MM-də bəzi mülki hüquq pozuntusuna görə mülki-hüquqi müsadirə nəzərdə tutulmuşdu. Həmin 

Məcəllənin 45-ci maddəsi dövlət və cəmiyyətin mənafeyinə zidd məqsədlə bağlanan əqd üzrə tərəflərin aldıqla-

rının (hər iki tərəfin hərəkətində qəsd olduqda) dövlət mədaxilinə keçirilməsi qaydasını müəyyən edirdi. Həmin 

məcəllənin 52-ci maddəsinə görə əqd aldatma, zor, hədə təsiri və digər əsaslardan birinə görə etibarsız sayıldıq-

da, zərər vuranın əsassız olaraq aldığının dövlət mədaxilinə keçirilməsi nəzərdə tutulurdu. Bəzi qanunvericilik 

aktları  mülki-hüquqi  müsadirə  haqqında  qayda  müəyyən  edir.  Məsələn,  valyuta  qanunvericiliyini  pozmaqla 

bağlanmış etibarsız əqdlər üzrə əldə edilən gəlirlər dövlətin mədaxilinə silinir («Valyuta tənzimi haqqında» qa-

nunun 18-ci maddəsi). Bu, mülki-hüquqi müsadirə deməkdir. 

---

 

295

Gömrük Məcəlləsinin 237-ci maddəsində müsadirə (malların və nəqliyyat vasitələrinin müsadirəsi) gömrük 

qaydalarının pozulmasına  görə tətbiq edilən tənbeh növlərindən biri kimi nəzərdə tutulur. Kontrabanda pred-

metləri, habelə dövlət sərhədindən kontrabanda predmetlərini keçirmək və ya onları gizlətmək üçün nəzərdə tu-

tulmuş daşıma vasitələri və başqa vasitələr müsadirə edilir. Müsadirə gömrük orqanları tərəfindən inzibati qay-

dada qəbul edilmiş qərar əsasında həyata keçirilir. Söhbət gömrük qaydalarının pozulmasına görə tətbiq olunan 

inzibati-hüquqi müsadirədən gedir. 

Cinayət hüququnda əmlak müsadirəsinə, yəni cinayət-hüquqi müsadirəyə JM-in 32-ci maddəsində anlayış 

verilmişdi. Bu maddəyə görə, məhkumun xüsusi mülkiyyətində olan əmlakının hamısının və ya bir hissəsinin 

məjburi  qaydada,  əvəzsiz  olaraq  dövlət  mülkiyyətinə  alınması  müsadirə  hesab  edilirdi.  Əmlak  müsadirəsi 

cinayət jəzasının əlavə jəza növünə şamil edilməklə yalnız məhkəmə hökmü ilə həyata keçirilirdi. Şəxsi mül-

kiyyət hüququ ilə məhkuma məxsus olub və ya ümumi mülkiyyətdə onun payı olub, məhkumun özü və himayə-

sindəki şəxslər üçün zəruri olan bəzi əmlak növləri müsadirə edilmirdi. Belə əmlak növlərinin (yəni müsadirə 

edilməli olmayan) siyahısı Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 15 sentyabr 1980-ci il tarixli Fərmanı 

ilə təsdiq edilmişdi. 

Konstitusiya  Məhkəməsinin  12  yanvar  1999-cu  il  tarixli  qərarı  ilə  JM-in  xüsusi  hissəsindəki  maddələrin 

sanksiyalarında əlavə jəza növü kimi nəzərdə tutulan əmlak müsadirəsinin yalnız cinayət törədilərkən istifadə 

edilmiş alət və vasitələr, habelə cinayət yolu ilə əldə edilmiş əmlak barəsində tətbiq edilə bilməsinin mümkün-

lüyü müəyyən edilmişdir. Bu qərar Konstitusiyanın 29-cu maddəsinin IV hissəsində ifadə olunan əmlakın tam 

müsadirəsinə yol verilməməsi barədə prinsipial müddəaya uyğundur. Konstitusiya Məhkəməsinin göstərilən qə-

rarı əsasında JM-in 32-ci maddəsində məhkumun xüsusi mülkiyyətdə olan əmlakının hamısının məjburi qayda-

da, əvəzsiz olaraq müsadirə edilməsini nəzərdə tutan müddəaları 1 fevral 1999-cu il tarixindən qüvvədən düş-

müşdür. 

Qüvvədə olan JM-in 42-ci maddəsi jəzanın növlərini sadalayır ki, əmlak müsadirəsi onlardan biridir. Bu jəza 

növü məhkumun cinayət törədərkən istifadə etdiyi alət və vasitələrin, habelə cinayət yolu ilə əldə etdiyi əmlakın 

məjburi qaydada və əvəzsiz olaraq dövlət nəfinə alınmasını nəzərdə tutur; o, yalnız məcəllənin xüsusi hissəsinin 

müvafiq maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda təyin olunur. Cinayət-hüquqi müsadirənin mahiyyəti bundan 

ibarətdir.

 

Beləliklə, müsadirənin mülki-hüquqi müsadirə, inzibati-hüquqi müsadirə və cinayət-hüquqi müsadirə