Microsoft Word mulki huquq doc

qdin özünün dövlət qeydiyyatı dedikdə, dövlətin vəzifəli şəxsi hesab olunan notariusun və digər vəzifəli 

şə

xslərin əqdi notariat qaydasında təsdiqləməsi başa düşülür. Bu cür dövlət qeydiyyatının əsas məqsədi əqdin 

qanuniliyi üzərində dövlət nəzarətini həyata keçirməkdən ibarətdir. O, əqddən əmələ gələn hüququn (məsə-

lən, mülkiyyət hüququnun və s.) bir şəxsdən digərinə keçməsinə səbəb olmur. 

Ə

qddən əmələ gələn hüquqların dövlət qeydiyyatı dedikdə isə bu hüquqların müvafiq icra hakimiyyəti or-

qanının (Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestri Xidmətinin) tərtib etdiyi və apardığı daşınmaz əmlakın dövlət re-

yestrində  qeydə  alınması  başa  düşülür.  Bu  cür  dövlət  qeydiyyatının  əsas  məqsədi  isə  hüquqların  (məsələn, 

mülkiyyət hüququnun) bir şəxsdən digər şəxsə keçməsini təmin etməkdən ibarətdir.  

Yalnız qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallarda əqdlərdən əmələ gələn hüquqlar dövlət qeydiyyatına alına 

bilər. Belə ki, bu cür əqdlərin dairəsi qanunla müəyyənləşdirilir. Özü də həmin əqdlər, birincisi, notariat qayda-

sında təsdiqlənən əqdlərdir; ikincisi isə, onlar daşınmaz əşya ilə (torpaqla, yaşayış evi ilə, mənzillə və s.) bağlı-

dır. Həmin əqdlərə aiddir:  

●

 daşınmaz əmlakın ipotekası haqqında müqavilə (MM-in 309-cu maddəsinin 1-ci bəndi);  

●

 daşınmaz əşyaların alqı-satqı müqaviləsi (MM-in 647-ci maddəsi);  

●

 daşınmaz əmlakın özgəninkiləşdirilməsini nəzərdə tutan renta müqaviləsi (MM-in 866-cı maddəsi);  

●

 daşınmaz əşyaların uzufrukta verilməsi (MM-in 264-cü maddəsi);  

●

 servitutlar (258-ci maddəsinin 2-ci bəndi); 

●

 digər hüquqlar (MM-in 139-cu maddəsinin 1-ci bəndi). 

Ə

qd, əqddən irəli gələn hüquqların dövlət qeydiyyatına alındığı andan bağlanmış sayılır. Bu, o deməkdir 

ki, əqdin doğurduğu hüquqi nəticə (mülki hüquq və vəzifələrin əmələ gəlməsi) hüququn daşınmaz əmlakın döv-

lət reyestrində qeydiyyat tarixindən yaranır.  

Ə

qdlərdən irəli gələn hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması tələbinə riayət edilməməsi müəyyən nəticəyə 

səbəb olur. Bu, müəyyən hallarda hüquqi nəticə doğurmur, tərəflər üçün mülki hüquq və vəzifələr əmələ gətir-

mir və puç əqd hesab edilir. Belə əqd hüquqi əhəmiyyətə malik olmur. Bu kimi nəticə o halda yaranır ki, əqd-

dən irəli gələn hüquqların dövlət qeydiyyatına alınmasından əqdin hər iki tərəfi boyun qaçırır.  

Məsələn, Mülki Məcəllədə nəzərdə tutulan hallarda girov müqaviləsi notariat qaydasında təsdiqlənməli, gi-

rov hüququ isə dövlət qeydiyyatına alınmalıdır. Əgər bu qaydalara riayət edilməzsə, girov müqaviləsi etibarsız 

sayılır və əhəmiyyətsiz (puç əqd) hesab edilir (MM-in 280-ci maddəsinin 4-cü bəndi). Amma əgər tərəflərdən 

biri əqddən əmələ gələn hüququn dövlət qeydiyyatına alınmasından boyun qaçırarsa, bu, həmin əqdin etibarsız-

lığına səbəb olmaya bilər. Belə ki, bu zaman qeydiyyat məhkəmənin qərarı əsasında həyata keçirilir (MM-in 

336-cı maddəsinin 1-ci bəndi). Misala müraciət edək. 

Bəzi hallarda əqd lazımi formada bağlanır, lakin tərəflərdən biri əqddən əmələ gələn hüquqları qeydə aldır-

maqdan boyun qaçırır. Bunun səbəbi müxtəlif ola bilər: əqd iştirakçılarının hüquqi savadsızlığı; dövlət rüsumu 

verməkdən boyun qaçırmaq və s. Məsələn, vətəndaş öz mənzilini qardaşına rentaya verir. Bu məqsədlə lazımi 

formada renta müqaviləsi bağlanılır və həmin müqavilə notariatda təsdiq edilir. Bundan əlavə, o, mənzili qarda-

ş

ının faktiki sahibliyinə verir. Mənzili rentaya verən vətəndaş həmin müqavilədən irəli gələn hüquqların dövlət 

qeydiyyatından imtina edir. Vətəndaş zənn edir ki, bu, onun işi deyildir, qoy indi həmin işlə qardaşı məşğul ol-

sun. Bu halda qanun əqddən irəli gələn hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması faktının məhkəmə qaydasında 

sübut olunmasının mümkünlüyünü müəyyənləşdirir. Belə ki, müvafiq tərəf (əvvəlki misalda qardaş) məhkəmə-

yə müraciət edir. Məhkəmə işə baxaraq, əqddən irəli gələn hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması barədə qə-

rar qəbul edir. Həmin qərar hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması üçün əsasdır.  

Ə

qddən irəli gələn hüquqların dövlət qeydiyyatından əsassız boyun qaçıran tərəfə etdiyi hərəkətlərə görə vu-

rulmuş zərərin əvəzini ödəmək formasında mülki-hüquqi sanksiya tətbiq olunur. Belə ki, əsassız boyun qaçıran 

tərəf müvafiq hüquqların qeydiyyatının ləngidilməsi nəticəsində o birisi tərəfə ziyan vurur. Bundan əlavə, məh-

kəməyə müraciət etmək məjburiyyətində qalan tərəf müəyyən məhkəmə xərjləri çəkir. Bütün bunların hamısı-

nın əvəzini əqddən irəli gələn hüquqların dövlət qeydiyyatından əsassız boyun qaçıran tərəf ödəməlidir (MM-in 

336-cı maddəsinin 2-ci bəndi). 

Ə

qddən əmələ gələn hüquqların dövlət qeydiyyatı dedikdə, bu hüquqların dövlət tərəfindən tanınması və təs-

diq edilməsi barədə hüquqi akt başa düşülür. Bu aktın həyata keçirilməsi, ümumiyyətlə daşınmaz əmlaka hü-

quqların dövlət qeydiyyatının aparılması qaydası «Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında» qanunla müəy-

yən edilir ki, həmin qanun 29 iyun 2004-cü ildə qəbul edilmişdir. Bu qanun daşınmaz əmlaka mülkiyyət və di-

gər əşya hüquqlarının dövlət qeydiyyatı üçün əsasları müəyyənləşdirir. Daşınmaz əmlak barəsində notariat qay-

---

 

332

dasında təsdiq edilmiş müqavilələr həmin əsaslardan biridir. 

Ə

qdlərdən əmələ gələn hüquqların dövlət qeydiyyatı anlayışını bəzi əmlak növlərinin dövlət qeydiyyatının