Microsoft Word mulki huquq doc

3. Birtərəfli restitusiya 

Birtərəfli restitusiya odur ki, bunun nəticəsində yalnız zərərçəkən tərəfin (vijdanlı tərəfin) etibarsız əqd icra 

olunanadək mövcud olan vəziyyəti bərpa edilir, yəni zərərvuran tərəf (vijdansız tərəf) əqd üzrə aldıqlarının ha-

mısını zərərçəkən tərəfə qaytarır. Zərərvuran tərəf (vijdansız tərəf) isə əqd üzrə verdiyini geri almaq hüququnu 

itirir: ona heç nə qaytarılmır. Belə ki, zərərçəkən tərəf zərərvurandan aldığını qaytarmağa borclu deyildir. 

Köhnə 1964-cü il MM-nə görə, zərərvuran (vijdansız) tərəfə qaytarılmalı olanlar dövlət mədaxilinə keçirilir-

di (həmin Məcəllənin 52-ci maddəsi). Bu cür qayda RF-in müasir MM-də də saxlanılmışdır. Həmin qayda vij-

dansız tərəfə müsadirə xarakterli sanksiya tətbiq olunmasını ifadə edir. 

Beləliklə, birtərəfli restitusiyaya görə, əqd üzrə icra edilənləri yalnız zərərçəkən tərəf geri ala bilər. Bununla 

onun ilkin hüquqi (əmlak) vəziyyəti bərpa olunur. 

Bəzən alınanları eyni ilə (naturada) qaytarmaq mümkün olmur. Belə hallarda alınanın dəyəri pulla ödənilir. 

24 iyun 2005-ci il tarixli qanunla AR MM-ə dəyişikliklər və əlavələr edilməsinə kimi aşağıdakı əqdlər birtə-

---

 

354

rəfli restitusiyaya səbəb olurdu: 

●

 hakimiyyətdən sui-istifadə nəticəsində bağlanmış əqdlər; 

●

 zorakılıq nəticəsində bağlanmış əqdlər; 

●

 aldatma nəticəsində bağlanmış əqdlər; 

●

 hədə təsiri altında bağlanmış əqdlər; 

●

 bir tərəfin nümayəndəsinin digər tərəflə pis niyyətlə razılığa gəlməsi nəticəsində bağlanmış əqdlər; 

●

 şəxsin ağır vəziyyətə düşməsi nəticəsində bağlanmış əqdlər. 

24 iyun 2005-ci il tarixli qanunla AR MM-ə dəyişikliklər və əlavələr edilməsi nəticəsində göstərdiyimiz əqd-

lər  artıq  birtərəfli  restitusiyaya  səbəb  olmur.  Məsələ  burasındadır  ki,  indi  həmin  etibarsız  əqdlərə  də  MM-in 

337-ci maddəsinin 5-ci bəndinin qaydaları tətbiq edilir (MM-in 339-cu maddəsinin 5-ci bəndi). Bu qaydalara 

görə əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, tərəflərdən hər biri əqd üzrə aldıqlarının hamısını digər tərəfə qaytarmalı, alı-

nanları eyni ilə qaytarmaq mümkün olmadıqda isə onun dəyərini pulla ödəməlidir. Bu, onu ifadə edir ki, həmin 

etibarsız  əqdlər  də  ikitərəfli  restitusiyaya  səbəb  olur.  Deməli,  Azərbaycan  Respublikasının  indiki  Mülki 

Məcəlləsi birtərəfli restitusiyanı nəzərdə tutmur. Amma təəssüflə qeyd etməliyik ki, məsələyə bu

 

cür yanaşma 

haqq, insaf və ədalət baxımından düzgün deyil. Hesab edirik ki, həmin əqdlər üzrə vijdansız zərər vuran tərəfin 

ə

mlak  vəziyyəti  bərpa  olunmamalı,  onlara  özlərinin  etdikləri  vijdansız  hərəkətlərə  görə  müsadirə  növündə