Microsoft Word mulki huquq doc

5. Fiziki şəxsin ölmüş elan edilməsinin hüquqi nəticələri  

Fiziki şəxsin ölmüş elan edilməsi onun ölməsi, yaşamaması və saü qalmaması prezumpsiyasına (ehtimalına) 

ə

saslanan hüquqi faktdır. Hüquqi fakt olduüu üçün o, müəyyən hüquqi nəticəyə, yəni mülki hüquq münasibətlə-

rinin yaranmasına, dəyişməsinə və ya xitam olunmasına səbəb olur. Fiziki şəxsin ölmüş hesab edilməsi hüqu-

qi nəticə doüurmaq xüsusiyyətinə görə onun fizioloæi və bioloæi ölümünə bərabər tutulur. Fizioloæi və 

bioloæi  ölüm  (faktiki  ölüm)  kimi  fiziki  şəxsin  ölmüş  elan  edilməsi  də  müəyyən  hüquqi  nəticəyə  səbəb  olur. 

Amma fizioloæi və bioloæi ölümün (faktiki ölümün) doüurduüu hüquqi nəticələri fiziki şəxsin ölmüş elan edil-

---

 

140

məsinin  doüurduüu  hüquqi  nəticələrlə  eyniləşdirmək  olmaz.  Belə  ki,  fiziki  şəxsin  ölmüş  elan  edilməsi  onun 

mülki hüquq qabiliyyətinə xitam verilməsinə səbəb olmur.  

Fiziki şəxsin ölmüş elan edilməsinin fiziki şəxsin mülki hüquq qabiliyyətinə xitam verib-verməməsi mülki 

hüquq elmində (sivilistika doktrinasında) mübahisə doüuran məsələlərdəndir. Bəzi müəlliflər göstərirlər ki, fizi-

ki şəxs ölmüş elan edilərkən onun hüquq qabiliyyətinə xitam verilir. Onlar öz mövqelərinin əsaslı olmasını belə 

sübut edirlər ki, ölmüş elan etmə fiziki şəxsin ölməsi kimi eyni hüquqi nəticələrə səbəb olur. Bunun əksi olan 

mövqeyin tərəfdarları isə qeyd edirlər ki, hüquq qabiliyyəti fiziki şəxsin özündən ayrılmazdır və buna görə də 

təkcə ölüm haqqında ehtimal və güman hüquq qabiliyyətinin xitam edilməsinə dəlalət edə bilməz.  

Bizim zənnimizcə, ikinci qrup müəlliflərin fikirləri həqiqətə daha yaxındır. Belə ki, fiziki şəxsin ölmüş elan 

edilməsi onun saü olmaması prezumpsiyasına (ehtimalına) əsaslanır. Ehtimala əsaslanan ölüm yox, yalnız bio-

loæi və fizioloæi ölüm (faktiki ölüm) fiziki şəxsin mülki hüquq qabiliyyətini xitam edə bilər. Dediklərimizi sü-

but etmək üçün təkcə bunu demək kifayətdir ki, ölmüş elan edilmiş şəxs gələ və ya onun olduüu yer aşkar edilə 

bilər və yaxud fiziki şəxs ölmüş elan edilən vaxta kimi ölə bilər. Bundan əlavə, ölmüş elan edilən fiziki şəxs hə-

qiqətən saü qala və hüquqi əhəmiyyətli hərəkətlər edə bilər. Məsələn, alqı-satqı və digər əqdlər bağlaya bilər. 

Bu hərəkətlər və əqdlər etibarlı sayılır. Bu isə onu ifadə edir ki, ölmüş elan edilən şəxs mülki hüquq qabiliyyəti-

ni həyata keçirir. Ölmüş elan edildiyi halda da fiziki şəxs mülki hüquq qabiliyyətinə malik ola bilər. Fikrimizi 

yekunlaşdıraraq söyləyə bilərik ki, mülki hüquq qabiliyyəti fiziki şəxsin doüulması ilə bir dəfə əmələ gəldiyi