Microsoft Word mulki huquq doc

mühüm rol oynayırdı. Onlar sovet dövləti tərəfindən dövlət sosialist mülkiyyətinin bazası əsasında əmlakı ida-

rə etmək, istehsal və digər təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirmək, sovet vətəndaşlarının ehtiyaclarını təmin et-

mək və s. məqsədi ilə yaradılırdı. Dövlət hüquqi şəxsləri vasitəsilə sovet dövləti özünün vacib funksiyalarını, 

hər şeydən əvvəl, xalq təsərrüfatının inkişafına planlı rəhbərliyi həyata keçirmək funksiyasını yerinə yetirirdi. 

stehsal,  elmi-istehsal  və  digər  birliklər,  müəssisələr  (zavodlar,  sovxozlar,  şaxtalar  və  s.),  idarələr  (muzeylər, 

xəstəxanalar, ali məktəblər və s.), elmi-tədqiqat institutları və s. dövlət hüquqi şəxsləri kateqoriyasına aid idi. 

Dövlət hüquqi şəxsləri onlara verilmiş əmlakın mülkiyyətzisi hesab olunmurdu.  

qtisadiyyatın təşkilinin digər növü olan bazar iqtisadiyyatı azad bazar iqtisadiyyatı və ya dövlət müdaxiləsi 

olmayan iqtisadiyyat deməkdir. Bu şəraitdə hüquqi şəxslərin kommersiya təşkilatları kimi növünün fəaliy-

yəti ün plana keçir. Bu cür təşkilatlar iqtisadi (əmlak) dövriyyənin, kommersiya dövriyyəsinin professional işti-

rakzısına zevrilir. Bazar iqtisadiyyatı özün xarakterik olan subyektlərin (səhmdar cəmiyyətlərinin, məhdud mə-

suliyyətli müəssisələrin və s.) fəaliyyəti üstünlüyə malik olur. Belə ki, bazar iqtisadiyyatı şəraitində bazar əmtəə 

dövriyyəsi daha da janlanır və onun əhatə dairəsi müqayisəedilməz dərəjədə genişlənir. Belə halda, şübhəsiz ki, 

son dərəjə istehsal xarakterli təşkilatlara yox, kommersiya xarakterli təşkilatlara daha geniş meydan verilir.  

qtisadiyyatın təşkilinin başqa bir növü olan qarışıq iqtisadiyyat şəraitində isə həm komanda iqtisadiyyatı 

özün, həm də bazar iqtisadiyyatı özün ənənəvi olan hüquqi şəxslər bir-biriləri ilə  yanaşı fəaliyyət göstərirlər. 

Özü də bazar dövriyyəsi özün ənənəvi olan hüquqi şəxslər, yəni kommersiya təşkilatları üstün rola və müvqeyə 

malikdir.  

Qarışıq iqtisadiyyat odur ki, o, iqtisadiyyatın təşkilinin bazar və komanda iqtisadiyyatı kimi formalarının ele-

mentləri ilə idarə olunur. Hələ tarixən hez vaxt yöz faizli bazar iqtisadiyyatı müvcud olmayıb. Məhz buna görə 

də qarışıq iqtisadiyyat şəraitində bazar dövriyyəsi özün ənənəvi olan kommersiya təşkilatları ilə yanaşı, koman-

---

 

183

da iqtisadiyyatı özün xarakterik olan hüquqi şəxslər (dövlət istehsal müəssisələri) də fəaliyyət göstərirlər.  

Azərbaycan Respublikasının kezid dövrü adlanan müasir iqtisadi həyatı qarışıq iqtisadiyyat formasına aiddir. 

Bu  hal  hüquqi  şəxslərin  sisteminə  təsir  göstərir.  Bu  səbəbdən  ölkəmizin  müvcud  qanunvericiliyi  həm  bazar 

dövriyyəsi özün xarakterik olan hüquqi şəxsləri, həm də komanda iqtisadiyyatı və planlı təsərrüfat özün ənənəvi 

olan hüquqi şəxsləri (dövlət müəssisə və idarələrini) nəzərdə tutur. 

Hüquqi şəxslərin təsnifinin həm nəzəri, həm də praktiki əhəmiyyəti vardır. Bu təsnifin həm hüquqyaradıjı, 

həm də hüquqtətbiqedici orqanlar özün rolu büyükdür. Həmin təsnifin nəzəri əhəmiyyəti onunla şərtlənir ki, 

məhz hüquqi şəxslərin təsnifi əsasında onların ayrı-ayrı növlərinin əsas jəhətləri barədə nəzəri biliklər artır, hü-

quqi şəxs doktrinası və nəzəriyyəsi inkişaf edir, hüquqi şəxsin mahiyyətini ifadə edən müxtəlif konsepsiyalar 

yaranır.