Microsoft Word mulki huquq doc

§ 3. Müqavilələrin təsnifi və növləri 

1. Müqavilələrin təsnifi anlayışı 

Müqavilələrin təsnifi dedikdə, onların bu və ya digər meyar (əlamət, xüsusiyyət) əsasında müxtəlif qruplara 

(növlərə) bölünməsi başa düşülür. Bu meyarlar ayrı-ayrı müqavilə qruplarının məzmununu müəyyənləşdirmə-

yə,  habelə  onları  bir-birindən  fərqləndirməyə  imkan  verir.  Mülki  hüquqda  müqavilələrin  çoxsaylı  olması  və 

müxtəlifliyi  onların  təsnif  edilməsini  şərtləndirir.  Belə  ki,  həmin  müqavilələr  həm  ümumi  cəhətlərə,  həm  də 

fərqli  xüsusiyyətlərə  malikdir.  Çoxsaylı  müqavilələrə  yaxından  bələd  olmaq  və  düzgün  istiqamət  götürmək 

üçün onlar müxtəlif növlərə bölünür. Bunun isə həm nəzəri, həm də praktiki əhəmiyyəti vardır. Mülki hüquq 

subyekti öz praktiki fəaliyyətində onun ehtiyac və tələbatını ödəyən müqavilə növünü seçib, ondan istifadə edir. 

Müqavilə, hər şeydən əvvəl, birinjisi, əqddir. Ona görə də əqdlərin müxtəlif növlərə bölünməsi müqavilələrə 

də şamil edilir. Bu aspektdən müqavilələrin real və konsensual, əvəzli və əvəzsiz, kauzal və abstrakt, müddətli 

və müddətsiz, şərti və adi, habelə fidusiar müqavilə kimi növləri fərqləndirilir. 

Müqavilə, ikincisi, öhdəlik hüquq münasibətlərini ifadə edir, yəni müqavilə öhdəliyi anlayışı ilə əhatə olu-

nur. Təsadüfi deyildir ki, tərəflər öz aralarında müqavilə bağlayarkən öhdəlik yaratmaq məqsədi güdürlər. Bu ba-

xımdan da müqavilələr müxtəlif qruplara (növlərə) bölünür. Belə halda müqavilələr hüquqi nəticə əldə olunması-

na və nail olunmasına yönələn istiqamətə görə təsnif edilir. Qədim Roma hüququ da bu meyara görə müqavilələri 

müxtəlif qruplara bölürdü. Roma hüququ ənənələrinə uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikasının MM-i göstərilən 

meyara (əlamətə) görə müqavilələrin dörd qrupunu fərqləndirir: 

●

 əşyanın mülkiyyətə və digər əşya hüququna verilməsinə yönələn müqavilələr (alqı-satqı, dəyişmə, ba-

ğ

ışlama və renta müqavilələri); 

●

 əşyanın istifadəyə verilməsinə yönələn müqavilələr (əmlak kirayəsi, icarə, əvəzsiz istifadə və lizinq mü-

qavilələri); 

●

 iş görülməsinə yönələn müqavilələr (podrat müqaviləsi); 

●