Microsoft Word Qasimov-ias docx

Verilənlər dedikdə konkret mövzu (fəaliyyət) sahəsində 
obyektlərin faktoqrafik təqdimatını  təmin edən konkret 
məlumatlar başa düşülür. Başqa sözlə,  verilənlər – ob-
yektlərin konkret göstəriciləri haqqında emal sisteminə 
daxil edilən faktiki məlumatlar toplusudur.  
Bəzən aşağıdakı tərifə də rast gəlinir: “verilənlər – tex-
niki və proqram vasitələrinin köməyi ilə emal olunması və 
rabitə  xətti ilə ötürülməsi mümkün olan formallaşdırılmış 
şəkildə təqdim edilən faktlardır”. 

---

 
 
19 
 
“Elektron imza və elektron sənəd haqqında” Azərbay-
can Respublikasının Qanununda “verilənlər – informasiya 
texnologiyaları vasitələri ilə emal edilməyə yararlı infor-
masiya” kimi şərh olunur.  
Ənənəvi olaraq, verilənləri bir neçə növə ayırırlar: iki-
lik (binar) verilənlər, mətn tipli verilənlər, ədəd tipli veri-
lənlər və s. İkilik verilənlər yalnız onların strukturunu bi-
lən xüsusi proqram təminatı vasitəsilə emal edilir, digər 
proqramlar isə onları dəyişdirmədən ötürür. Mətn tipli ve-
rilənlər informasiya sistemi tərəfindən hər hansı dildə ya-
zılmış  mətn kimi qəbul olunur. Adətən, bir sistemdən di-
gərinə ötürülən zaman mətnlər kodlaşdırılır. Ədəd tipli ve-
rilənlər müəyyən kəmiyyətlərin qiymətlərinin verilməsi, 
hesablamaların aparılması üçün istifadə olunur. 
Ümumiyyətlə, verilənlər obyekt haqqında və ya obyekt-
dən daxil olan qeyd edilmiş məlumatlar çoxluğudur. Veri-
lənlər onların mümkün emalı proseslərinə adekvat olan 
konkret formalarda təqdim olunurlar. İnformasiya kom-
püterə daxil edilən zaman o, verilənlərə çevrilir.  
Bu baxımdan verilənləri faktoqrafik (faktiki) informa-
siya adlandırırlar.  Faktoqrafik informasiya dedikdə ölç-
mə, təsviretmə  və  təsbitetmə üsulu nəticəsində alınan tə-
miz (dəyişikliyə məruz qalmamış) məlumatlardır. 
Verilənlərin informasiyaya çevrilməsi üçün onu aktual-
laşdırmaq və  mənaya malik məzmun vermək lazım gəlir. 
Ona görə də verilənlərin informasiya olması üçün onların 
qəbul və emal edilməsi üsulları  və vasitələri olmalıdır. 
Başqa sözlə, informasiya verilənlər və onlar arasındakı 
münasibətlərdən yaranan dinamik məhsuldur.  
Verilənlərin toplanması, saxlanılması  və emalı üçün 
verilənlər bazalarından istifadə olunur.  Verilənlər bazası 
(VB) dedikdə  hər hansı fiziki və ya virtual sistemin xa-

---

20 
rakteristikalarını  təsvir edən strukturlaşdırılmış, təşkil 
olunmuş verilənlər toplusudur. Verilənlər bazası anlayışını 
bəzən səhvən verilənlər bazalarını idarəetmə sistemləri 
(VBİS) ilə eyniləşdirirlər. Lakin yadda saxlamaq lazımdır 
ki, VB – bilavasitə verilənlərin toplusu, VBİS isə verilən-
lər bazalarının təşkili və aparılması üçün nəzərdə tutulmuş 
proqram sistemidir. 
Bir çox hallarda rəsmi sənədlərdə verilənlər termini əvə-
zinə məlumat terminindən,  verilənlər bazası termini əvəzi-
nə isə məlumatlar bazası terminindən istifadə olunur.