Microsoft Word Qebele-Son variant
Yüklə 1,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Hikmət Mahmud
Professor, şair AZƏRBAYCAN İNCİSİ – QƏBƏLƏ MÖCÜZƏSİ və ya TARİXLƏŞƏN ANLARIN HEKAYƏTİ ətənin tarixi bir evin, bir ailənin, bir küçənin, bir kəndin tarixindən başlayır. Bəzən mütəxəssislərin illərlə arxivlərdə axtardığı ələdüşməz bir faktı hər hansı bir bölgənin yaşlı adamlarından asanlıqla öyrənmək olur. Sinədəftər ağsaqqallar, ağzıdualı ağbirçəklər heç gözlənilmədən elə məqamlardan söz açır, elə mətləbləri çözələyirlər ki, əsrlər boyunca qaranlıq qalan gizlinlərin sirri bir andaca açılır, qatı zülmətlərə nur çilənir. Ona görə də dünya təcrübəsində şifahi tarixlə yazılı tarix qoşa qanad kimi həmişə paralel öyrənilir. Bu baxımdan son zamanlar Azərbaycanın ayrı-ayrı bölgələri ilə bağlı tarixçilərlə yanaşı müxtəlif peşə adamlarının yazıb nəşr etdirdikləri kitablar mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Öz zəngin tarixi keçmişi, misilsiz təbii gözəllikləri, əlverişli coğrafi mövqeyi ilə diqqəti cəlb edən rayonlarımızdan biri də Qəbələdir. Arxeoloqlar Qəbələ xarabalıqlarında apardıqları qazıntılar zamanı çoxlu yaşayış evləri, məbədlər, mühafizə divarları üzə çıxarmışlar. Qədim şəhərin küçələrinə daş döşənməsi, evlərin damının kirəmitlə örtülməsi kimi maraqlı faktların aşkarlanması isə antik dövr alimi Plininin “Kabala Albaniyanın ən üstün şəhəridir” fikrini bir daha əyani şəkildə sübuta yetirmişdir. Bununla yanaşı, zaman-zaman üst-üstə qalanmış torpaq laylarının altından boy göstərən çiy kərpicdən tikili evlər, sütunlu binalardan ibarət saray kompleksi, ellinizm dövrünə məxsus iri pul dəfinəsi, böyük taxıl anbarları da qədim Qəbələnin şöhrətli tarixinin açılmamış qatlarına işıq salır. Bu gün sahəsi 1548,6 kvadrat kilometr olan, əhalisinin sayı isə 93 min nəfəri ötən müasir Qəbələ Böyük Qafqaz dağlarının cənub yamacına sığınmış al-əlvan təbiət xalısına bənzəyir. Bazardüzü, Bazaryurd, Tufan zirvələrində qanad çalan qartalların məğrurluqla süzdüyü bu bənzərsiz yurdun qoynu ana Azərbaycana dünyanın hər yerində başucalığı gətirən nadir incilər, təbii sərvətlər, tükənməz xəzinələr saxlancıdır. Onların arasında, tarixi qalaların, mədəniyyət abidələrinin, füsunkar mənzərələrin, lacivərd meşələrin, bir sözlə, flora və fauna aləminin hər birinin özünəxas üstünlüyü var. Qəbələni şərəfləndirən şair Molla Gülü, general və yazıçı İsmayıl bəy Qutqaşınlı, yazıçı-pedaqoq İbrahim bəy Musabəyov kimi görkəmli şəxsiyyətlər hər bir azərbaycanlının qəlbini qürurla doldurub. Onların varisləri olan dünya şöhrətli alimlər – Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvləri, əməkdar elm xadimləri, professorlar Umnisə Musabəyova, Yusif Musabəyov, Məcid Mərdanov, Xəlil Əlimirzəyev, Cahangir Qəhrəmanov, Dursun Hüseynov, Firudin Haşımzadə, Qara Əhmədov və neçə-neçə başqa ziyalılar milli elmimizin beynəlxalq miqyasda tanınması naminə çoxlu uğurlara imza atıblar. Bu yurdcanlı insanların sırasında maarifpərvərlər, V müəllimlər, söz adamları, həkimlər, kənd təsərrüfatı mütəxəssisləri, sənətkarlar, incəsənət ustaları və digərləri də havasını udub, çörəyini yeyib, suyunu içdikləri, doğma qoynunda boya-başa çatdıqları Qəbələyə bir ömür boyunca öz övladlıq borclarını verməyə çalışırlar. Bu baxımdan istedadlı jurnalist Şəlalə Məhyəddinqızının oxuculara ünvanladığı bu kitab da doğma yurda dəyərli mənəvi borclardan biri kimi qəbul edilə bilər. Bəri başdan deyim ki, hələ Bakı Dövlət Universitetində təhsil aldığımız illərdən vətənpərvər bir qız kimi yaxşı tanıdığım, o zamandan bəri Azərbaycan radiosunda səsini və sözünü ardıcıl olaraq rəğbətlə dinlədiyim Şəlalə xanımın ustalıqla qələmə aldığı vətən duyğulu toplu Azərbaycanın əsrarəngiz bölgələrindən olan Qəbələ haqqında publisistik simfoniya təsiri bağışlayır. Kitab son zamanlar Azərbaycan dövlətinin qayğısı sayəsində sözün həqiqi anlamında sürətlə inkişaf edən, öz zahiri görkəmini gündən-günə yaxşılığa doğru dəyişən, kəndə məxsusluğunu qorumaqla müəyyən qədər şəhərləşən Qəbələnin çağdaş tarixinə ayna tutur. Müəllif haqlı olaraq öz əsərində bu ulu yurd barədə məlumatı az və ya yanlış olan oxucuları da nəzərə alaraq Qəbələnin şanlı-şöhrətli keçmişinə də vüqarla üz tutur. O, minilliklərin o üzündən bəri zamanın keşməkeşlərindən alnıaçıq- üzüağ çıxan qədim vətən torpağının yaddaşına hopmuş köhnə yazıların tozunu alır, ürəyində Azərbaycan sevgisi yaşadan hər bir vətəndaşın iftixarına çevrilə biləcək tarixi faktları yığcam şəkildə bircə-bircə yenidən xatırladır. Şəlalə Məhyəddinqızının kitabında Qəbələ rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı müstəqil Azərbaycan Respublikasının hərtərəfli tərəqqisi fonunda aydınca işıqlandırılır. Xüsusilə ümummilli lider Heydər Əliyevin, ölkə prezidenti İlham Əliyevin bölgəyə səfərlərinin ətraflı işıqlandırılması maraq doğurur. Müəllif onların yerli sakinlərlə görüşlərini, səmimi şəkildə söhbətləşmələrini, qarşıya çıxan müxtəlif səpkili problemlərin həlli yönümündə yerindəcə düzgün qərarlar çıxarıb tapşırıqlar vermələrini anbaan izləyir. O, bu görüşlərin nəticə baxımından bir sıra çətinliklərin üstündən qələm çəkdiyini, camaatın dövlət başçısına inamını artırdığını görülmüş işləri sadalamaqla, konkret örnəklər gətirməklə təsdiqləyir. Qəbələdən millət vəkili seçilmiş Fəttah Heydərovun son zamanlar bu bölgənin daha da çiçəklənməsi naminə səmərəli xidmət göstərdiyi də kitabın səhifələrində aydın boyalarla verilmişdir. Sözün həqiqi mənasında el ağsaqqalına çevrilmiş bu görkəmli ziyalının xüsusi qayğısı sayəsində həyata keçirilmiş tədbirləri minnətdarlıqla sadalayan müəllif haqlı olaraq Milli Məclisin başqa üzvlərini də bu cəhətdən ondan nümunə götürməyə, başqa sözlə, seçicilərə verdikləri şirin vədlərə əməl etməyə çağırır. Kitabda Qəbələ rayonunda təhsilin və səhiyyənin vəziyyəti, mədəniyyət və idman həyatı haqqında da geniş söhbət açılır, bu mühüm sahələrdə qazanılan uğurların səbəbləri açıqlanır. Qəbələnin kəndləri, müqəddəs türbələri, inanc yerləri, abidələri, tarixi şəxsiyyətləri və s. haqqında məlumatlar da oxucuların marağına səbəb olacaq amillərdəndir. Şəlalə xanımın erməni işğalçılarına qarşı mətinliklə vuruşmuş qəbələli Qarabağ döyüşçüləri barədə yazdıqlarını həyəcansız oxumaq olmur. Vətənin dar günündə qarı düşmənin qarşısında keçilməz çəpərə dönən, hər qarış torpaq uğrunda son damla qanına qədər vuruşan ər oğulları ehtiramla xatırlayan müəllif bu gün şəhid və əlil ailələrinə dövlət qayğısından ürək dolusu danışır, fikirlərini faktlarla əsaslandırır. Bütün bunlar isə hazırda Azərbaycan Ordusunun sıralarında Vətənə hərbi xidmətini namusla yerinə yetirən gənclərə və ya əsgərliyə hazırlaşan yeniyetmələrə vətənpərvərlik hisslərinin aşılanması baxımından çox yerinə düşür. Elə buradaca incə bir məqama toxunmaq istəyirəm. Bu məqam Şəlalə xanımın dünyaya göz açdığı ocağın timsalında bir qəbələli ailəsinin ədəbi-publisistik təsvirinin verilməsi ilə bağlıdır. Əlbəttə, burada təsvir olunan hadisələr hamı üçün tipik olmaya bilər. Amma söhbət ömrü boyu halallıqla dolanan, bütün ağrı-acılara baxmayaraq sabaha ümidlə boylanan, Tanrıya ümidinin işığında öz nəcib arzularına doğru yolundan dönməyən bir azərbaycanlı ailəsinin yaşantıları çoxları üçün tanış gələ bilər. Bu baxımdan müəllifin ata-anası, qardaşları ilə bağlı düşüncələri kitaba ayrı bir əlvanlıq gətirir, oxucunu başqa bir aləmə aparır. Kiçik qardaşı İsmayılın (Əfəndinin) uşaq vaxtlarından əcəllə çiling-ağac oynaması, sonralar yaşı çatmaya-çatmaya Qarabağ uğrunda savaşa yollanması, döyüşlərin birində ağır yaralanması, ailə üzvlərinə dəhşətli sarsıntılar yaşatması, ölümün pəncəsindən güclə qurtarması və s. kimi həyati epizodlar nə qədər təsirlidir!.. Nə yaxşı ki, bu faciəli anların sonu nikbinliklə bitir, nə yaxşı ki, axırda xeyir şərə qalib gəlir, nə yaxşı ki, Əntiqə ananın duaları Tanrıya yetişir! Bir də nə yaxşı ki, indi İbrahimlə Sədaqət qəhrəman ataları İsmayılın ümidlərini doğruldurlar!.. Mən Əntiqə ananı görməmişəm. Amma Şəlalə xanımın təsvirlərindən sonra ona məhəbbətim birə min qat artdı. Cavan ömür-gün yoldaşı Məhyəddini erkən itirən, acı göz yaşlarını gizlədə-gizlədə kirpikləri ilə od götürən, vahiməli qəbristanlığın düz ovcunda yerləşən komasında beş körpəsini yarıac-yarıtox böyüdüb boya-başa çatdıran Əntiqə ana!.. Şəhərdən qonaq gələn, elə əyləşdiyi həyətdəcə sərçələri qanına-qəltan eləyən ovçuya əməlli-başlı təbiət dərsi keçən bu ana obrazı həqiqətən tərbiyə mücəssəməsidir!.. Hər zaman özünün bənzərsiz təbiəti, əzəmətli dağları, qalın meşələri ilə diqqəti cəlb edən Qəbələnin bu gün beynəlxalq miqyaslı turizm mərkəzlərindən birinə çevrilməsi sevinci də kitabdan duyulur. Yaxın-uzaq xarici ölkələrdən axın-axın gələn əcnəbi qonaqların buradan zəngin təəssüratla qayıtması, hər bir turistin öz vətənində Azərbaycanın təbliğatçısına çevrilməsi üçün hələ çox işlərin görülməsi indi doğrudan da taleyüklü vəzifələrdən biridir. Kitab müəllifinin Qəbələnin əsrarəngiz təbiəti haqqında sevə-sevə söz açması, bu elin rəmzinə çevrilmiş hər bir bitki və ya meyvə barədə könüldolusu bəhs etməsi ilə yanaşı, xüsusilə məşhur Qızıl Əhmədi almasının cırlaşması, şabalıd ağaclarının quruması ilə bağlı həyəcan təbili çalması da vətəndaşlıq yanğısından irəli gəlir. Fikrimcə, uyğun sahənin mütəxəssisləri bu ciddi məsələnin üstündən sükutla keçməməli, bəlkə də dövlət səviyyəsində tədbirlərin müəyyənləşdirilməsi üçün təkliflər hazırlamalıdırlar... Qəbələlilərin sənət nümunələri və süfrə mədəniyyəti barədə ətraflı söz açan Şəlalə Məhyəddinqızı yalnız bu bölgəyə məxsus olan sənətkarlıq işlərini, milli mətbəximizin ətirli xörəklərini də oxucuların diqqətinə çatdırır. Çox güman ki, kitabın bu hissəsindən yetərincə faydalananlar da tapılacaq... Bütövlükdə Şəlalə Məhyəddinqızının Azərbaycanımızın dilbər guşələrindən biri olan bənzərsiz Qəbələ torpağının çiçəklənməsinə həsr etdiyi bu kitab yaşı əsrlərlə ölçülən qədim və ulu yurda qoyulmuş mənəvi abidədir. Əminəm ki, bu əsər hər bir kəsin kitab rəfinin bəzəyinə çevriləcək. Yüklə 1,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|