Microsoft Word Sahin Fazil. Yaponiya Sefernamesi doc

(Üçüncü Divan, 
səh.236) 
 
Nə  isə!..  Buddizmə  görə  insan  həyatı  şər  və 
əzabdan ibarətdir. Əzabları arzu və ehtiraslar doğurur. Son 
məqsəd  –  bütün  arzulardan  imtina  etmək  və  ruhun 
«nirvana»  («nicat»)  vəziyyətinə  nail  olmaqdır.  Buddizm 
tə’liminə  görə  3  dünya  mövcuddur:  insan,  heyvan  və 
ruhlara  məxsus  bu  dünya;  Allahın  məskən  saldığı  səma 
səltənəti;  Buddanın  yaşadığı  mütləq  boşluqlar  dünyası. 

---

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
115 
Özünü  3-cü  dünyaya  –  Budda  aləminə  hazırlamaq 
insanların son məqsədi hesab olunur. 
Qeyd  etmək  istərdim  ki,  dünyada  500  milyona 
qədər  buddist  və  saysız-hesabsız  Budda  heykəlləri  var 
(ASE, II cild, səh.341).  
Budda  heykəllərinin  ən  nəhəngi  Əfqanıstanın 
Bamyan  adlı  yerindəydi:  biri  54,  o  biri  isə  35  metr 
hündürlüyündə olan və qranit dağda yonulan, kişi və qadın 
Buddalar.  Əfqanıstan  şahı  Əmir  Əbdürrəhman  xan  XX 
əsrin  əvvəllərində  o  heykəllərin  utanc  yerlərini  topa 
tutdurub dağıtmışdı. Mən şəxsən o heykəlləri görmüşdüm. 
Talibançılar  isə  hakimiyyətə  gəldikdən  sonra  hər  iki 
heykəli partladıb yox etdilər.  
Yaponiyada  konfutsiçilik  də  özünəməxsus  ideoloji 
və  əxlaqi  tə’sirə  malikdir.  Konfutsi  kim  olmuşdur?  Adı 
Konfutsi kimi qəbul olunmuş Kun-tszi (e.ə. təqr. 551-479) 
Qədim  Çin  mütəfəkkiri  və  konfutsiçiliyin  banisidir.  O, 
Çində  ilk  xüsusi  məktəb  açmış,  «Müsahibələr  və 
mülahizələr» («Lun yuy») adlı kitab yazmışdır. Onun etik-
siyasi 
tə’limində 
ən 
mühüm 
anlayış 
«jen»dir 
(«insanpərvərlik»). 
Konfutsiçilik  tə’liminə  görə,  istismarçılar  və 
istismar olunanların  mövcudluğu ədalətli  və qanunauyğun 
sayılmışdır;  hökmdarların  hakimiyyəti  müqəddəsdir,  onu 
Allah 
bəxş 
etmişdir. 
İnsanın 
taleyini 
«səma» 
müəyyənləşdirmişdir, 
adamların 
«nəciblər»ə 
və 
«miskinlər»ə  bölünməsi  dəyişilə  bilməz.  Kiçik  böyüyə, 
aşağı  yuxarıya  itaətlə  tabe  olmalıdır  (Bax:  ASE,  V  cild, 
Bakı, 1981, səh. 500). 
Beləliklə,  yaponların  iki  dini  və  bir  tə’limi: 
sintoizm,  buddizm  və  konfutsiçilik  tə’limi.  «Sintoizmin, 
Şahin Fazil 
 
 
116 
buddizmin  və  konfutsizmin  dinc  yanaşı  yaşamaları, 
dünyagörüşlərindən  heç  birinin  başqasından  üstün 
olmaması, 
onu 
qətiyyət 
sıxışdırmaması 
sayəsində 
yaponların  şüurunda  digər  tərəfin  fikrinə  dözmək  ideyası 
dərin  kök  salmışdır.  Onların  mə’nəvi  həyatında  dialoq 
üçün  həmişə  yer  olmuşdur.  Hər  din  və  dünyagörüşü 
sisteminə  yola  –  müdrikliyin,  mə’nəvi  kamilliyin,  daxili 
təkmilləşmənin  zirvələrinə  gedən  yol  kimi  baxılmışdır. 
İnsanın  bu  cür  yollardan  istədiyini  seçmək  hüququ 
olmuşdur. Qərbdən fərqli olaraq Yaponiya kafirlərin tə’qib 
edilməsini,  müqəddəs  kitablara  və  ya  onların  sonrakı 
təfsirlərinə  zidd  gələn  hər  hansı  faydalı  ideyaların 
boğulmasını görməmişdir». 
Bu  fikir  isə  Fasko  Maraininin  «Yaponiya 
ən’ənələrinin cizgiləri» kitabındandır (Bax: Sakura budağı, 
səh.24). 
Bir  qədər  yuxarıda  yazmışam  ki,  biz  4  nəfər 
Matsuşimanın Zuyganji adlanan  mə’bədgahına gəldik. Bu 
mə’bəd,  təbii  ki,  yapon  milli  üslubunda  inşa  olunmuşdur 
və olduqca gözəldir. Mənə dedilər ki, Zuyganji orta əsrlərə 
aid  tarixi  abidədir.  Mə’bədgahın  ərazisində  ağac 
materiallarından  inşa  olunan  böyük  bir  ziyarət  binası 
vardır.  Qaydaya  riayət  edərək  ayaqqabılarımızı  çıxardıq, 
qarşımızda cütlənmiş başmaqlardan geyindik və içəri daxil 
olduq.  Müxtəlif  ibadət  otaqları.  Otaqların  birində 
görünüşcə  mafəyə  oxşar  və  kəcavə  görkəmli  bir  əşya 
gözümə  dəydi.  Yəqin  ki,  yapon  kahini  bu  kəcavənin 
aşağısındakı  kvadrat  şəkillli  və  kiçik  pəncərələri  4  tərəfə 
açılan bu darısqal «yeşiyin» içərisində əyləşir, ona xidmət 
edən  adamlar  isə  hər  iki  yandan  irəliyə  və  arxaya  uzanan 

---