Microsoft Word Sosial Psixologiya docx

Dr.Musa’s Library
Facebook/Psixologiya Kitabları
144
dinamikdir, şəxsiyyətlərarası münasibətlərin formalaşması xüsusiyyətlər-indən köklü surətdə 
asılıdır. 
4.  Rəhbər  işçiyə  qanunla  müəyyən  hüquq  və  səlahiyyətlər  verilir,  lider  isə  qanunla 
müəyyən edilmiş sanksiyalar sisteminə malik deyildir. 
Beləliklə, rəhbərlik və liderlik idarəetmə prosesinin iki müxtəlif tərəfi-hüquqi hakimiyyət 
(rəhbərlik) və psixoloji təsir (liderlik) kimi özünü göstərir. 
Qərb  sosial  psixologiyasında  liderlik  probleminin  kökləri  XX  əsrin  əvvəllərinə 
(A.M.Terman  və  s.)  təsadüf  etsə  də  həmin  fenomenin  tədqiqi  sahəsində  empirik-laborator 
mərhələ  30-cu  illərədn  etibarən  başlayır.  30-cu  illərdə  K.Levin  və  onun  əməkdaşlarının 
(R.Lippit, K.Uayt və b.) eksperimentlərindən sonra lider anlayışı da geniş yayıldı. 
Təxminən  60-cı  illərə  qədər  bu  sahədə  ən  məşhur  nəzəriyyə  “liderlik  keyfiyyətləri” 
nəzəriyyəsi olmuşdur. E.Boqardus, Smit, Kruger və başqaları ancaq liderə xas olan onlarla 
anadangəlmə keyfiyyətlər kompleksi müəyyən etmişlər. Onların fikrincə, guya hər hansı bir 
şəraitdən  və  ya  qrupdan  asılı  olmayaraq  həmin  keyfiyyətlər  liderin  başqa  adamlar  üzərində 
hakimiyyətini öz-özünə müəyyən edir. 
Liderlik  haqqında  liderliyin  əlverişli  şəraiti  nəzəriyyəsinin  banilərindən  biri  hesab 
edilən R.Stoqdill göstərirdi ki, bir şəraitdə lider olan şəxsiyyət başqa bir şəraitdə lider olmaya 
bilər. ABŞ psixologiyasında liderliyin funksional nəzəriyyəsi formalaşmışdır. Onun banisi T. 
Homans belə hesab edirdi ki, qrupun tələbat və mənafeyini təmin edə biləcək lideri qrup özü 
seçir. 
Təcrübə göstərir ki, qrup fəaliyyətinin səmərəliliyi rəhbərlik üslubundan əsaslı şəkildə 
asılıdır.  
Sosial psixologiyada 5 cür rəhbərlik üslubu qeyd edilir: 
1. Avtokratik - rəhbərlik üslubuna malik olan liderlər bir növ müstəbid olurlar. Adətən 
avtokratik  və  avtoritar  liderlər  qrup  üzvlərinin  fikir  və  ideyalarını  nəzərə  almadan  mütəqil 
hərəkət  edirlər.  Əmr,  göstəriş,  təlimat,  töhmət,  təşəkkür  onların  qrup  üzvləri  ilə  əsas  əlaqə 
forması olur.