Microsoft Word talabalarda tashkilotchilik mahoratini shakllantirishda interfaol usullardan foydalanishning pedagogik jihatlari doc

O‘qituvchi va yoshlar. Katta yoshdagi o‘quvchilarning o‘sishlari odamning 
ham jismoniy, ham ruhiy taraqqiy etishidagi jiddiy o‘zgarishlar bilan xarakterlanadi. 
Ularda kattalarga xos xususiyatlar paydo bo‘ladi. 
Katta yoshdagi o‘quvchilar o‘z yosh o‘rtoqlaridan keng va barqaror bilishga 
qiziqishlari bilan farqlanadilar. 
Yoshlarning mana shu pedagogik xususiyatlarini pedagog hisobga olmog‘i 
lozim. 
Pedagoglar jamoasida do‘stlik va o‘zaro bir-biriga yordam berish bo‘lmasa, u 
yerda fitna, janjallar avj oladi, bunday maktabda miliy-ma’naviy tarbiya haqida so‘z 
bo‘lishi ham mumkin emas, binobarin, bu yerda hatto ma’naviy-ma’rifiy, tarbiyaviy 
ishlar ham izdan chiqadi, o‘quvchilarning o‘zlashtirishlari ham pasayadi. Yaxshi 
tartibli jamoada o‘qituvchilar doim bir-birlariga yordam beradilar, ayrim 
tarbiyachilarning yo‘l qo‘ygan xato va nuqsonlarini ko‘pchilik bo‘lib tuzatadilar. 
Talabalar jamoasini shakllantirish. Talabalar jamoasini vujudga keltirish 
pedagogika oliy o‘quv yurtlarida olib boriladigan barcha ta’lim-tarbiyaviy ishlarning 
zarur sharti hisoblanadi. Chunki jamoa shaxsga xushaxloqlikni o‘rgatish uchun mashq 
o‘tkazish vositasidir. Talaba shaxsining ma’naviy, kasbiy va axloqiy jihatlaridan 
barkamol bo‘lib o‘sishi, avvalo talabalar jamoasining shakllanganlik darajasiga 
bog‘liq. Talabalarning ahil, inoq jamoasini shakllantirish axloqiy tarbiyaning 
samaradorligini oshiruvchi asosiy shartlardan biridir. 
Jamoa deganda biror umumiy maqsad yo‘lida birlashgan kishilar guruhi, biror 
vazifani bajarish uchun jamiyat tomonidan maxsus ravishda tashkil etilgan odamlar 
birlashmasi tushuniladi. Pedagogika fanida jamoaning tarbiyaviy roli va ahamiyati 
yetarlicha yoritilgan. Odatda, u umumiy va boshlang‘ich jamoalarga bo‘linadi. 
A’zolari bir-biri bilan doimiy, bevosita aloqada bo‘lgan jamoa boshlang‘ich 
jamoa deb ataladi. Boshlang‘ich jamoada yigit va qizlar birgalikda bajariladigan 
faoliyat jarayonida, yagona maqsad uchun bevosita kurashib bir-birlari bilan ijtimoiy 

---

69 
aloqada bo‘ladilar. Boshlang‘ich jamoa eng yaqin «ijtimoiy muhitdir». Oliy maktabda 
o‘quv guruhi, ilmiy to‘garak kabilar boshlang‘ich jamoa hisoblanadi. Talaba bunday 
jamoada o‘quv ishlari, ilmiy ishlar, ijtimoiy-foydali mehnat, jamoat topshiriqlari kabi 
vazifalarni bevosita bajaradi. 
Boshlang‘ich jamoada ijtimoiy xulq tajribasi hosil qilinadi, odatlar shakllanadi. 
Talabalar guruhda har kuni o‘zaro aloqada, munosabatda bo‘ladilar: har bir talabaning 
yaxshi yoki yomon barcha qiliqlari o‘rtoqlarining ko‘z oldida sodir bo‘ladi va 
beixtiyor ravishda ularning xatti-harakatlari, xulqi to‘g‘risida o‘ylashni, bu xatti-
harakatlarga nisbatan ma’lum munosabatda bo‘lishni, unga baho berishni talab etadi. 
Fakultet va oliy o‘quv yurti jamoasi bir qadar umumiy birlashma, umumiy 
jamoa hisoblanadi. Lekin u boshlang‘ich jamoalarning mexanik ravishda 
birlashuvidan iborat emas, balki undan sifat jihatidan farq qiladi. Fakultet va oliy 
o‘quv 
yurti 
jamoasida 
talabalarning 
aloqa 
va 
bog‘lanishlari 
birmuncha 
murakkablashgandir. Agar boshlang‘ich jamoada kishilar bevosita bog‘lanish asosida 
va birgalikda bajariladigan faoliyat jarayonida aloqada bo‘lsalar, birlashsalar, umumiy 
jamoada esa avvalo tashkilotning ish tartibi tamoyillari, qurilishi tufayli umumiy 
maqsadni, umumiy vazifalarni bajarish uchun birlashadilar. Fakultet va o‘quv yurti 
jamoasida talabalar bir-birlari bilan bevosita bog‘lanadilar va bu bog‘lanishlar oliy 
o‘quv yurti faoliyatining tashkiliy va ma’naviy yo‘nalishiga bog‘liq bo‘ladi. 
O‘quv guruhi oliy o‘quv yurti jamoasining bir qismi hisoblanadi. Uning 
samarali ishlashi fakultet va o‘quv yurti jamoasida tashkiliy va tarbiyaviy ishlarning 
qay darajada uyushtirilganligiga bog‘liq. Agar oliy o‘quv yurtining faoliyatida yagona 
tartib-intizom, yagona reja mavjud bo‘lmasa, ayrim guruhning faoliyati, samarali 
bo‘lishi juda qiyin. Umumiy jamoada ishlarning tashkil etilishi boshlang‘ich 
jamoaning faoliyatini belgilaydi, unga ta’sir etadi, chunki boshlang‘ich jamoaning 
faoliyati umumiy jamoa faoliyatining aniq ifodasidir. 

---

70 
Umumiy jamoaning barcha yutuqlari, shuningdek, uning faoliyatidagi ba’zi 
yetishmovchiliklar, kamchiliklar boshlang‘ich jamoa va uning ayrim a’zolari 
faoliyatiga ta’sir o‘tkazadi. Shuning uchun ham boshlang‘ich jamoadagi tarbiyaviy 
ishlarni yaxshilash uchun jiddiy kirishish umumiy jamoa yaratish sohasidagi ishlarni 
kuchaytirishni talab etadi. 
Oliy o‘quv yurtidagi barcha ishlarni izchil, rejali, umumiy maqsadga 
yo‘naltirilgan bo‘lishi boshlang‘ich jamoa faoliyatining sermazmun bo‘lishi uchun 
zaruriy shartdir. Guruhning ish rejasi har qancha mukammal o‘ylab tuzilgan bo‘lsa 
ham, uni amalga oshirish uchun har qancha faol kirishilsa ham baribir, agar oliy o‘quv 
yurtidagi ishlarning umumiy rejasiga asoslanmagan bo‘lsa, kutilgan natijaga erishib 
bo‘lmaydi. 
Kishilarni rasmiy ravishda ma’lum guruhga to‘plash bilan jamoa hosil 
bo‘lmaydi. Guruhga to‘plangan odamlar jamoa tashkil qilishi uchun ular o‘rtasida 
o‘zaro. mustahkam ma’naviy-ruhiy aloqalar barqaror bo‘lishi lozim. Boshqacha 
aytganda obyektiv ijtimoiy faoliyat va demokratik boshqarish asosida guruhdagi 
kishilarni bir-biriga mahkam birlashtiradigan, ularning xatti-harakatlarini tartibga 
soladigan va ma’naviy o‘sishiga, rivojlanishiga imkon beradigan holat vujudga kelgan 
takdirdagina guruh, jamoa yaratish mumkin. 
Shunday qilib, pedagogika va psixologiya fanlari jamoada quyidagi belgilar 
mavjud bo‘lishi lozim deb hisoblaydi. 
Jamoa a’zolari, avvalo umumiy maqsad yo‘lida birlashadilar. Jamoaning 
yagona maqsadi va umumiy intilishlari shaxsiy va ijtimoiy qimmatga ega bo‘ladi. 
Jamoa uchun muhim belgilardan biri — birgalikda faoliyat ko‘rsatishdir. 
Bunday faoliyat shaxsiy va ijtimoiy-foydali maqsadni ko‘zda tutadi. Ana shu faoliyat 
jarayonida jamoa a’zolarida mas’uliyat, talabchanlik, prinsipiallik, bir-biriga do‘stona 
ko‘maklashish, o‘zaro bir-biriga itoat etish munosabatlari vujudga keladi. Bu 
munosabatlar jamoada shaxsning shakllanishi uchun asosiy vosita hisoblanadi. 

---

71 
Jamoaning shakllanishi muammosiga doir ilmiy tadqiqot o‘tkazgan kishilar 
unda ikki xil munosabatlar mavjudligini ta’kidlaydilar. 
Birinchisi — rasmiy, ya’ni starosta bilan talaba o‘rtasidagi munosabatlar va 
ikkinchisi — norasmiy (shaxsiy): yoqtirish, yoqtirmaslik, samimiyat va adovat kabi 
munosabatlar. Bu xil munosabatlarning ikkalasi ham bir guruhda va shu guruh 
a’zolari o‘rtasida mavjud bo‘ladi. Bu munosabatlar bir-biriga ta’sir o‘tkazadi. Xizmat 
vazifasiga oid munosabatlar jamoada yetakchi munosabat hisoblanadi. Lekin jamoa 
a’zolari o‘rtasidagi norasmiy (shaxsiy) munosabatlarni ham e’tiborga olmaslik 
mumkin emas. Shakllangan jamoada bu munosabatlar bir-biriga mos, uyg‘un bo‘ladi. 
Rasmiy va norasmiy munosabatlarning birligi jamoada qulay ma’naviy-ruhiy va 
axloqiy muhitni vujudga keltiradi, bunday muhit jamoaning va jamoa a’zolarining 
ma’naviy-axloqiy o‘sishiga imkon beradi. 
Faollar bo‘lmasa tashkilot ham, jamoa ham bo‘lmaydi. Pedagogikada jamoa bu 
tirik vujuddir va har qanday tirik tana singari jamoa ham o‘z a’zolariga ega bo‘ladi. 
Agar a’zolar ishlamasa tashkilot xarob bo‘ladi. Ishchan, obro‘li, barcha a’zolarni o‘z 
ketidan ergashtira oladigan kishining (fasl) mavjudligi jamoaning shakllanganligini 
ko‘rsatuvchi muhim belgidir. 
Boshlang‘ich jamoa bilan umumiy jamoa o‘rtasida aloqa va bog‘lanishlar 
mavjud bo‘lishi zarur. 
Jamoada hamma teng bo‘lishi kerak: saylab qo‘yilgan rahbar ham, ularga itoat 
etuvchilar ham teng huquqqa ega bo‘lishlari lozim. Jamoaning rahbarlari alohida 
imtiyozlarga ega bo‘lishi mumkin emas, chunki u notekis munosabat, nosog‘lom, 
yomon 
kayfiyatni 
hosil 
qiladi, 
jamoa 
a’zolari 
o‘rtasidagi 
munosabatlar 
murakkablashadi va nihoyat jamoaning tarbiyaviy ta’siri kamayadi. 
Bu belgilar yetuk boshlang‘ich jamoa uchun xarakterlidir. Jamoa o‘z-o‘zidan 
vujudga kelmaydi, balki murabbiylarning muntazam tarbiyaviy ishlari natijasida 
shakllanadi. 

---

72 
Boshlang‘ich jamoa tuzish guruh talabalarini o‘rganishdan boshlanadi. Bu 
davrda murabbiy guruhning o‘ziga xos xususiyatlari haqida ma’lumotlar to‘playdi, 
guruxda boshlang‘ich jamoaga xos qanday belgilar mavjudligini, guruh a’zolarining 
shaxsiy nuqtai nazarlarini va guruhdagi munosabatlarda ularning o‘rnini, har bir 
talabaning boshqalarga qanday ta’sir o‘tkaza olishini aniqlaydi. Olingan ma’lumotlar 
asosida guruh, jamoa yaratish uchun tarbiyaviy ishlarning rejasini tuzib chiqadi. Bu 
vazifalarni bajarish uchun har bir talabaning shaxsiy xususiyatlarini, shuningdek, 
talabalar guruhini o‘rganish talab etiladi. Guruh murabbiysi har bir talabaning shaxsiy 
xususiyatlarini o‘rganishda quyidagilarga e’tibor berishi zarur: talaba to‘g‘risida 
umumiy ma’lumot; talabaning mayl va qiziqishlari, intilishi; talabaning o‘qish 
faoliyati; talabaning irodasi va xarakteriga xos xususiyatlar; talabaning o‘qishdan 
tashqari vaqtini qanday o‘tkazishi va nimalar bilan shug‘ullanishi. 
Talabalar guruhini o‘rganishda quyidagilarga e’tibor berish talab etiladi: guruh 
to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar; guruhning ma’naviy-ruhiy tuzilishi; talabalarda 
tashkilotchilik qobiliyatining rivojlanganlik darajasi; guruh jamotchilik fikrining 
o‘sganlik darajasi; guruhning boshqa jamoalar bilan aloqasi. 
Yuqoridagi masalalarni o‘rganish asosida murabbiy talabalar va guruh 
to‘g‘risida mukammal ma’lumot to‘play oladi. Shuni ta’kidlash lozimki, guruh yoki 
talabani har tomonlama o‘rganish ancha murakkab ish. Guruh murabbiysi ta’lim-
tarbiya jarayonida vujudga kelgan ayrim masalalarni, muammolarni mukammalroq 
o‘rganishi mumkin. Bunday muammo va masalalar turlicha bo‘ladi. Masalan: ayrim 
hollarda guruh talabalaridan ko‘pchiligi yoki bir nechasi o‘qishga, pedagogik kasbni 
egallashga e’tiborsizlik bilan qaraydi. Ba’zan talabalar o‘rtasida, shuningdek, guruh 
talabalari bilan faollar o‘rtasida, talabalar bilan o‘qituvchi o‘rtasida nizolar chiqishi, 
guruh talabalari orasida ayrim axloqsizlik hollari uchrab qolishi mumkin. Bunday 
paytlarda ana shu muammoni vujudga keltirgan sabablarni chuqur o‘rganish zarur. 
Oliy maktablar tajribasida ahil talabalar guruhi ko‘proq uchrab turadi. Bunday 

---

73 
guruhlardagi talabalarning ko‘pchiligida jamoaviylik, o‘rtoqlik, do‘stlik tuyg‘ulari 
ancha rivojlangan bo‘ladi. Lekin ana shunday guruhlarda ham boshlang‘ich jamoa 
o‘z-o‘zidan vujudga kelmaydi. Bunday guruhlarga ham alohida e’tibor berish, 
jamoani mustahkamlash talab etiladi. Murabbiy va jamoat tashkilotlarining rahbarlari 
bunday guruhlarning talabalari oldiga murakkabroq vazifalarni qo‘yishlari lozim. 
Talabalar jamoasi sohasida maxsus tadqiqot o‘tkazgan kishilar boshlang‘ich 
jamoani tuzish va mustahkamlash uch bosqichdan iborat deb ko‘rsatadilar. Birinchi 
bosqich — yangi qabul qilingan talabalarning oliy o‘quv yurtining an’analari, ichki 
tartib-qoida va talablarini o‘zlashtirib olishlaridan boshlanadi. Oliy maktab hayotining 
butun tajribasi, ichki tartib-qoidalari, talabalarga professor-o‘qituvchilar va jamoat 
tashkilotlarining rahbarlari orqali o‘tadi. 
Bu davrda professor-o‘qituvchilar va jamoat tashkilotlari rahbarlari yangi qabul 
qilingan talabalarga oliy o‘quv yurtining maqsadi va vazifalarini, shuningdek, 
talabalarga nisbatan qo‘yiladigan talablarni tushuntirishlari lozim. Ular oliy maktabda 
o‘qish malakasi va ko‘nikmalarini o‘zlashtirib olishda, o‘qishdan tashqari bo‘sh 
vaqtni oqilona uyushtirishda talabalarga ko‘maklashadilar. Guruhning har bir 
a’zosidagi xislatlarni aniqlaydilar. Ma’ruzalar, seminar va amaliy mashg‘ulotlarga 
birga tayyorlanishga o‘rgatadilar. Murabbiy talabalar orasidan faollar tanlab, jamoani 
tashkiliy jihatdan rasmiylashtirishda, faollarni sekin-asta obro‘li va mohir 
tashkilotchilar bo‘lib yetishishlarida ko‘maklashadi. 
Talabalarning oliy maktabda olgan dastlabki taassurotlari va orttirgan tajribasi 
ular ongiga kuchli ta’sir etadi, oliy maktabda ta’lim olish davridagi butun faoliyatida 
ma’lum iz qoldiradi. Shuning uchun ham boshlang‘ich jamoa tuzishning dastlabki 
davri murabbiy va jamoat tashkilotlarining rahbarlaridan yuksak mas’uliyat va jiddiy 
ishlashni talab etadi. Ular bu davrda har bir talabani, uning ehtiyojlari, qiziqishi va 
qobiliyatlarini sinchiklab o‘rganadilar. Oliy maktabda aqliy mehnatni uyushtirishning 
ilmiy asoslarini — ma’ruza tinglash va yozib olish, seminar va amaliy 

---

74 
mashg‘ulotlarga tayyorlanish, kitob ustida mustaqil ishlash, kun tartibi va gigiyena 
qoidalariga amal qilish kabilarni o‘rgatadilar. Shu bilan birga murabbiy va jamoat 
tashkilotlarining rahbarlari talabalarning moddiy-maishiy turmushi va dam olishini 
uyushtirishga katta e’tibor beradilar, har bir talabani uning qobiliyatiga mos keladigan 
jamoat topshirikdarini bajarishga jalb etadilar. 
Birinchi bosqichning oxirlariga kelib talabalar oliy o‘quv yurtida ta’lim 
olishning yo‘l-yo‘riqlarini oliy maktabning kun tartibi, an’ana va talablarini 
o‘zlashtirib oladilar. Guruhda ishchan faollar paydo bo‘ladi, o‘quv ishlari sohasidagi 
topshiriqlarni bemalol bajara olishga, zavqli yashash va mehnat qilishga talabalarda 
ishonch hosil bo‘ladi. Bu davrda boshlang‘ich jamoa talabalarning o‘qishi, mehnati va 
moddiy-maishiy turmushini uyushtirishga doir kundalik masalalarni mustaqil ravishda 
hal qila oladi. Shunday qilib, boshlang‘ich jamoa tuzishning dastlabki davri 
talabalarga oliy maktab hayotining oddiy talablarini o‘rgatishni, jamoani tashkilot 
sifatida rasmiylashtirishni, jamoaviy turmush sohasida dastlabki tajriba orttirishni o‘z 
ichiga oladi. 
Ikkinchi bosqichda faollarni tarbiyalash va o‘stirish sohasidagi ishlar davom 
ettiriladi. O‘qituvchi muammosiga doir masalalar va pedagogik mahoratni egallash 
yo‘llari keng muhokama qilinadi. Murabbiy va jamoat tashkilotlarining rahbarlari 
barcha talabalarni tashkilotchilik ishlariga jalb etish, berilgan topshiriqlarni ijodiy 
bajarish, guruhda vujudga kelgan tartib-qoidalarni har bir talabaning barqaror xulqiga 
aylantirish, an’analar hosil qilish kabi masalalarga alohida e’tibor beradi. Bu 
bosqichda kurator va jamoat tashkilotlari pedagogik kasb bilan bog‘liq bo‘lgan 
masalalarni chuqur anglab olishda talaba-tarbiyachini shakllantirishga qaratilgan 
amaliy ishlarni bajarishda, guruhda haqiqiy jamoaviylik munosabatlarini qaror 
toptirishda talabalarga ko‘maklashadilar. 
Uchinchi bosqichda guruhda ishchan va obro‘li faollar mavjud bo‘ladi, ular 
bilan talabalarning birligi, talabalar orasida do‘stona va talabchanlik munosabatlari 

---

75 
qaror topadi. Har bir talaba umumiy ishga katta qiziqish bilan qaraydi, birlashib 
harakat qilishga tayyor turadi, umumiy jamoadagi ishlardan atroflicha xabardor 
bo‘ladi. Bu esa jamoaga guruh va uning har bir a’zosiga taalluqli barcha masalalarni 
mustaqil ravishda, o‘qituvchilarning yordamisiz hal etish imkonini beradi.
Boshlang‘ich jamoaning vujudga kelishi va ahilligi qo‘p jihatdan murabbiyning 
ko‘zlagan maqsadi va tutgan yo‘liga bog‘liq. Guruh rahbari ishchan, serg‘ayrat, 
talabalarga ta’sir o‘tkaza oladigan, ularning qalbiga yo‘l topa biladigan, guruhda 
vujudga kelgan ayrim murakkab vaziyatlarni ham yumshata oladigan, hazil-
mutoyibani ham biladigan kishi bo‘lishi lozim. Tund, pismiqi rahbar guruhda 
boshlang‘ich jamoa tuza olmaydi. 
Rahbarlik uslubi demokratik asosda bo‘lsa guruhda do‘stlik, hamkorlik, 
xayrixohlik munosabatlari tezroq qaror topadi. Shuning uchun ham murabbiy 
prinsipiallik va talabchanlikni talaba shaxsini hurmat qilish bilan qo‘shib olib bora 
bilishi, guruhdagi har bir talabaga nisbatan adolatli va g‘amxo‘r bo‘lishi lozim. 
Murabbiyning ishchanlik sifatlari boshlang‘ich jamoa yaratishda muhim 
ahamiyatga ega. Murabbiy o‘ziga topshirilgan ishni yaxshi bilish bilan birga 
jamoaning har bir a’zosiga uning qobiliyatiga yarasha vazifa topshira olishi, 
boshlangan ishni oxirigacha yetkazadigan bo‘lishi ham kerak. Ana shu sifatlarga ega 
bo‘lgan rahbar talabalar orasida obro‘ qozonadi, guruhda ahil jamoani yarata oladi. 
Murabbiy va guruh faollari ana shu fazilatlarga ega bo‘lishlari zarur. 
Guruxda ahil jamoa tuzish uchun murabbiy har bir talabani, uning jamoadagi 
o‘rni va shaxsiy nuqtai nazarini kuzatib borishi, faollar bilan hamkorlikda har bir 
talabaning jamoaga munosabatini, shuningdek, talabalar o‘rtasidagi munosabatlarni 
tartibga solib turishi lozim. Bu ish, ayniqsa, quyi kurslarda boshlang‘ich jamoa tuzish 
davrida juda zarur. 
Talabalarni axloqiy jihatdan tarbiyalash uchun qulay vaziyatni vujudga 
keltirishda Guruh sardori, yoshlar tashkilotchisi va boshqa faollarning roli katta. 

---

76 
Ayniqsa, xushmuomala, ulfat, dilkash kishi bo‘lishi, guruh talabalari o‘rtasidagi 
munosabatlarning eng nozik tomonlarini ham sezishi, payqashi kerak. Guruhdagi 
ishlarning borishi unga ko‘p jihatdan bog‘liq. Talabalar orasida bir amallab 
«qoniqarli» baho olish kayfiyati hukmronlik qiladimi yoki butun o‘quv yili davomida 
jamoaning barcha a’zolari kuch-g‘ayrat sarflab, bilim va pedagogik kasb sirlarini 
o‘rganadilarmi, bu starostaga, guruh faollariga juda bog‘liq. Shuning uchun ham 
faollar prinsipial, qatiy e’tiqodli kishilar bo‘lishi lozim. Ular konfliktlardan 
qo‘rqmasligi, g‘ayratli, ruhi baland, tashabbuskor, boshqalarni o‘z ketidan ergashtira 
oladigan bo‘lishi zarur. 
Boshlang‘ich jamoani shakllantirishning muhim vositalaridan biri guruh 
talabalarini aktiv faoliyatga jalb etishdir. Istiqbolga intilish, faoliyat bo‘lmasa jamoa 
ham bo‘lmaydi. Jamoa birgalikda bajariladigan amaliy faoliyat natijasida yaratiladi. 
Jamoaviy faoliyatda kishilarni his-tuyg‘ular, kechinmalar yaqinlashtiradi va 
birlashtiradi. 
Birgalikda 
boshdan 
kechirilgan 
taassurotlar 
yoshlarni 
ruhiy 
yaqinlashtiradi. Bu taassurotlar qanchalik xilma-xil va chuqur bo‘lsa, ruhiy yaqinlik 
shunchalik kuchli bo‘ladi. Boshqalarning ahvolini tushuna bilish sekin-asta yaqin 
o‘rtoqlaridan umuman keng doiradagi boshqa kishilarga ham ko‘chadi. 
Birgalikda bajariladigan faoliyatda g‘amxo‘rlik, sezgirlik, rahmdillik kabi 
yuksak axloqiy hislar, bir-biriga kuchli qiziqish vujudga keladi, kishilar bir-birini 
tushunadigan bo‘ladi, insoniy munosabatlarni ajrata olishni o‘rganadi. Boshqacha 
so‘z bilan aytganda, birgalikda bajarilgan faoliyat natijasida jamoaning shakllanishiga 
ma’naviy asos bo‘ladigan ruhiy sifatlar vujudga keladi. Ruhshunos olimlar ma’naviy-
ruhiy birlikni jamoa a’zolarini birlashtiradigan yetakchi omil deb hisoblaydilar. 
Shuningdek, jamoaviy faoliyat jarayonida o‘zaro bir-biriga talabchanlik, 
mas’uliyat, o‘zaro yordam ko‘rsatish munosabatlari paydo bo‘ladi, hamkorlik 
natijasida kishida o‘zining yoki o‘rtoklarining xatti-harakatlaridan qanoat hosil qilish 
yoki qoniqmaslik tuyg‘usi, o‘z xulqiga va o‘rtog‘ining xulqiga ma’lum bir munosabat 

---

77 
vujudga keladi. «Men ishlayapman, sen esa ishlamayapsan. Nega?», «Sen topshiriqni 
o‘z kuching va qobiliyating imkon beradigan darajada bajarmayapsan. Nega?» Agar 
o‘rtog‘i orqada qolayotgan bo‘lsa, tevarak-atrofdagilar uning ham, o‘zlarining ham bu 
ishdan, qo‘lga kiritgan umumiy yutuqdan manfaatdor ekanliklarini bilib, unga 
astoydil yordam beradilar. Shu tariqa ish-harakat paytida umumiy talabchanlik, 
jamoatchilik fikri va o‘zaro yordam berish vazifasi vujudga keldi. 
Talabalar hayotida o‘quv faoliyati yetakchilik rolini o‘ynaydi. O‘quv faoliyati 
boshlang‘ich jamoa tuzish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Pedagogika oliy o‘quv 
yurtining talabalari uchun asosiy vazifa yaxshi o‘qish, o‘qituvchilik kasbini 
mukammal egallashdan iborat. 
Demak, talabalarni, avvalo guruhda o‘quv ishini to‘g‘ri uyushtirish «a’lo» va 
«yaxshi» o‘qish, yuqori reytingni egallash uchun safarbar etish zarur. Shunga erishish 
lozimki, guruhning har bir a’zosi ma’ruzalar, seminar va amaliy mashg‘ulotlarda, 
o‘quv ishining boshqa turlarida faol qatnashsin. Guruxda va fakultetda o‘quv 
intizomini mustahkamlash uchun har bir talaba kurashishi, barcha talabalarning 
chuqur bilim olishi, pedagoglik kasbini egallashi uchun zarur bo‘lgan barcha 
sharoitlar yaratilishi lozim.