Microsoft Word usmon mushafi ziyouz com doc
Yüklə 175,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com kutubxonasi
31 ham mumkin emas. Uni kitoblarida unutib qoldirgan bo‘lishlari ham mumkin emas, chunki Koshifiy «Silsilatul-Orifin» kitobida shayx Muhammad qozi zikr qilmagan Xo‘ja Ahrorning tarixlari va hayotlariga oid narsalarni ham o‘z kitoblariga kirg‘izganlar. Bundan kelib chiqadiki, Mushaf Xo‘ja Ahrorning vafotlaridan keyin u kishining masjidlariga qo‘yilib, u ana shu zotga mansub, deyilgan. Shuningdek, Mushafni Istanbuldan olib kelgan murid qissasi to‘qib chiqarilgan. Qaffol Shoshiyning Mushafni Bag‘doddan olib kelishlari qissasi hammaga ma’lum bo‘lganidan, Xo‘ja Ahror Valiyni u kishining merosxo‘r avlodlaridan va Xo‘ja Ahror Mushafni Toshkentdan Samarqandga olib ketganlar, degan rivoyat ham shu jumladandir. Agar bu rivoyatlar to‘g‘ri bo‘lganda, yuqorida zikr qilingan ikki zabardast shayx Xo‘ja Ahrorning hayotlik paytlarida yozgan o‘z kitoblarida, albatta, zikr qilgan bo‘lur edilar. Mushafni Bag‘doddan Qaffol Shoshiy olib kelganliklari to‘g‘risidagi xabar ham haqiqatdan uzoq. Yettinchi. «Samariyya»dagi rivoyat muqaddam zikr qilingan Ibn Qutaybaning rivoyatiga mos tushadi. Sakkizinchi va to‘qqizinchi. Bu ikki rivoyat Samarqand Mushafining chet el matbuotida Usmon Mushaflarining biri, deb mashhur bo‘lganligiga dalolat qiladi. Aziz o‘quvchi, bu rivoyatlarni diyorimizda saqlanayotgan Mushafning turli yurtlarga yuborilgan Usmon Mushaflaridan biri ekanligiga sizni qanoatlantirish uchun xizmat qiladigan dalil va farazlar sifatida hikoya qilib berdik. Biz uni xuddi Usha Bosh Mushaf, deb da’vo qilmadik. Chunki, bunday da’voni isbotlash uchun aniq hujjat va dalil kerak bo‘ladi. Biz uchun uning har xil yurtlarga yuborilgan Usmon Mushaflarining biri ekanligini isbotlashning o‘zi kifoya. Chunki, o‘sha olti yoki yetti Mushaflarning birbiridan farqi yo‘q va biri ikkinchisiga nisbatan imtiyozli emas, balki, ularning hammasi barobar hazrati Usmon (r.a.)ga mansubdir. Biz o‘z da’vomizni isbotlashda mazkur rivoyatlar bilan chegaralanib qolmaymiz. Balki, Mushafi sharifning yozuvida, harflarining shaklida va uni yozilgan matoda fikrimizga dalil bo‘luvchi holatlarni ko‘ramiz. Jumladan, u hijriy I asrning birinchi yarmida rivojlangan xat san’ati va ziynatlardan xoli bo‘lgan, sodda xatda yozilgan. Shuningdek, u 67 hijriy sanada Abul Asvad Ad-Duvaliy shaklni farqlash uchun ishlab chiqqan qizil nuqtalardan ham xolidur. Buning ustiga Mushaf kiyik terisiga yozilgan. Terining ishlatilishi o‘sha paytda qog‘oz bo‘lmaganligidan dalolat beradi. Bu esa o‘z navbatida Mushaf II hijriy asrda, Xuroson qog‘ozi paydo bo‘lmasdan oldin yozilganligiga dalolat qiladi. Yana unda Hajjojning farmoni bilan Nasr bin Osim Laysiy ishlab chiqqan qora nuqta va belgilar ham yo‘q. Bu esa Mushafning hijriy 80yillardan oldin yozilganligini isbotlaydi. Chunki, Nasr bin Osim 89 hijriy yilda, Basrada vafot qilgan. Mushafi Usmoniyning yozuviga taalluqli xabarlar muqaddam bayon qilindi. Mana shu ilmiy-tarixiy izlanishlar Mushafning hijriy I asrning avvalgi yarmiga mansubligidan dalolat beradi. Demak, mana shu sana bilan Usmon Mushaflarining har xil yurtlarga yuborilish sanasi orasida ozgina farq qoldi. Bu bilan biz Xulofoi Roshidinlar zamonasiga yaqinlashib, Mushafning ana shu davrga oidligini belgilasak va bu ma’lumotga diyorimizda mashhur bo‘lgan Mushafning hazrati Usmonga mansub ekanligi to‘g‘risidagi asrlar osha kelayotgan naqlni birlashtirsak (chunki mansublikni inkor qiladigan quruq gapdan boshqa hech qanday muhim dalil yo‘q) hech shubhalanmasdan, bizning Mushafimiz Usmon Mushaflaridan biri, deya olamiz. Isbot qilguvchi inkor qiluvchidan muqaddamdur, deyilgan. Vallohu a’lam. Shunday qilib, ushbu kitobda jam qilmoqchi va aytmoqchi bo‘lgan gaplarim nihoyasiga yetdi. Ishlarimning ko‘pligidan, vaqtim yetishmaganligi tufayli, bu ulug‘ vazifani maqomiga yarasha bajarish uchun kerakli manba’larga va ilm buloqlariga yetarli darajada murojaat qila olmaganim uchun uzr so‘rayman. |