www.ziyouz.com kutubxonasi
34
biletiga muyassar bo‘lishni, turgan gapki, o‘shal yozuvchilik iste’dodisiz orzu ham qilib bo‘lmasdi.
Qani, hasadni yoqlab kim bir og‘iz so‘z ayta oladi? Hasad eng razil hissiyot toifasidandir, lekin
shunga qaramay, Griboedovga kelgan mehmonning ahvoliga tushunish kerak. Chunki u yuqori qavatda
ko‘rgan narsalar hali daryodan tomchi. Uyning birinchi qavatini butunicha restoran ishg‘ol etgan edi.
Yana — restoranmisan, restoran! Vijdonan gapiriladigan bo‘lsa, butun Moskvada eng yaxshi restoran
hisoblanardi u. Griboedov nainki qubbali shiftlariga ayyoorona yolli nafarmon otlarning tasviri
solingan ikkita ulkan zalga joylashgani bilan, nainki bu yerdagi har bir stolchaga shol ro‘mol soyavonli
chiroqlar o‘rnatilgani bilan, nainki unga kirish har qanday o‘tkinchiga nasib bo‘lavermagani bilan,
shuningdek, bu yerda tayyorlanadigan ovqatlarning sifati bilan ham Moskvadagi har qanday manaman
degan restoranni bir cho‘qishda qochirardi, buning ustiga, bu yerda taomlar kishiga malol kelmaydigan
bahoda tortilardi.
Shunga ko‘ra Griboedovning cho‘yan panjarasi yonida mazkur kitob mualliflarining qulog‘iga
chalingan quyidagi haqqoniy suhbatning hech ajablanarli yeri yo‘q bo‘lsa kerak:
— Bugun qaerda kechlik qilasan, Amvrosiy?
— Qaerda bo‘lardi, albatta shu yerdada, azizim Foka! Archibald Archibaldovich bugun kechlikka
portsiya-portsiya qilib tayyorlangan anatyurel
7
olabug‘a baliqlari bo‘ladi deb shipshidi menga. Quling
o‘rgilsin narsada o‘ziyam!
— Yashashning yo‘lini bilasan-da, Amvrosiy! — xo‘rsinib qo‘yib dedi abgor kiyingan, bo‘yniga
ho‘ppoz oshgan, cho‘pdek oriq Foka yuzlari do‘mboq, lablari durdoq, sochi oltinrang, barvasta qomat
shoir Amvrosiyga.
— Aytarli hech qanday yo‘lni bilmayman, — dedi e’tiroz bilan Amvrosiy, — faqat odamlarday
yashashni xohlayman, xolos...
— Uydayam pishirsa bo‘ladi-ku, o‘sha ovqatni, — deb miyilladi Foka.
— Salomatliklari kerak, — deb do‘rilladi Amvrosiy, — uyda o‘sha anatyurel olabug‘a balig‘ini
xotining umumiy oshxonada kastryulda pishiradimi? Qoyil-e! Hi-hi-hi!.. Orevuar, Foka! — shundan
keyin Amvrosiy qo‘shiq xirgoyi qilgancha soyabon ostidagi yozlik restoranga yo‘l oldi...
Yetar, kitobxon, mavzudan chiqib ketdik! Qani, yana izimdan olg‘a!
O‘sha Berlioz halok bo‘lgan kuni kechqurun soat o‘n yarimda Griboedovning yuqori qavatida faqat
bitta xona yoritilgan bo‘lib, u yerda majlisga to‘plangan o‘n ikki nafar adabiyotchi Mixail
Aleksandrovichning kelishini kutib, zerikib o‘tirardi.
MASSOLIT Pravleniesi xonasida stullarda, stollarda, hatto ikki deraza raxida o‘tirganlar havoning
dimligidan qiynalardilar. Ochiq derazadan qilt etgan shabada kirmas edi. Moskva kun bo‘yi asfalt
singdirgan haroratni qaytarar, tunda ham havoning tafti pasaymasligi ko‘rinib turardi.
Uyning podvaliga joylashgan oshxonadan piyoz hidi keldi, shunda xonada o‘tirganlarning tomog‘i
qaqrab, hammalari tajang bo‘lib, achchiqlana boshlashdi.
Durustgina kiyingan, yuvosh tabiat, ko‘zlari ziyrak va ayni paytda bejo belletrist Beskudnikov
yonidan soatini chiqardi. Soat mili o‘n birga borib qolgan edi. Beskudnikov tsiferblatga chertib qo‘yib,
uni shoir Dvubratskiyga ko‘rsatdi, u stol chekkasida tagi rezina sariq tufli kiygan oyoqlarini likillatib
o‘tirardi.
— Voy-bo‘-o‘, — deb g‘o‘ldiradi Dvubratskiy.
— Yigitchamiz Klyazmada ushlanib qolgan-ov, — dedi do‘rillagan ovoz bilan Nastasya Lukinishna
Nepremenova. Bu adiba moskvalik bir savdogarning yetimchasi bo‘lib, «Shturman Jorj» taxallusi bilan
dengiz jangi haqida hikoyalar yozardi.
— Axir bu insofdan emas-da! — deb dangal gapirdi taniqli sketchlar
8
muallifi Zagrivov. — Hozir
men ham, bu yerda dimiqib o‘tirgandan ko‘ra, o‘z balko-nimda mazza qilib choy ichib o‘tirgan
bo‘lardim. Axir majlis soat o‘nga chaqirilgan emasmidi?
7
Anatyurel (fr.) - tabiiy, haqiqiy.
8
Sketch - kichik hajmdagi hajviy qissa.