Министрество высшего и среднего образования республики узбекистана

ELEKTR TARMOQLARI VA TIZIMLARI fani bo‘yicha: 
Elektr tarmoqlariga qo‘yiladigan asosiy talablar. Elektr tizim elementlarining 
nominal kuchlanishi. Elektr tarmoqlari tuzilishi va sxemasi. Elektr uzatish 
liniyalarining tuzilishi, sxemasi, vektor diagrammasi. Elektr yuklamalari grafigi. 
Elektr tarmoqlari hisobining asosiy turlari. Elektr uzatish liniyasining almashtirish 
sxemasi. Elektr uzatish liniyalarining o‘tkazuvchanligi. Ikki, uch cho‘lg‘amli va 
chulg‘amlari bog‘langan transformatorlar. Avtotransformatorlar. Liniya va 
transformatorlardagi isrof tushunchalari. Elektr uzatish liniyalarini to‘rt 
qutbliklaridan foydalangan holda hisoblash. Taqsimlovchi maxalliy ochiq elektr 
tarmoqlarni hisoblash. Berk zanjirlarli taqsimlovchi maxalliy elektr tarmoqlar. Ikki 
tarafdan ta’minlanadigan liniyalarni hisoblash. Liniyaning zaryad toki va zarya 
quvvati. Katta uzunlikka ega bo‘lgan liniyalarning hisobi. Aktiv va reaktiv quvvat 
balansi va elektr tizimlarida kuchlanish rostlash holati. Elektr tarmoqlarida 
nosimmetriya va uni kamaytirish tadbirlari. Elektr energetika tizimida kuchlanish va 

---

4 
toklar shakllarining nosinusoidalligi va unga qarshi kurash. Elektr tarmog‘ining ish 
rejimlari. Reaktiv quvvat manbalari va uning xususiyatlari. Chastota va aktiv 
quvvatni rostlash. Kuchlanish va reaktiv quvvatni rostlash. Reaktiv quvvat 
kompensatsiyasi. Texnik-iqtisodiy xisoblar, sim va kabellarning kesim yuzasini 
tanlash. Tokning iqtisodiy zichligi bo‘yicha simlarning kesim yuzasini tanlash. 
Simning kesim yuzasini kuchlanishining ruxsat etilgan yo‘qotilishni bo‘yicha 
tanlash. 
RELELI HIMOYA VA AVTOMATIKA fani bo‘yicha: 
Rele himoyasiga qo‘yiladigan talablar. Nonormal holatlar. Qisqa tutashuv 
turlari. Rele va ularning turlari. Relelarning ulanish sxemalari. Tok 
transformatorlari. Vazifasi. Aniqlilik darajasi. Tok transformatorining yuki va 
ulanish sxemalari. Kuchlanish transformatorlari, vazifasi, ish rejimi, ulanish 
sxemalari. Elektr mexanik va elektrmagnit relelar. Yordamchi relelar. Induksion 
relelar. Induksion quvvat yo‘nalish relelar, ish prinsipi. Sinusli va kosinusli relelar. 
Magnito-elektrik va yarimo‘tkazgichli relelar. Qutblangan relelar. Himoya zanjirida 
operativ tok manbalari, vazifasi, turlari, sxemalari. Tokli himoyalar. Maksimal tokli 
ximoya (MTX) sxemalari, ishlash toki va sabr vaqti, sabr vaqti tokka bog‘lik MTX. 
Kuchlanish bo‘yicha ishga tushuvchi MTX. O‘zgaruvchan MTX. Tokli kesim, 
sxemalari, parametrlari. Uch pog‘onali himoya. Yo‘naltirilgan himoyalar. 
Differensial himoyalar, turlari. Parametrlari va ishlash prinsipi. Transformator 
himoyasi. Shikastlanishlar va nonormal holatlar. Gazli va tokli himoyalar. 
Transformatorlarning differensial himoyasini vazifasi, parametrlari, sxemalari, 
turlari. Faza bo‘yicha kompensatsiyalash. Asinxron va sinxron motorlar himoyasi, 
shikastlanish turlari va nonormal rejimlar, himoya turlari va sxemalari.