12
1904-cü İLDƏ BAKIDA ERMƏNİLƏRLƏ MÜSƏLMANLAR
ARASINDA BAŞ VERMİŞ MÜNAQİŞƏ
Əvvəla bunu bilmək lazımdır ki, İrəvan şəhərinin erməniləri çox kinli,
ədavətli, təkəbbürlü, xudpəsənd və xəmirləri fitnə-fəsad ilə yoğrulmuş adamlardır.
Hansı vilayətdə ki bunlar tapılır, mütləq orda bir ədavət və iğtişaş olacaq. Qafqaz
vilayətlərində nə qədər iğtişaş və münaqişələr baş verirdisə, onların birinci
səbəbkarı İrəvan erməniləri olurdu.
Bir gün Bakıda olan İrəvan erməniləri şəhərdə iğtişaş salmağa cəhd
göstərirlər. Belə ki, özünü hamıdan qoçaq və igid hesab edən həmin ermənilərdən
biri bir müsəlman öldürür. Ondan sonra lovğalanaraq hər yerdə özünü tərifləyir və
gördüyü cinayətlə fəxr edirdi. Bir gün o, küçədə getdiyi yerdə 18 yaşlı Bakı
camaatından gənc bir oğlan onun qarşısına çıxıb deyir:
— O erməni qoçağı sənsən?
Erməni cavab verir:
— Qoduq, mənəm!
Oğlan bu cavabı eşidən kimi tapançanı çıxarıb, erməninin bədəninə üç güllə
yeridərək öldürür. Ermənilər həmin müsəlman oğlanı tutub, döyə-döyə gətirib
divanxanaya verirlər. Divanxanada oğlanın üstünü yoxladıqdan və dəfələrlə
danışdırdıqdan sonra zindana göndərirlər. Ermənilər divanxanada həmin oğlanı
danışdıran məmura rüşvət verib, razı saldıqdan sonra onu bir də divanxanaya
gətirilib sorğu-sual edilməsini tələb etdilər. Onlar məmurun qarşısında belə şərt
qoydular ki, oğlanı məmurun yanına erməni əsgərləri gətirsin. Elə ki oğlanı
məmurun yanına gətirdilər, dedi ki, mən bütün həqiqətləri açıb danışmışam. Sən
isə bunların hamısını yazdın. İkinci dəfə buraya məni gətirməyə nə ehtiyac vardı?
Məmur hirslənərək oğlanın boynuna yumruq vurub əmr etdi ki, onu həbsxanaya
aparsınlar. Oğlan məmura yalvarıb xahiş etdi ki, onu erməni əsgərləri ilə
göndərməsin. Çünki onlar yolda məni öldürəcəklər. Məmur ona qulaq asmayıb,
zindana aparmağı əmr etdi. Həmin İrəvandan olan erməni əsgərlər isə oğlanı çəkə-
çəkə aparıb, bir dar küçədə yerə yıxdılar və süngü ilə dəlik-deşik edib öldürdülər.
Sonra isə məmura bildirdilər ki, qaçmaq istəyirdi, biz də öldürdük.
Əlavə: Karxana sahibi olan sabunçulu Ağa Rəzi adlı böyük bir şəxs
faytonda küçə ilə gedərkən ermənilərin hücumuna məruz qalaraq öldürülmüşdü.
Əhvalatdan xəbərdar olan Bakı əhli bundan çox təsirləndilər. Bundan əvvəl də
ermənilər tərəfindən bir sıra cinayətlər törəndiyinə görə xalq arasında böyük iğtişaş
baş verdi. Ermənilərin bu düşmənçiliyinə artıq dözməyən camaat bazar-dükanları
bağlayaraq cavanlar tüfəng-tapança ilə silahlanıb, üz qoydular erməni camaatının
üstünə. Dükanda ələ düşəni dükanda, bazardakını bazarda, küçədəkini küçədə
öldürüb, leş-leş üstünə tökdülər.