Ómir qáwipsizligi páni haqqinda tu`sinik. (2 saat)

Shawqımdı ixotalaw. Shawqımnıń tiykarǵı bólegi hawa arqalı tarqaladı. Usı sebepten onıń jolına tosıq qoyılsa belgili dárejede basımın páseytıwge boladı. Usınday tosıqlar járdeminde shawqımnan ixotalanıwdıńáhimiyeti sonnan ibarat, oǵan kelip urılatuǵın dawıs tolqınlarınıń kópshilik bólegi qaytadı, bir bólegi bolsa jutıladı hám azǵana bólegi onnan ótedi. Dawıstıń tosıqtan ótıwı tómendegishe ámelge asadı. Eger qanday da bir shawqım deregi jaylasqan xanadan qońsı xanaǵa dawıs tolqınlarınıńótıwın baqlasaq, ol úsh baǵdar boyınsha ótedi: esik yaki sańlaqlar - 1 arqalı, ortadaǵı diywaldıń terbelisi arqalı - 2 hám basqa jaqın jaylasqan qurılmalar arqalı.

A - xanadan B - xanaǵa ótip atırǵan shawqımnıń muǵdarı tosıq wazıypasın ótewshi diywaldıń derekten shıǵıp atırǵan dawıs tásirinen alǵan terbelisiniń amplitudasına baylanıslı. Derekten tosıqqa túsetuǵın dawıs aǵımınıń bir bólegi «Aqay» oǵan urılıp qaytadı, jáne bir bólegi diywaldıń ishindegi quwıslıqta sónedi «Asón» hám qalǵan bólegi «Aót» tosıqtıń májbúriy terbelisi esabınan ótip ketedi. Tosıqtan ótken, qaytqan hám sóngen dawıs aǵımlarınıń derektegi dawıs aǵımına bolǵan qatnası, yaǵınıy  = Aqay / A,  = Asón / A,  = Aót / A, onıń dawıstı qaytarıwshańlıq, jutıwshańlıq hám ótkızıwsheńlik koeffi-tsientlerin belgilep beredi. Fizikanıń saqlanıw nızamına tiykarlanıp olardıń jıyındısı 1 ge teń boladı:

 +  +  = 1

Kárxanalarda infra hám ultra seslerdiń isletiliwi haqqında sóz etiwden aldın, ultra sestiń turmısta orınsız isletiliwi tiri organizmge qanshelli qáwipli ekenligin turmıs mısallarında kórip shıǵamız. 1985-jılı London qalasınıń atshabarında 49 jasar Djeyms Leming degen oylap tabıwshı fizik ózi jasaǵan ultrases mıltıǵı menen at jarısta birinshi bolıp kiyatırǵan Grevill Starkti 110 mıń Funt sterling ushın atınan qulatadı. Keyinnen sudta Starktiń aytıwına qaraǵanda, sol waqıtta onıń qulaǵı miy qabıǵın jarıp jiberetuǵınday kúshli dawıs impulsin sezgen eken.

Endi ultra sestiń sanaattaǵı áhmiyeti tuwralı sóz etetuǵın bolsaq ol materiallardıń quramın, sapasın, tıǵızlıǵın, suyıq hám gaz tárizli zatlardıń polimerleniw dárejesin anıqlawda hám sonday-aq qattı jáne polimer materiallardı kepserlewde isletiledi.

Ultra ses ásbapların isletkende adam organizmine unamsız tásirin, esapqa almaslıq, joqarıda aytılǵan qolaysız aqıbetlerge alıp kelıwı mumkin. Ultra ses adamǵa hawa arqalı yaki qattı hám suyıq ortalıq arqalı tásir etıwı múmkin. Ultra sestiń unamsız tásirinen qorǵanıw ushın onıń dereginińústine rezina menen qaplanǵan metal qaqpaq yaki kóp qabatlı metall, plastmassa hám de rezinadan tayarlanǵan qaplamalar ornatıw jaqsı payda beredi. Bul usıl járdeminde ultra ses tolqınlarınıń basımın 60-80 ge páseytiwge boladı.

Jiyiligi 16 Gts ten tómen bolǵan infra ses tolqınları, beton iylegish, boyaw úrlegish, shamal bergish, hawanı qısıp aydawshı kompressorlar sıyaqlı tómen jiyilikte islewshı mashina hám úskenelerde payda boladı.

Bulardan shıǵatuǵın joqarı tezliktegi infra ses tolqınları adam organizminde fizikalıq teń salmaqlıqtıń buzılıwına yaǵnıy dıqqat itibardıń páseyiwıne, ózin basqarıw qábiletiniń páseyıwıne, sharshawǵa hám júrek aynıwına uqsaǵan nuqsanlardıń kelip shıǵıwına sebep bolıwı múmkin.

Bul eki seslerdiń adamnıń den-sawlıǵına zıyan tiygizıwıne baylanıslı, oladıń zıyansız shegaralanǵan muǵdarı normallastırıp qoyılǵan. GOST-12.1001-83 te kórsetilgenindey 8 saatlıq jumıs dawamında ruxsat etilgen zıyansız ultra sestiń basım dárejesi tómendegilerdi quraydı.

Ortasha geometriyalıq jiyligi (Gts): 12600, 16000, 20000 hám joqarı .

Ruxsat etilgen dawıs basımı (dB): 75, 85, 100.

İnfra ses SN-22-74-80 ge tiykarlanıp geometriyalıq jiyiligi 2, 4, 8, 16 Gts bolǵan infra tolqınlar ushın dawıs basımınıń dárejesi 105 dB den hám jiyligi 32 Gts bolǵanda 102 dB den aspawı usınıs etiledi.