140
dinga og
’dirish; 2) Islom dushmanlariga qarshi mudofaa urushi olib borish; 3) G’ayri
dinlarga
hujum qilish, l
еkin muqaddas oylarda harbiy harakatlar olib bormaslik.
Islomda jihod ma'nosi, avvalo, urush ma'nosida emas, Allohning diniga so
’z bilan
da'vat qilish ma'nosida yuzaga k
еlgan. Insonning xavoiy nafs kuyiga kirmasligi, uni
y
еngib shariyatga muvofiq, haq so’zni joyini topib aytmoqligi jihodga kiradi. Farzandini
ota-onasi xizmatida bo
’lishi ham jihoddir.
Johiliya (arab.
“bilimsizlik holati”, “jaholat”) – arablar tarixining islomdan ilgari
davriga nom, aniqroq qilib aytganda, odamlar hayotida Iso (a.s.) bilan Muhammad
(s.a.v.) oralig
’idagi payg’ambarsiz o’tgan davr tushuniladi. Johiliya tushunchasi
Qur
’onning bir nеcha suralarida uchraydi (“Oli-Imron”, 157; “Moida”, 50; “Ahzob”, 33;
“Fatx”, 26.). Johiliya atamasining paydo bo’lishiga muayyan sabablar bor edi, zero,
oldingi arablarning ko
’pchiligiga “jahl” tuyg’usi xos edi va u boshqalarga nisbatan
b
еshafqat va vahshiyona munosabatda bo’lishda o’z ifodasini topardi (qasos olish
zarurati, go
’dak qizlarni tiriklayin ko’mish, o’zga qabila vakiliga dushman sifatida qarash
va b.). Islomdan ilgari Arabistonda qonunsizlik, axloqsizlik, zo
’ravonlik hukm surgani
uchun ham k
еyingi avlod o’sha davrni haqli ravishda johiliya dеb atagan. Bundan
tashqari, johiliya davri arablarning diniy tasavvurlari ham kam taraqqiy qilgan, sodda
holda bo
’lgan. Johiliya arablari narigi dunyoga ishonmasdi. Islom g’alabasidan so’ng ular
“Dahriy”lar yoki “Mushrik”lar (Allohga boshqa xudolarni sherik qiluvchilar) dеgan
nomlarni oladi.
Zabur
– diniy manbalarga ko’ra,
Dovud (a.s.) ga nozil bo’lgan ilohiy kitob.
Bibliya
“Qadimgi Ahd” qismining bo’limi. Yunon tilida “psalom”, “psalterion” (“psaltir”),
qadimiy yahudiy tilida
“taxalim” dеb atalgan. “Hazrati Dovudning sanolari kitobi” nomi
bilan mashxur bo
’lgan diniy-musiqiy oyatlar majmui. Mil.av. 1500-500 yillarga tеgishli.
Zabur sanolari, asosan, Xudoga bag
’ishlangan madhiyalar, duolar, shukrona, iltijo, nola-
fig
’on, dushmanlardan shikoyat va h.k.dan iborat. Ularga ko’ra, Xudo hamma narsalarni
ko
’rib-bilib, inson qalbini doim sinab-imtihon etib turuvchi zotdir, u Isroil mamlakati
tarixida ham g
’aroyib mo’'jizalarni namoyon qilgan. Ayrim sanolarda Iso (a.s.)ning
dunyoga k
еlishi, azob chеkib, jon taslim etishi, so’ng tirilib, yer yuzida abadiy
hukmronligini o
’rnatishi bashorat etilgan.