ModelləŞMƏNİn qisa tariXİ

Sistem anlayışı

"Sistem" anlayışının qəbul edilmiş tərifi Beynəlxalq Sistem Mühəndisliyi Şurası (INCOSE) tərəfindən verilmişdir.

Sistem, təkcə elementlərin köməyi ilə əldə edilə bilməyən nəticələri almaq üçün quruluş və ya fərqli elementlər toplusudur. Elementlər sistem səviyyəsində keyfiyyətlər, xüsusiyyətlər, funksiyalar, davranış və performans yaratmaq üçün nə lazımdırsa hamısını - insanları, aparatı, proqram təminatını, aparatı, siyasəti, sənədləri əhatə edə bilər. Qeyd etmək vacibdir ki, bütövlükdə sistemin dəyəri hissələr arasındakı münasibətdir. İki növ sistem var: 1) dəyişənlərin zamanın ayrı nöqtələrində anında dəyişdiyi diskret və 2) vəziyyət dəyişənlərinin zamanla davamlı olaraq dəyişdiyi fasiləsiz. Sistemi öyrənməyin bir neçə yolu var:
• sistemin modeli ilə faktiki sistemin müqayisəsi
• fiziki və ya riyazi təsvir
• (yekun məhsuldarlıq göstəricilərinə necə təsur etdiyini görmək üçün giriş parametrlərinin modelləşdirməsini yerinə yetirən) modelləşdimə üçün həllə analitik həllin müqayisəsi
Bildiyiniz kimi, M&S modelləşdirmə, simulyasiya, analiz və vizualizasiya (ünsiyyət) xüsusiyyətlərinə görə tədqiqat və təkmilləşdirmədə mühüm yer tutur. O artıq üstünlük verilən və seçilən trenajor halına gəlir. Əslində M&S sağlamlıq, təhsil, sosial elmlər, biznes və sənaye sektorlarında yeni üstünlük verilən vasitə sayılır. M&S cəmiyyətindəki bir çox insan (tədqiqatçılar, akademiklər, sənaye və hərbi) 20 -ci əsrin müasir ordusu ilə inkişaf etmiş bir vasitə olaraq M&S ilə tanış oldu. Ancaq onun mənşəyi qədimlərə aiddir, çünki hərbi hərəkətləri onu hərbi tarixin ən təsirli ordularından birinə çevirdi.

10. 
    Avtonom modelləşdirmə
    

Simulyatorun təmsil etdiyi sistemdən asılı olmayaraq işləyəcəyinə görə iki növ simulyasiya və modelləşdirmə var. Avtonom modelləşdirmə H.A. Simonun ideyasıdır: hərəkət etdiyiniz kimi məşq edin və ya təcrübədə öyrənin. İnteqrasiya edilmiş modelləşdirmə real dünya sistemlərini zənginləşdirmək və dəstəkləmək üçün istifadə olunur. Bir çox mühəndislik və elm tələbəsi üçün, oflayn modelləşdirmə ehtiyaclarınıza ən uyğun ola bilər. Avtonom tətbiq sahələrini adətən beş kateqoriyaya bölürlər:

• Öyrənmə - məqsəd idarə olunan bir mühitdə real təcrübə/imkanlar təmin etməkdir.
• Qərar dəstəyi - təsviri, izahedici, proqnozlaşdırıcı bir vasitə təqdim etmək və ya qiymətləndirici, təxminedici vasitə təmin etmək.
• Anlamaq - Bu tip modelləşdirmə və simulyasiya kompleks sistemin quruluşu və funksiyası haqqında hipotezi yoxlamağı asanlaşdırır.
• Təhsil və Öyrənmə - Dinamik davranışa və ciddi oyuna malik sistemlərin öyrədilməsi və öyrənilməsi üçün istifadə olunur (buna oyun öyrənməsi də deyilir.)
• Əyləncə - Simulyasiya dinamik davranışlı elementlərin real təsvirini təmin edir. Təlim, qərar dəstəyi və anlayış müəyyən bir peşəkarlıq səviyyəsi təmin etmək üçün hazırlanmışdır.
Tədris üçün avtonom simulyasiya nümunəsi oyun nəzəriyyəsini əsas götürən bir mühit yaratmaq üçün istifadə olunan modelləşdirmədir. Oyun nəzəriyyəsinə diqqət əsaslandığına görə istifadəçinin qərar vermə və ünsiyyət bacarıqlarını inkişaf etdirmək məqsədi daşıyan sıfır məbləğli bir simulyasiya ola bilər. Bu, istifadəçini müxtəlif səviyyələrdə simulyasiya edilmiş döyüşlərə, sülhməramlı əməliyyatlara, ya da münaqişənin idarə edilməsinə cəlb edilməklə həll yolunu tapmasına imkan verir. Tədris üçün abvtonom simulyasiyanın başqa bir nümunəsi, istifadəçinin motor bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün istifadə olunan, ətraf mühitlə məhdud qarşılıqlı əlaqəli virtual simulyasiyadır. M&S tətbiqləri istər tədris, qərar dəstəyi, anlayış, istərsə də təhsil və təlim kimi bir sıra tədqiqat sahələrində istifadə oluna bilər. Aşağıda VMASC tərəfindən hazırlanan dörd M&S tətbiqinin qısa təsvirləri verilmişdir.

11.