ModelləŞMƏNİn qisa tariXİ

Nəqliyyat M&S

Həyatımızda demək olar ki, hər gün bu və ya digər nəqliyyat növü ilə qarşılaşırıq. Bizi işə, məktəbə, alış -verişə və ya sevdiyimiz əyləncə yerinə aparmaq üçün həm ictimai, həm də özəl sistemlərə güvənirik. Bu avtomobil yolu, dəmir yolu və ictimai nəqliyyat marşrutlarını əhatə edən mürəkkəb sistemi normal qəbul edirik. Avtomobil yolları avtomobillərin hərəkətini tənzimləmək üçün çoxlu yol mexanizmləri olan kilometrlərlə yol örtüyü və köməkçi qurğulardan ibarətdir. Sistemlər o qədər mürəkkəb hala gəlmişdir ki, şəhərin bir hissəsindəki svetoforun vaxtında edilən kiçik düzəlişlər kilometrlərlə gediş-gəlişə həlledici təsir göstərə bilər. Ol hərəkəti mühəndislərinin bu parametrləri təsdiqləmək üçün simulyasiya istifadə etməsi bu səbəbdəndir. Nəticələri simulyasiyalarda görmək və oradakı intensivliyi müşahidə etmək yüzlərlə nəqliyyat vasitəsi sahibinin qiymətli vaxtlarını gözlədiklərindən çox aşağı sürətlə sürməsindən daha yaxşıdır. Makroskopik Trafik Simülasyonları olaraq bilinən geniş miqyaslı regional trafik simülasyonları, bu dəyişikliklərin böyük regional sahələri əhatə edən olduqca mürəkkəb yol şəbəkələrinə təsirini göstərə bilər. Sürət və sürətləndirmə kimi fiziki parametrlərə əsaslanaraq nəqliyyat vasitələrinin fərdi hərəkətini simulyasiya edən mikroskopik trafik simulyasiyaları müəyyən bir kəsişmə və ya xüsusi bir yol dəhlizi kimi hərəkət hissəsinin kiçik hissələrini öyrənmək üçün istifadə olunur. Bu simulyasiya, yeni bir çıxış əlavə edildikdə və ya zolaq yenidən konfiqurasiya edildikdə fərdi nəqliyyat vasitələrinin necə təsirlənəcəyini anlamaq üçün müstəsna detallar təqdim edir. Trafik planlaması üçün modelləşdirmənin istifadəsi bugünkü mühitdə olduqca mürəkkəb sistemlərdəki dəyişikliklərin nəticələrini anlamaq üçün vacibdir.

12. 
    MODELLƏŞDİRMƏYƏ SİSTEMLİ YANAŞMA
    

Modelləşdirməyə sistem yanaşma
Maddi varlıqlar, müxtəlif mürəkkəblik səviyyələrində sistemlər meydana gətirən bir -biri ilə əlaqəli və qarşılıqlı fəaliyyətdə olan elementlərin toplusudur. Topoloji mürəkkəblik elementlərin və əlaqələrin sayı ilə müəyyən edilir. Funksional mürəkkəblik sistemin və onun elementlərinin prosesləri (davranışı) ilə xarakterizə olunur. Buna əsaslanaraq sistemlərin iyerarxiyasında müəyyən bir obyektin mövqeyini tapmaq və modelləşdirmənin predmetini formalaşdırmaq olar. Aşağı səviyyələrdə fərdi davranışlar, sabit fiziki əlaqələr, dəqiq ölçülər, məsafələr, sürətlər, zamanlar üstünlük təşkil edir. Üst səviyyələrdə modelləşdirilməsi ayrı və çox çətin bir iş olaraq seçilə bilən əhəmiyyətli qlobal səbəbli əlaqələr, meyllər, ssenarilər, axın dinamikası, geribildirimlərin və ətraf mühitin əhəmiyyətli təsiri var. Mürəkkəb sistemlərdə elementlərin tərkibi və əlaqə növləri əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər. Bu cür sistemlər böyüyə, yaşlana, ölə, yenidən qurula və inkişaf edə bilər. Sistem "nizamlı iş bütövlüyü" olaraq, onun dəyişməsinin vəziyyəti və xüsusiyyətləri ilə xarakterizə olunur.
Sistemin növünü təyin edərkən, modelin tipik riyazi sxem çərçivəsində qurulacağına qərar verilir

13.