Modernization of Higher Education in Central Asia through New Technologies (HiEdTec) 1 reja

Modernization of Higher Education in 
Central Asia through New Technologies 
(HiEdTec)
7 
So’nggi yillarda ko’plab ilmiy texnik adabiyotlar buyumlar Interneti (IoT) deb 
nomlanuvchi terminni ko’p uchratish mumkin. Aslida “I” – Internet, “o” – of va “T” 
– things (narsalar, buyumlar, ashyolar) so’zlarining qisqartmasi bo’lib, internetga 
ulanadigan barcha narsa-buyumlarni tavsiflab keladi. IoT so’zini texnik jihatdan 
izohlamoqchi bo’lsak, o’zaro bog’langan tizimlar va o’zaro internet orqali 
bog’langan ob’ektlar tushuniladi va ularning o’zaro bog’lanishi natjasida hosil 
bo’lgan ekotizimda insonlarning aralashuvisiz simsiz tarmoq bo’ylab ma’lumotlar 
yig’iladi, monitoring qilinadi va uzatiladi.
IoT ko’plab iqsodiy soxalarda joriy etib borilmoqda, masalan, tibbiyotda (aqll 
tibbiyot yoki teletibbiyot), qishloq xo’jaligida (aqlli qishloq xo’jalik), transport 
tizimida (aqlli transport tizimi), uyda (aqlli uy), shaharsozlikda (aqlli shahar), 
ta’limda (aqllli ta’lim) va ko’plab boshaqa sohalarda. Faraz qilaylik, tibbiyot 
sohasida IoT texnologiyasini joriy etish bilan qanday natijalarga erishildi. Inson yoki 
bemorning tanasiga joylashtirilgan sensor (harakat, istma, kislorod, yurak urishi 
tezligi, nafas olish yoki boshqalari)lar insondagi o’zgarishlarni masofadan turib 
kuzatish va zarurat bo’lganida masofadan turib davolash imkoniyatlari ishlab 
chiqilmoqda.
Yuqorida inson aralashuvisiz ma’lumotlar olish degan so’zning asl mohiyati 
shuku, inson dam olayotgan vaqtda ham yurak urishi yoki tana harorati yoki kislorod 
miqdorini sensorlar orqali internetga ulangan mikrokontroller yordami raqamli 
ko’rinishda olish mumkin, bunda insonda etalon parametrlarni o’zgarishi natijasida 
ular sensorlar tomonidan qayt etiladi va markaziy tugun orqali qabul qiluvchi 
nuqataga uzatiladi. Yoki, qishloq xo’jaligini oladigan bo’lsa, suv etib bormagan 
hududlar yoki suvga yo’yinmagan maydonlar sensorlar tomonidan olingan 
ma’lumotlarga asosan aniqlanadi, dastur yordamida tahlil qilinadi va avtomatik 
rejimda o’sha maydonlarga suv etkaziladi. Misollardan ma’lum bo’ldiki, IoT 
deganda internetga ulangan har qanday narsa-buyumlarni, tarmoq qurilmalarini, 
dasturlar, sensorlar, kompyuterlar va boshqa narsalarni tushunish mumkin. 
Internetga ulangan va o’zaro ma’lumot almashuvchi buyumlar yagona 
identifikatorlar (ID) bilan ta’minlangan bo’ladi.
IoT qurilmalari turli platformalarda ishlovchi texnologiyalar, real vaqtda tahlil 
qilish, monitoring qilish, mashinali o’qitish, intellektual tizimlar, sensorlar qaror 

---