Modernization of the Curricula in sphere of smart building engineering Green Building (greb)

Inson ekologiyasi [3]. 
Inson ekologiyasi odamlarni tashqi muhit bilan 
o‘zaro munosabat qonuniyatlari, aholi sonining ortib 
borishi, sog‘liqni saqlash va yaxshilash, insonning 
fizik va psixik imkoniyatlarini kengaytirish kabi 
masalalar bilan shug‘ullanadi. Inson ekologiyasining 
muhim vazifasi aholi sog‘lig‘ini saqlash va 

---

yaxshilashning tabiiy qonuniyatlarini o‘rganishdan 
iborat. 
Inson ekologiyasi oldida uchta vazifa turadi: 
1. ITG bilan birgalikda tabiiy muhitni bir butun 
holda saqlab qolish; 
2. Aholi salomatligi; 
3. Kishilarning uzoq yashashi va faol hayotini 
ta’minlash. 
Ilmiy texnik inqilob inson bilan biosfera o‘zaro 
masalasini nihoyatda dolzarb muammoga aylantirdi. 
Biossferaning tarkibiy qismi hisoblangan har bir tirik 
organizm morfologik, fiziologik va xulqiy tomonlari 
bilan tashki muhit bilan xayratlanarli darajada 
uyg‘unlik 
organizmning 
yashash 
muhitiga 
moslashishi natijasidir. Moslashish qanday namoyon 
bo‘ladi? Moslashish organizmning tashqi muhitda 
yashab qolishi yoki nobud bo‘lishi jarayonlarini 
muammo qilib qo‘yadi. Boshqacha qilib aytganda, 
tashqi dunyo tirik organizm oldiga ma’lum 
muammolarni ko‘yadi. Tirik organizm yashashi, ya’ni 

---

o‘sishi va rivojlanishi uchun, sog‘lom avlod qoldirishi 
uchun ushbu muammolarni hal etishi kerak bo‘ladi. 
Moslashish jarayoni cheksiz va to‘xtovsizdir. 
Ammo tirik organizm tabiiy funksiyalari va 
organlarini 
takomillashtirish 
imkoniyatlari 
cheklanganligini xisobga olish zarur. O‘sish, vazn, 
tananing umumiy yuzasi, shuningdek, hayot faoliyati 
jadalligi kabi antropologik ko‘rsatkichlar, nafaqat 
biologik qonuniyatlar asosida cheklanib qolmay, 
balki, gravitatsion, energetik, termik va boshqa iqlim 
geografik, geofizik omillar bilan ham cheklanadi. 
Kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, issiq qonli hayvonlar 
tana o‘lchami iqlim bilan bog‘lik bo‘lishi mumkin. 
(Bregman qoidasi). 
Antropologlarning fikricha, odam evolyusiyasi 
to‘xtagan, genotipik nuqtai nazardan o‘zgarmaydi, 
ammo 
tabiiy 
va 
ijtimoiy 
omillar 
ularning 
morfofunksional o‘zgarishlariga olib kelishi mumkin. 
Inson rivojlanishiga biologik va ijtimoiy omillar ta’sir 
etadi. Inson ekologiyasi umumlashtirsak u tabiat bilan 

---

ijtimoiy muhit orasidagi aloqa bog‘lanishlarni hal 
etishdan iborat. Ushbu bog‘lanishlar aholining 
salomatlik darajasi va ijtimoiy mehnat potensialini 
belgilab beradi. 
Sof holdagi tabiiy yoki ijtimoiy yo‘q, ular bir-biri 
bilan chambarchas bog‘lanib ketgan. Inson va jamiyat 
ma’lumot va madaniyat, aholining o‘sishi, rivojlanishi 
va 
moslashishlari 
uning 
kelajagi 
haqidagi 
muammolardir. 
Odam Er yuzidagi barcha narsaga aql-zakovat, 
maqsad bilan buysunadigan jonzotdir. Xo‘jalik va 
ishlab chiqarish faoliyai tufayli uning yashash 
chegaralari kengayib bormaqda. U yangi xom ashyo, 
energetik resurslarini, qidirish borasida dengiz va 
okenlarni, shimol va Antarktidalarni, baland tog‘ 
cho‘qqilari, suvsiz cho‘llarni, stratosfera va kosmik 
fazoni zabt etayapti. Shu bilan birga yangi tabiiy va 
ishlab chiqarish jarayonida, u tashqi muhitning 
noqulay duch kelmoqda. 
Odam populyasisining salomatlik xolati faqat 

---

tibbiy biologik nuqtai nazardan emas, balki iqtisodiy 
kategoriya ham xisoblanadi. Aholini ko‘chib 
yurishining ortishi Sibir, Chekka Shimol, Uzoq Sharq, 
baland tog‘ kabi xududlarni tez egallamoqda. Natijada 
odam organizmining boshqaruv organlari doimo 
zo‘riqqan holda ishlamoqda. Yangi sharoitda odam 
bilan 
tabiat 
o‘rtasidagi 
muvozanatni 
uyg‘unlashtirishda tibbiy biologik fanlar oldida o‘lkan 
vazifalar to‘ribdi. 
Kasalliklarni oldini olishdan tashqari, hozirgi 
avlodni saqlash va mustahkamlash hamda kelajak 
avlodni sog‘lig‘igi kafolat berish bo‘ladi. Shu bilan 
birgalikda tabiiy muhitning etik-estetik tomonlarini 
ham hisobga olish kerak. Har bir kishi uchun 
o‘rmonlar, gullab turgan o‘simlik, inson qo‘li 
tegmagan landshaftlar ilhom baxsh etadi. Hozirgi 
sharoitda shaharlar va uning aholisi jadal o‘smoqda, 
qishloq xo‘jaligi uchun har kuni biosfera holatini 
yaxshilash haqida qayg‘urishi lozim. 
Fan-texnika taraqqiyotining atrof-muhitga ta’siri 

---

ham ijobiy, ham salbiy bo‘lishi mumkin. Fan va 
texnika yutuqlarini xo‘jalik faoliyatiga tadbiq etishda 
jamiyat va tabiatning uyg‘un holda rivojlanish 
talablari e’tiborga olinmasa, salbiy oqibatlar kelib 
chiqadi. 
Fan-texnika 
taraqqiyotining 
tartibsiz, 
boshqarib 
bo‘lmaydigan 
rivojlarishi 
natijasida 
insoniyat shunday chegaraga etib keldiki, chang-tutun 
va nur kassaligi, turli toksik, allergiya, endokrin va 
ijtimoiy chegara bilmaydigan patalogiyaning boshqa 
turlari bilan bog‘liq xastalilar xavfi ko‘ndalang bo‘lib 
turibdi. 
Yadro qurollarining sinalishi natijasida tabiatda 
muhim o‘zgarishlar yuz beradi. Bu o‘zgarishlarning 
ba’zi 
oqibatlari 
mutagen 
jarayonlarga, 
tirik 
organizmlarning irsiy kodiga ta’sir ko‘rsatishi g‘oyat 
tashvishlidir. Birgina AQSHdagi sanoat korxonalari 
va atom stansiyalari har yili tabiatni yuzlab tonna 
radiaktiv chiqindilar bilan bulg‘anadi. 
Ajal urug‘lari bo‘lmish bu moddalar yillab 
axlatxonalarda yotadi. Ko‘pgina hollarda zaharli 

---

chiqindilar yomg‘irlar yuvilib, saqlanish joyidan 
daryolar quduqlarga sizib o‘tadi va toza ichimlik 
suvini zaharlaydi. Bu esa aholi uchun xavf-xatar 
tug‘diradi. 
G‘arbiy Evropa va Amerikadagi taraqqiyparvar 
kishilar tabiatni asrab-avaylash uchun kurashadilar. 
Chunki ular odamlarning sihat-salomatligini ko‘p 
jihatdan tashqi atrof-muhit holati darajasiga bog‘liq 
ekanini yaxshi tushunadilar. 
Tabiatni muhofaza etish bo‘yicha dunyo 
miqiyosida bir qancha uyushmalar mavjud. Masalan 
Germaniyadagi 
«yashillar»