Modernization of the Curricula in sphere of smart building engineering Green Building (greb)

Ekologik siyosat va ekologik iqtisodiy 

---

barqaror rivojlanish 
Tabiat va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlarni 
optimallashtirish tub ma’noda har bir davlatning 
tabiatni muhofaza qilish sohasida to‘tayotgan 
ekologik siyosatiga bog‘liq. 
Aslida ekologik siyosat iqtisodiy rivojlanishni 
belgilaydi, 
ishlab 
chiqarish 
jarayonida 
tabiiy 
resurslardan qanchalik oqilona foydalanilsa, tayyor 
moddiy mahsulot miqdori jihatidan mo‘l-ko‘l, sifat 
jihatidan oliy darajaligi bilan ajralib turadi. Tabiiy 
boylikdan 
intensiv 
usulda 
foydalanish, 
isrofgarchilikka 
yo‘l 
qo‘yish, 
atrof-muhitni 
ifloslantirishga yo‘l qo‘yish hudud iqtisodiyotini 
inqirozga tutishga olib keladi. Tabiat-jamiyat tizimida 
ijobiy taraqqiyotni barqaror rivojlantirish kerak, bu 
hol aksariyat ekologik siyosatning mazmuni ijtimoiy-
iqtisodiy yo‘naltirilganligi va ijroning qat’iyatligiga 
bog‘liq. 
Tabiat-jamiyat-shaxs 
tizimida 
ishlab 
chiqarishni boshqarish yagona ekologik siyosatsiz 
tegishli samara bermasligi barchaga ayon. 

---

Hozirgi 
vaqtda 
ekologik 
siyosatni 
ishlab 
chiqarishda dunyoda muayan tajriba to‘plangan. 
Davlat va uning joylardagi markaziy mahalliy, ishlab 
chiqarish, 
jamoat 
va 
boshqa 
darajalardagi 
organlarning asosoiy uch sohadagi tartibga solib 
turuvchi faoliyatini o‘z ichiga oladi. Bu sohalar 
jamiyatning atrofdagi tabiiy muhit bilan mavjud va 
potensial o‘zaro aloqalarga dahildordir: 
Birinchidan, bu go‘yo tabiatni «konservativ» 
muhofaza qilish, ya’ni qo‘riqxonalar hududlari, milliy 
bog‘lar va o‘rmonlar, biosfera qo‘riqxonalari hamda 
tabiatni muhofazalash ob’ektlarini ehtiyotlash, 
shuningdek o‘simlik va hayvonot olamini tabiiy 
holatda saqlashning tashkiliy-huquqiy choralarini 
ishlab chikish. 
Ikkinchidan, 
tabiatni 
muhofazalaydigan 
resurslardan oqilona foydalanish, tabiatdagi ekologik 
muvozanatni hisobga olib, hududlarni haritalash, 
hom-ashyo 
va 
energiya 
manbalridan 
to‘g‘ri 
foydalnish, foydali qazilmalarni qazib olishni tartibga 

---

solish va boshqalar. 
Uchinchidan, suv, havo va erlarni muhofaza 
qilish, shovqin-suron va radiatsiyaga qarshi ko‘rash, 
chiqindisiz ishlab chiqarishni tashkil etish, aholi dam 
olishi uchun qulay sharoitlar yaratish va hokazolarni 
o‘z ichiga oladi. 
Fan va texnika taraqqiyoti jadalashgan hozirgi 
vaqtda uning ekologik oqibati butun biosfera 
miqyosida sezilayotganligi har bir davalatning 
maqsadiga 
muvofiq 
holda 
ekologik 
siyosatni 
yurgizishga da’vat etadi. Chunki atmosfera havosiga, 
Dunyo 
okeanlariga 
chiqarilayotgan 
turli 
xil 
chiqindidar oz-ozdan ko‘payib bormokda. Davrning 
o‘zi, mamlakatda tabiat muhofazasi uchun har bir 
fuqaro faol ko‘rash olib borishni taqazo etadi. 
Chunonchi bu falokat hamma uchun keladi. Buning 
tushungan har bir fuqaro tabiatni muhofaza qilishga 
faol ishtirok etishi kerak bo‘ladi. Havo chegara 
bilmaydi, ma’lum hudduda chiqayotgan chiqindilar 
qo‘shni hududlarga tarqalishini bilamiz. Chunonchi 

---

Fransiya, 
Germaniya 
va 
Angliya 
hududlarida 
ko‘trilgan azot va oltingugurt oksidlari Skandinaviya 
yarim 
orollaridagi 
Narvegiya, 
Shvetsiya 
va 
Finlyandiya ustida suv bug‘lari bilan aralashib shu 
joylarda «kislotali yomg‘ir» sifatida tushadi. AQSH 
ning shimoliy-sharqiy hududlarida ko‘tarilgan kislota 
hosil qiluvchi gazlar Kanada hududidan o‘tib, 
“kislotali yomg‘ir” bo‘lib tushadi. Buning oqibatida 
Kanadagi 14 ming ko‘lda hayot yo‘q, Shvetsiyadagi 
85 ming ko‘l va 100 ming km. masofadagi daryo va 
daryo irmoqlaridagi suv ifloslangan. Ekologik siyosat 
bunday noxushliklarni oldini olishga amaliy tadbirlar 
ko‘rishga 
umuminsoniyatda 
bir-biriga 
yaxshi 
qo‘shnichilikdan kelib chiqishi kerak. 
Ekologik siyosatning negizi, tartib-qoidalari, 
ilmiy tashxislari, davlat va jamiyat tashkilotlarining 
yo‘l-yo‘riqlari asosida ishlab chiqiladi. O‘zbekistonda 
ekologik siyosatni amalga oshirishda uning yuqori 
organlari 
(Prezident, 
Oliy 
Majlis, 
Vazirlar 
Mahkamasi, 
Tabiatni 
muhofaza 
qilish 
davlat 

---

qo‘mitasi) va joylardagi mahalliy hokimiyatlar faol 
hizmat qiladilar. 
Ekologik siyosatni mamlakat miqyosida tabiatni 
muhofaza qilish, majmuali monitoring, davlat va 
jamoatchilik ekspertizalarini o‘tkazish, ekologik 
vaziyatni nazorat qilish, tarkib topgan noqobul hodisa 
va jarayonlarni oldini olish, atrof-muhit tozaligini 
barqaror saqlab turish, tabiiy muhitning inson uchun 
qulay barcha xususiyatlarini tabiiy holda bo‘lishga 
asoslangan. Ekologik siyosatning mazmuni va 
uslubiyatlari mamlakat hududida mavjud bo‘lgan 
tabiat muhofazasi tizimiga kiruvchi tayanch muassasa 
va tashkilotlar, boshqarmalarga asoslanadi. 
Respublikamizda ekologik siyosatni hayotga 
tadbiq qilish vaziyatni sog‘lamlashtirish, atrof-muhitni 
ifloslanishini oldini olish, tarkib topgan tabiatni 
muhofaza qilish muammolarini bosqichma-bosqich 
echib borish maqsadida davlat dasturlari ishlab 
chiqarilib amalga oshirishiriladi. Davlat dasturlari 
davlatlararo, davlat, hududiy bo‘lishi mumkin. 

---

Davlat ekologik dasturi ilk bor 1986 yilda 
«O‘zbekistonda atrof-muhitni 1986-1990 yillar va 
2000 yillarga qadar muhofaza qilish majmuali ilmiy-
texnik dasturi» ishlab chiqildi. 1997-1999 yillar 
mobaynida mamlakatning 2000-2005 yillar va 2010 
yilgacha 
mo‘ljallangan 
yangi 
«Atrof-muhitni 
muhofaza qilish bo‘yicha milliy harkat rejasi» ishlab 
chiqildi. Uni tayyorlashda etuk mo‘taxassislar, ko‘zga 
ko‘ringan olimlar va tabiatni muhofazasi bilan 
shug‘ullanuvchi tashkilotlar hamda chet ellik 
ekspertlar o‘z xissasini qo‘shdilar. Yangi dastur 
tabiatni muhofaza qilish bo‘yicha keng qamrovligi, 
Dunyo andozalariga javob beruvchi, aniq ma’lumotlar 
bilan 
hozirgi 
mavjud 
ekovaziyatni 
xaqqoniy 
baholagani, ma’lum yillar mobaynida bosqichma-
bosqich amalaga oshirishga qilinadigan ishlar ko‘lami 
atroflicha asoslab berilgani bilan farqlanadi. Unda 
asosiy ekologik muammolar, ustivor harkatlar, 
tabiatni muhofazasi sohasida siyosatni ishlab chiqish 
va instruksional ramkalar, harkat dasturlari, ilovalar, 

---

qo‘shimchalar, chizmalar, jadvalllar berilgan. 
Ekologik 
siyosatning 
ijtimoy-iqtisodiy 
yo‘nalishlarini ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, tabiiy 
muhitni ifloslantiruchi moddalarni REM yoki REK 
orqali me’yori chiqarilishini nazorat qilish kerak 
bo‘ladi. Hozirgacha havoda zararli gaz bug‘lari, 
aerozollarning 445 tasi va aholii punktlarining 
havosida mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan 109 ta 
moddalarning REM i aniqlangan. Ekologik sharoitni 
yaxshilash maqsadida Prezidentning 1990 yil 28 
iyulda 
qabul 
qilgan 
qarorida 
«O‘zbekiston 
Respublikasi qishloq aholisini ichimlik suv va tabiiy 
gaz bilan ta’minlanishni yaxshilash to‘g‘risi»dagi 
bo‘lganligi, keyingisi «2000 yilgacha bo‘lgan davrda 
O‘zbekiston Respublikasining qishloq ijtimoiy 
infratizimini rivojlanitirish dasturi to‘g‘risida» 1996 
yil 21 may qarori chiqqan. 
Iqtisodiyot taraqqiyoti ko‘p jihatdan mineral 
resurslarga bog‘liq. Ma’lumki ular tiklanmaydigan 
toifaga mansub bo‘lganligi sababli ishlab chiqarish 

---

muammosiga jalb qilingan sari ularning miqdori 
kamayib bormokda. Ekologiyaning iqtisodiy barqaror 
rivojlanish tamoyiliga muvofiq hozirda mavjud 
bo‘lgan mineral resurslarning ma’lum qismi kelajak 
avlodlarga etkazilishi lozim. 
Ikkilamchi resurslardan foydalanish miqyosini 
keskin ko‘tarish katta natijalar beradi.