Moliy a viy tahlil va audit

Tabaqalashtirish. Xarajatlar kalkulyatsiya elementlari va bandlari bo‘yicha to‘g‘ri tabaqalashtiriladimi?
10	Hisob. Mahsulot tannarxi bo‘yicha xarajatlar hisobi va kalkulyatsiya usuli tanlab olinganmi?
11	Xarajatlar hisobi uchun mas’ul shaxslar tomonidan segmentlar bo‘yicha va umumlashtirilgan hisob ma’lumotlari tekshiriladimi?
12	Davrlashtirish. Xarajatlar hisobi "Voqealarni davr bo‘yicha aniqligi" tamoyiliga javob beradimi?

ko‘pgina sanoat korxonalarida bunday xarajatlarga umumsex va boshqa ishlab chiqarish sarflari kiradi. Xarajatlarni xarajat moddalari bo‘yicha hisobga olish, u ѐki bu mablag‘ turi qanday maqsadlarga sarflanaѐtganligini bilish, mahsulotning ayrim turlari tannarxini kalkulyatsiya qilish, tannarxni kamaytirish rezervlarini aniqlash imkonini beradi. Kalkulyatsiya ma’lumotlari xo‘jalik hisobini mustahkamlashda, iqtisod qilish tartibiga rioya qilishda, iqtisodiy tahlil yo‘li bilan mahsulot tannarxini kamaytirish rezervlarini aniqlashda katta ahamiyatga ega.
Mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilishda tannarxga o‘tkazish nuqtai nazaridan xarajatlar bevosita (to‘g‘ri) va bilvosita (egri) xarajatlarga bo‘linadi. Bevosita xarajatlar deb, mahsulotning ayrim turlari tannarxiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri, ya’ni bevosita o‘tkaziladigan xarajatlarga aytiladi. Masalan, texnologik maqsadlar uchun sarflangan xom ashѐ va asosiy materiallar, ishlab chiqarishda band bo‘lganlarning asosiy mehnat haqi va boshqalar.
. Hozirgi vaqtda xarajatlarni baholash usuli to‘g‘ri sarflar uchun standartlarni va egri xarajatlar uchun esa smetanii nazarda tutadi. Ushbu tizimning imkoniyatlari kengaytirilsa kutilaѐtgan me’ѐriy hujjatlarni haqiqatdagi mavjud ishlab chiqarish quvvatiga taqqoslash usuli bilan ularni baholash imkoniyatini yaratadi.
Ushbu me’ѐrlashga asosan xarajatlarni baholash tizimi sub’ektning resurslaridan foydalanish darajasini ѐritadi va boshqaruv qarorlarini qabul qilishni yengillashtiradi.
Auditor, auditni rejalashtirishda auditorlik tekshiruvini o‘tkazish bosqichlari ketma-ketligini, ma’lumotlarni olish uchun muayyan manbalarni va auditorlik tavakkalchiligini aniqlashi lozim. Shuning uchun audit dasturini tayѐrlash foyda beradi. Xo‘jalik faoliyatidagi faktlarning vaqtinchalik aniqlik tamoili tannarxni to‘g‘ri shakllantirish uchun tovar-moddiy zaxira (ish, xizmat) lar qiymatining to‘langanlik fakti emas, balki ularni ishlatish (xarajatlash) fakti ahamiyatli ekanini bildiradi. Masalan, auditorga tekshiruv o‘tkazish uchun taqdim qilingan xujjatlar
mazmunidan ma’lum bo‘lishicha, tekshirilaѐtgan korxona tomonidan o‘tgan yili dekabr oyida keyingi yil uchun ishlab chiqarish binolarining ijara xaqi to‘langan.
Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulotlar tannarxini hisoblashni auditorlik tekshiruvidan o‘tkazishdan maqsad sodir bo‘lgan xo‘jalik muomalalarini hisobga

2-jadval