“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

3. Portfellar va faktor modellari
102
 
Endi, agar har bir fond birjalar yagona-faktor modelini ishlatsa, portfel 
aksiyalarga nima bo’lishini ko’ramiz. Muhokama qilish maqsadida biz kelgusi bir 
oy muddat va sinov daromadlarini olamiz. Biz bir kun yoki bir yil yoki xoxlagan 
muddatdan foydalanishimiz mumkin. 
Agar qarorlar orasidagi vaqt davrni aks ettirsada biz qisqa davrni 
tanlaganimiz ma’qul uzoq davrdan ko’ra, bir oy oqilona davr foydalanish uchun. 
102
Arthur J. Keown, John D. Martin, J. William Petty, Foundations of Finance, Global Edition, 7/E, Pearson, 
2012, p 203-205 

---

166 
Biz N aksiyalar ro’yxatidan portfellarni yaratamiz va tizimli riskni qamrab 
olish uchun yagona-faktor modelidan foydalanamiz.
 
R
i
 =
R
i
 + β
i
* F + e 
Bu yerda o’zgaruvchilardagi belgilar 
i
chi aksiyaga tegishli ekanligini 
bildiradi. Eslatib o’tamiz F faktorga hech qanday belgi qo’yilmagan. Bu faktor 
tizimli riskni aks ettiradi YaMM dagi kutilmagan o’zgarishlar yoki bozor modelini 
ishlatish orqali va S&P 500 ning hozirgi va kutilayotgan daromad o’rtasidagi 
farqni ifodalash uchun, R
S&P500
- R
S&P500
. Ikkala holatda ham faktorlar hamma 
akisyalarga murijat qiladi. 
Β
i
belgi bilan berilgan u i chi aksiyaga ta’sir qiluvchi eng yaxshi 
faktor hisoblanadi. Factor modellar haqidagi gapimizni xulosalaydigan bo’lsak 
agar Β
i
, nolga teng bo’lsa i chi aksiyadagi daromadlar qo’yidagicha bo’ladi: 
R
i
 =
R
i
 + e
 
Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, i chi aksiya daromadlariga F faktor ta’sir 
qilmaydi agar β
i 
nolga teng bo’lsa. Agar β
i 
musbat bo’ladigan bo’lsa, i chi akasiya 
daromadlarida ijobiy o’zgarish faktorlar oshadi va manfiy bo’lsa kamayishiga olib 
keladi. Bunga teskari holatda β
i 
manfiy bo’ladigan bo’lsa, uning daromadlari va 
faktorlar qarama-qarshi yo’nalishga o’zgaradi. 
18.1-rasm.