“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

 
3. Aksiyadorlik daromadliligi va aksiyadorlik kapitali daromadligi 
o‘rtasidagi farq 
 
Muayyan vaqt (chorak, yil, bir necha yil) oralig‘ida aksiyadorlarni, eng 
umumiy tarzda yoki eng avvalo, nima qiziqtiradi, deb o‘ylaysiz? Ha, balli, to‘g‘ri 
topdingiz: ularni, eng avvalo, shu davr oralig‘ida kompaniya faoliyati qanchalik 
muvaffaqiyatli bo‘lganligi qiziqtiradi. Shu bilan birga, bu jarayonda ular nimani 
istaydilar, degan navbatdagi savolga nima deb javob bergan bo‘lur edingiz? Qoyil, 
bu savolning javobini ham to‘g‘ri topa oldingiz: haqiqatdan ham ular, eng avvalo, 
bitta narsani, ya’ni shaxsiy boyliklari shu davrda qancha ko‘payganini bilishni 
istaydilar. Bu savolga, o‘z navbatida, endi qanday javob beramiz? Ya’ni, muayyan 
davrda aksiyadorlar boyliklarining qanchaga ko‘payganligini qanday qilib aniqlash 
mumkin? Bu savol oldingi savollarimizga nisbatan, biroz bo‘lsa-da, murakkabroq 
savol-a? Shu bois, Sizni hadeb qiynayvermasdan, unga o‘zimiz javob berib qo‘ya 
qolaylik. Mana uning javobi: buning uchun ma’lum vaqt oralig‘ida ular investitsiya 
77
Nisbatan yaqinda AQShning bir necha korporatsiyalari tomonidan kompaniya faoliyati samaradorligini baholash uchun yangi 
mezon qabul qilindi. U 
iqtisodiy qo‘shilgan qiymat
(EVA – economic value added) deb nomlandi. Ushbu mezon Stern Stewart & 
Co kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan. Uning asosiy afzalligi shundaki, mazkur ko‘rsatkich aniqlanayotganda 
kompaniyaning o‘z kapitalidan foydalanishdagi vaqt xarajatlari hisobga olinadi. 

---

100 
qilgan kapital bo‘yicha daromadlilik stavkasini hisoblab chiqish (topish) kerak. Bu 
maqsadga erishish uchun biz quyidagi tenglamadan foydalanishimiz mumkin: 
r 
= 
Davr oxiriga 
aksiyaning narxi 
–
Davr boshiga 
aksiyaning narxi 
+ 
Pul ko‘rinishida to‘langan 
dividendlar 
Davr boshiga aksiyaning narxi 
Bu ko‘rsatkich