Mo`ljallangan bo`lib

Ushbu o’quv-uslubiy majmua O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim Vazirligi tomonidan 2012 yil 28 avgustdagi tasdiqlangan namunaviy dasturi asosida tuzilgan bo`lib, 5310200- “Elektr energetikasi”, 5312700 – “Konchilik elektr mexanikasi” ta’lim yo`nalishlari talabalari uchun mo`ljallangan bo`lib, hisob-grafik ishlaridagi o`zgarmas tok zanjirlari, o`zgaruvchan tok zanjirlari va uch fazali zanjirlarni tahlil qilish o`z aksini topgan. O’quv materialining bayon etish usuli yangilatilgan va uning o`zlashtirish jarayonining jonlashtirish va jadallashtirishga yunaltirilgan.

“Elektr energetikasi” kafedrasi

Uslubiy ko`rsatma Navoiy davlat konchilik instituti o`quv-uslubiy kengashi qarori bilanda chop ettirildi.


Tuzuvchilar: Tovbayev A.N.

Taqrizchilar:

Raximov A.- NKMK GMZ-1
Ataullaev N.O. -NDKI

1- HISOB-GRAFIKISHI
Murakkab o'zgarmas tok chiziqli elektr zanjirlarini mustaqil hisoblash usullari.
Sanoatda ma'lum elektr qurilmalarini va ularning elektr zanjirlarini loyihalashda ko’zda tutilgan maqsadga mos keluvchi elektr zanjir parametrlarini aniqlash muxim ahamiyatga ega.
Elektr zanjirlarini tuzish, shuningdek bu zanjarlar xarakteristikalarini aniqlash uchun avvalo hisoblash grafik tadqiqoti o'tkazilishi lozim. Elektr zanjirlarini hisoblashning ko'plab usullariga ishlab chiqilgan bo'lib, elektr zanjirlarining parametrlarini turli usullarda hisoblash va natijalarni taqqoslash hisoblash aniqligini ko’rsatuvchi dalil bo'lib xizmat qiladi.
Hisoblash grafik usullarning asosiy vazifasi ko'p manbalik murakkab elektr zanjirlarida tarmoqlardagi toklar taqsimotini tiklashdan iboratdir.Bunday zanjirlarda klassik hisoblash usuli tug’ridan tug’ri Kirxgof qonunlarini qo'llash usuli hisoblanadi.Qolgan barcha usullar elektrotexnikaning fundamental qonunlari bulgan.Kirxgof qonunlariga asoslanadi.
Kirxgof qonunlarini bevosita qo'llash usuli.
1-rasmdagi elektr sxemasi berilgan zanjirni qaraymiz.




r₁
r₃ E₂ I₁ I_k1 r₃I₃ I_k2
r₂ r₁
E₃ r₃E₃E₂
r₆
r₀₃
E₁ r₄ r₂
r₀₁ r₅ I₅ r₅
I₆
I₄
c r₄ b


1-Rasm.2-Rasm.

V

E1

E2

E3

r01

r02

r03

R1

R2

R3

R4

R5

R6

N

V

V

V

OM

OM

OM

OM

OM

OM

OM

OM

OM

0

22

24

10

0,2

0

1,2

2

1

8

4

0

6

Bu zanjir elementlari 1 - jadvalda keltirilgan.Bu sxema oltita tarmoqdan iborat bo’lib, shu tarmoqdagi toklarni aniqlash talab etiladi. Agar element sxemasidagi barcha E.Yu.K.lar va qarshiliklarning kattaligi berilgan bo'lib Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlaridan foydalanib bu masalani yechish mumkin. Bu holda noma'lum toklar soni qancha bo'lsa shuncha tenglama tuziladi.
Bu usulda hisoshblash quyidagi tartibda bo’ladi:
1. Elektr zanjiri ketma-ket va parallel ulangan qismlardan iborat bo’lsa bu qismlar
ekvivalent almashtirishlar orqali soddalashtiriladi.
2. Barcha tarmoqlarda toklarni shartli musbat yo'nalishi ixtiyoriy tanlanadi, agar hisoblash natijasida ixtiyoriy tanlangan toklarni yo'nalishi haqiqiy yo’nalish bilan mos tushmasa aniqlangan toklar manfiy ishorada bo’ladi.
3. Kirxgofning birinchi qonuniga asosan sxemadagi umumiy tugunlar sonidan bitta kam qilinib (u-1) tenglamalar tuziladi (u- tugunlar soni)
4. Elektr sxemasiga yetishmayotgan tenglamalar Kirxgofning ikkinchi qonunidan topiladi, bu vaqtda konturni yo'nalishi soat strelkasiga mos yoki teskari bo'lib qilish mumkin. E.Yu.K.larni shartli musbat yunalishiga mos xolda olinadi.E.Yu.K.ni yo’nalish ta'siri manba ichida har doim manfiy qutbdan musbat qutbga qabul qilinadi. (1-rasmga qarang)
5. Hosil bo'lgan tenglamalar sistemasini noma'lum toklarga nisbatan yechiladi. 1a-rasmdagi elektr sxemasi uchun hisoblash tenglamalarini a, b, va c tugunlar uchun Kirxgofning birinchi qonuniga asosan tuzamiz:
A tugun uchun I₁+I₃=I₂
B tugun uchun I₂+I₄=I₆
C tugun uchun I₁+I₄=I₆
Konturni yo'nalishi soat strelkasi bo'yicha qabul qilib uchta kontur uchun Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan tenglamalarni tuzamiz:
Abda kontur uchun E₂+E₃ =I₂(r₀₂+r₂)+I₃(r₀₃+r₃)+I₆r₆
Adca kontur uchun E₁-E₂ =I₁(r₀₁+r₁)-I₃(r₀₃+r₃)+I₅r₆
Bcdb kontur uchun O = -I₄r₄- I₅r₅ -I₆r₆
1.2 KONTUR TOKLAR USULI.
Murakkab elektr zanjirdarini hisoblashda ko’p sonlik (biz karayotgan misol oltita yechimdan iborat) tenglamalarni yechish ancha ko’p mexnatni talab etadi.Shuning uchun murakkab elektr zanjirlarini hisoblashda kontur toklar usulini qo'llash.Kirxgof qonunlari usulida foydalanib yechiladigan tenglamalar sonini ancha kamaytirish imkoniyatini yaratadi.
Kontur toklar usulida tuziladigan tenglamalar umumiy soni b-y+1 bo'ladi. Bu yerda B- tarmoqlar soni. Kontur toklar usulida tenglamalar soni konturlar soniga teng bo'ladi.
Kontur tok usulida hisoblash tartibi quyidagicha bo'ladi.
1. "Kontur toki" tushunchasini kiritib, bu toklarga konturlarda ixtiyoriy yo'nalish tanlaymiz. Qulay bo'lishi uchun kontur toklarni bir yo'nalishda masalan soat strelkasi bo'yicha olamiz (1a-rasm)
2. Har bir kontur uchun Kirxgof ikkinchi qonuniga asosan tenglama tuzamiz. Konturlarni yo’nalishini soat strelkasi bo'yicha olamiz.
3. Kirxgofni ikkinchi qonuniga asosan tuzilgan tenglamalar sistemasini birgalikda yechib kontur toklarni aniqlaymiz. Agarda aniqlangan kontur toki manfiy ishorada bo'lsa, demak yo'nalishi tanlangan yo'nalisht tanlangan yo'nalishiga qarama-qarshi bo'ladi.
4. Aralash tarmoqlardagi (ichki tarmoqlardagi) toklar tegishli bo'lgan kontur toklarini
yig'indisi yoki ayirmasi sifatida aniqlanadi.
Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan tuziladigan tenglamalar sonini kamaytirish maksadida qarshiliklar uchburchagini teng kuchlik bo'lgan qarshiliklardan iborat ekvivalent yulduzga almashtiramiz. Almashtirishdan keyin uch konturlik elektr sxemasi ikki konturlik sxemaga aylanadi (2-rasm).
I₁a I₂


r₁I_k1 r₃ I_k2 r₂
E₃
E₁r₈E₂
r₀₁ r₇r₉
c b
2-rasm.


Almashtirish formulalari quyidagicha:






2-rasmdagi elektr sxemasi uchun konturlar uchun tenlamalar sistemasini tuzamiz

Sistemaning aniqlovchilari.

Konturtoklari



Konturtoklari orqalitarmoqdagi toklarni hisoblaymiz
1a-rasmdagielektrsxema uchunKirxgofqonunlariniqo’llashusulida Kirxgofningikkinchiqonuniga asosantuzilgantenglamadanItokni aniqlaymiz

Kirxgofning birinchi qonunidan foydalanib holgan toklarni aniqlaymiz



1.3. TUGUNLAR ARO KUCHLANISH (IKKI TUGUN) USULI.


Amalda ko’p hollarda bir nechta elektr energiya manbalari va iste’molchilari parallel ulangan elektr zanjirlari uchraydi. Bunday zanjirlarni tugunlar aro kuchlanish orqali hisoblash qulay.
Tarmoqlarda toklarni shartli musbat yunaliini ixtiyoriy tanlaymiz (3-rasm). Kirxgofning ikkinchi qonunigaasosan birinchi konturdagi birinchi tarmoq uchun quyidagicha tenglama tuzamiz.



Xuddi shunday ikkinchi va uchinchi tarmoqlar uchun ham tenglama tuzamiz.



I₁ I₃ I₂


r₁ r₃ E₂
E₁ E₃ r₂
U_ab
r₀₁
1 2


r₇ r₈ r₉
3-rasm
Tarmoqdagi toklar Om qonuniga asosan aniqlanadi.





Ikki tugun a va b nuqtalar orasidagi kuchlanish quyidagicha aniqlanadi

Tarmoqlarni o’tkazuvchanligini aniqlaymiz



Tugunlararo kuchlanishni aniqlaymiz.



Om qonunigaasosan tarmoqdagi toklar:



1.4. EKVIVALENT GENERATOR USULI.


Murakkab elektr zanjirlarini hisoblashlarda ko’pchilik hollarda zanjirni faqat bir tarmog’iga ish rejimini o’rganishga to’g’ri keladi. Bunday hollarda hisoblashlarni yengillashtirish uchun ekvivalent generator usulidan foydalaniladi.
Bu usulga asosan elektr zanjiridagi barcha energiya manbalarini qaralayotgan tarmoqqa ta’sirini, shu tarmoqqa ketma-ket ulangan va kattaligi shu qaralayotgan tarmoq uzulgan xoldagi salt ishlash kuchlanishi U_SI teng bo’lgan Ye_EKV E.YU.K. manbasi va shu ajratilgan tarmoqqa nisbatan butun sxemani qarshiligini kirish qarshiligi R bilan almashtirish mumkin.
Bu usulda hisoblash tartibi quyidagicha bo’ladi:

1. 
   Tekshirilayotgan tarmoqdagi tokni yo’nalishi ixtiyoriy tanlab olinadi;
   

2. E.YU.K. larni sxemadan uzoqlashtirib (ichki qarshiliklari ichkarida qoldirilgan holda) ochiqa va bqutblarga nisbatan salt ishlash rejimi xosil qilinadi;

3. 
   Ajratilgan tarmoqka nisbatan salt ishlash kuchlanishi U aniqlanadi.
   
4. 
   Ajratilgan tarmoqka nisbatan butun sxemani kirish (ekvivalent) karshiligi aniqlandi.
   
5. 
   Umumiy holda ajratilgan tarmoqdagi (tekshirilayotgan tarmoqdagi) tok quyidagi ifodadan topiladi.
   

Bu yerda:
r - tekshirilayotgan tarmoq qarshiligi.
r_ekv- ajratilgan tarmoqqa nisbatan sxemani kirish (ekvivalent) qarshilik.
U_si – ajratilgan tarmoqqa nisbatan salt ishlash kuchlanish.
Ye – tekshirilayotgan tarmoqdagi EYUK.
Agar ajratilgan tarmoqda EYUK manbasi bulmasa Ye=0 deb olinadi. EYUK manbasi oldidagi «Manfiy» va «Musbat» ishoralar shuni bildiradiki, Om qonuniga asosan EYUK bulgan zanjir tarmoqdagi tok yunalishi bilan EYUK mos tushsa «musbat», aks xolda «manfiy» ishora olinadi.
Ekvivalent generator usulini qo’llanishini 4-rasmdagi elektr sxemasi uchun ko’ramiz.Misolni yechish ikki bosqichga bo’linadi.

1. 
   Ajratilgan tarmoqdagi salt ishlash kuchlanishi quyidagiga teng.
   

U_ab=U_si
Toklarni yo’nalishlarini ixtiyoriy tanlab olamiz va sxemadan r₆ – qarshilikni uzoqlashtiramiz, kontur toklar usuliga asosan birgalikda yechiladigan tenglamalar sistemasini tuzamiz.


I_k1(r₀₁+r₁+r₀₃+r₃+r₅)-I_k2(r₀₃+r₃+r₅)=E₁-E₃
-I_k1(r₀₃+r₃+r₅)-I_k2(r₀₃+r₃+r₂+r₄+r₅)=E₂+E₃


Son qiymatlarini qo’yamiz.






Sistemani aniqlovchilar orqali yechamiz.
(om²)
(V om)

Konturdagi kontur toklarini aniqlaymiz.
(A) (A).
Tarmoqlardagi toklarni kontur toklarning orqali topamiz


I₁=I_K1=6,32 (A) I₂=I_K2=6,42 (A) I₃=I_K2-I_K1=6.42-6.32=0,1 (A)


Kirxgofning 2-qonunidan foydalanib ochiq ava b qutblardagi salt ishlash kuchlanishini aniqlaymiz.


U_si=U_ab=E₃-I₃(r₀₃+r₃)+E₂-I₂r₂=10-0,1*9,2+24-6,42*1=26,66 (B)
2. E.YU.K. larni sxemadan uzoqlashtirib (ichki qarshiliklari ichkarida qoldirilgan holda) ochiq a va b qutblarga nisbatan sxemani ekvivalet (kirish) qarshiligini aniqlaymiz, u vaqtda sxema 5-rasmdagidek bo’ladi.
Sxemani soddalashtiramiz, ya’ni ketma-ket ulangan qismlarini ekvivalent qarshilik bilan almashtiramiz.





r_c R¹₂
r_bc R₃


r_as R₁ r_b b


a
r_a r_ab r_ekv
b
r₄
5-rasm
Sxemada uzuk-uzuk chiziqlarda ko’rsatilgan va qarshiliklar uchburchagini va qarshiliklardan iborat ekvivalent yulduzgaalmashtiramiz.

Ekvivvalent almashtirishdan keyingi sxema 6-rasmda tasvirlangan r va R, r va rqarshiliklar guruxlari ketma-ket ulangan, bularni ham mos holda ekvivalent qarshiliklari bilan almashtiramiz (7-rasm).
r _c c R¹₂


r_b b
r_ekv
r_d d r₄


6-rasm.



r₆


r₈
r_ekv
r₉

7-rasm.

r₁₀
r_br_ekv


8-rasm.
r va r qarshiliklar o’zaro parallel ulangani uchun bu qarshiliklarni bitta ekvivalent qarshilik bilan almashtiramiz.

Bu almashtirishdan keyingi sxema 8-rasmda tasvirlangan.Ochiq qarshiliklarga nisbatan butun sxemani kirish (ekvivalent) karshiligi (8-rasm) quyidagiga teng buladi.



Topilgan kiymatlarni yukorida keltirilgan formulaga quyib, tekshirilayotgan tarmoqdagi tokni aniqlaymiz.



Ekvivalent generator usuli bir nochiziqli elementdan iborat o’zgarmas tok nochiziqli zanjirlarini hisoblashda keng qo’llaniladi.Masalan noelektrik kattaliklarni elektr kattaliklariga (kuchlanish, tok) aylantirishda, ya’ni ko’prik sxemani bir dioganaliga yoki bir yelkasiga ulangan nochizikli element (preobrozavatel) noelektrik ta’sir kattaligini elektr ta’sirga (signalga) tok yoki kuchlanish shaklida o’lchovchi asbobga yetkazadi.


1.5. VOLTMETR KO’RSATISHINI ANIQLASH VA QUVVATLAR BALANSINI TUZISH.


Berilgan boshlang’ich elektr sxemasidagi voltmetrni ko’rsatish Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan aniqlanadi.
(V)
Yechimini to’g’riligini tekshirish uchun Kirxgofning 1-qonunidan va quvvatlar balansi tenglamasidan foydalanish mumkin. 1a-rasmdagi elektr sxemasi uchun quvvatlar balansi tenglamasi quyidagicha buladi.



148,06+193,44+13,3=9,06+90,58+64,96+2,12+14,15+135,02+8,5+30,38;
354,8 354,78


1.6. POTENSIAL DIAGRAMMA QURISH.
Potensial diagramma deganda elektr zanjirining yopik konturida yoki elektr zanjirining kaysidir qismida potensialning taksimlash grafigi tushuniladi.
Absissa o’qiga kontur yunalishi buylab kontur karshiligi, ordinata o’qiga esa shu konturdagi elektr zanjiri elementlarining potensial nuqtalari quyiladi.Elektr zanjiri yopik konturini yoki zanjir qismini xar bir nuqtasiga potensial diagrammada o’zining nuqtasi mos keladi.
Potensial diagramma qurishda potensialni o’zgarishi xarakterini aniqlovchi koidaga amal qilinadi.
Kontur yunalishi bo’ylab zanjirning EYUK ta’sir etuvchi qismida EYUK ta’siri yo’nalishi buyicha potensial ortadi.Elektr zanjirining qarshilik ulangan qismida tokni yo’nalishi kontur yo’nalishi bilan mos tushsa, tokni yo’nalishi bo’ylab potensial kamayadi, tokni yo’nalishiga karshi bo’lsa potensial ortadi, chunki tok yuqori potensialdan past potensialga yo’naladi.

3
r₁ E₂


2 I₁ I₂ 4


E₁ r₂
r₀₁
I₄
1 5
r₄
9-rasm.


Istalgan nuqtani potensialini nol deb tanlab olish mumkin.
1-nuqtani potensialini nol deb qabul qilamiz. (9-rasm) Kontur yo’nalishi bo’ylab navbati bilan soat strelkasi bo’yicha 1 nuqtadan boshlab ketma-ket boshqa nuqtalarga o’tib boriladi. 1-nuqtauchun .
2-nuqtaning potensialini 1 nuqta potensialiga nisbatan E=22 V ga qadar yuqori, ya’ni (V)
Xuddi shunday tekshirilayotgan konturni qolgan nuqtalarini potensiallari quriladi.


=20,65-6,73*0,2=20,65-13,46=7,19 (V)
=7,19+24=31,19 (V)
=31,19-8,06*1=23,13 (V)


Yopiq kontur bo’ylab 1-nuqtaga kelib potensialning boshlang’ich qiymatiga ega bo’lamiz.
=23,13-5,81*4=23,13-23,24 0
Hisoblangan potensiallar jadvalini tuzamiz:

Nuqtalar	1	2	3	4	5	1
Potensiallar V	0	20,65	7,19	31,19	23,13	0
Kontur qarshiligi	0	r01	r1	r02	r2	r4
Om	0	0,2	2	0	1	4

Potensialni yaqqol taksimlanishini qurish uchun kontur bo’ylab potensial diagrammani quramiz.Konturni yig’indi qarshiligini hisoblaymiz.


R=r₀₁+r₁+r₀₂+r₂+r₄=0,2+2+0+1+4=7,2 om


Potensial o’qi (ordinata o’qi) buyicha masshtab m₄=3 V/Om va qarshiliklar o’=i (absissa o’qi) buyicha m_r=0,5 om/sm masshtabni tanlaymiz. Boshlang’ich nuqta deb, 1-nuqtani olamiz, ya’ni potensiali 1- va 2-nuqtalar orasida ichki qarshiligi r=0,2 om bo’lgan EYUK Ye=22V bor. Bu r qarshilikni gorizontal o’qqa masshtab asosida qo’yamiz. 2-nuqtani potensiali =20,65 V bo’ladi, bu tanlangan masshtabda quyilgan (10-rasm), bunga potensial diagrammada 1-, 2-nuqtalar orqali to’g’ri keladi. 2 va 3 nuqtalar orasida r=2 om qarshilik bor, bu qarshilikni gorizontal o’qqa masshtab asosida qo’yamiz (x=4,4 sm), 3-nuqtani potensiali =7,19 V ga teng, bu ham xuddi shunday quriladi.
Potensial diagrammada (vertikal) tik qismlarga ichki qarshiligi r=0 bo’lgan EYUK lar to’g’ri keladi. Qiyalik qismlarga qarshiliklardagi kuchlanishlar tushuvi tug’ri keladi.
Qarshiliklari bor qismlardagi qiyalik burchagi shu qismni tokini ifodalaydi. Masalan 2-3-qism uchun

Bu yerda va mos ravishda o’qlardagi (x va u o’qlarida) masshtablardir. 2-3 chiziqni burchak tangensi I₁ tokka, 4-5 chiziqni burchak tangensi I₂ tokka proporsianaldir.Tok qancha katta bo’lsa -qiyalik burchagi shuncha katta bo’ladi. 2-3 qismini -qiyalik burchagi, 5-1 qismni -qiyalik burchagidan katta , chunki 2-3 qismda I₁=6,73 A, 5-1 qismni I₄=5,81 A teng.
Potensial diagrammada sxemani istalgan ikki nuqtasi orasidagi kuchlanishni aniqlash mumkin.Masalan, nuqtalarning koordinatalari

1. 
   x=0 sm, u=0 sm
   
2. 
   x=0,4 sm, u=6,9 sm
   
3. 
   x=4,4 sm, u=2,4 sm
   
4. 
   x=4,4 sm, u=10,4 sm
   
5. 
   x=6,4 sm, u=7,5 sm
   

1. 
   x=14,4 sm, u=0 sm
   

φ u

(v)

33

30


27


24
α₂
21


18 α₁
α₃
15


12


9
6


3 X

1 2 3 4 5 6 7 R
r₀₁=0,2 Om r₁=2 Om r₂=1 Om r₄=4 Om
0,4 sm 4 sm 2 sm 8 sm
O’zgarmas tok chiziqli elektr zanjirlarining hisobiy- grafik ishlari variantlari.


Elektr zanjirlarini hisoblash bo’yicha topshiriqlar.
Berilgan elektr zanjirlari uchun quyidagilarni bajaring.

1. 
   Berilgan elektr zanjirida «yulduz-uchburchak», «uchburchak-yulduz» ekvivalent almashtirishlarni amalgaoshirib zanjirni soddalashtiring.
   
2. 
   Kirxgof qonunlari asosida zanjirning barcha tarmoqlaridagi toklarni topish uchun tenglamalar sistemasini tuzing va hisoblang.
   
3. 
   Zanjir tarmoqlaridagi toklarni kontur toklar usulida hisoblang.
   
4. 
   Zanjir tarmoqlaridagi toklarni ikki tugun usulida hisoblang.
   
5. 
   Rezistordan o’tayotgan tokni ekvivalent generator usulidan foydalanib aniqlang
   
6. 
   Zanjirga ulangan voltmetrning ko’rsatishini toping.
   
7. 
   Turli usullarda topilgan qiymatlarni jadval shakliga keltirib taqqoslang va quvvatlar balansini tuzing.
   
8. 
   Ikkita EYUK manbaini uz ichigaoluvchi biror yopik kontur uchun potensial diagramma tuzing.
   

Mustaqil ishlari uchun elektr zanjirlari elementining qiymatlar jadvali

Var	E1 (V)	E2 V)	E3 (V)	r01 om	r02 om	r03 om	R1 om	R2 om	R3 om	R4 om	R5 om	R6 om
0	22	24	10	0,2	-	1,2	2	1	8	4	10	6
1	22	24	10	0,8	-	1,2	2	1	8	4	10	8
2	55	18	4	0,8	-	0,8	8	4	3	2	4	4
3	36	10	25	-	0,4	0,5	4	8	3	1	2	7
4	16	5	32	-	0,6	0,8	9	3	2	4	1	5
5	14	25	28	0,9	1,2	-	5	2	8	2	2	8
6	5	16	30	0,4	-	0,7	6	4	3	2	5	3
7	10	6	24	0,8	0,3	-	3,5	5	6	6	3	1
8	6	20	4	-	0,3	1,2	4	6	4	4	3	3
9	21	4	10	-	0,2	0,6	5	7	2	8	1	1
10	4	9	18	0,8	-	0,7	2,7	10	4	8	10	2
11	4	24	6	0,9	-	0,5	9	8	1	6	10	4
12	16	8	9	0,2	0,6	-	2,5	6	6	5	10	5
13	48	12	6	0,8	1,4	-	4,2	4	2	12	6	2
14	12	36	12	-	0,4	1,2	3,5	5	1	5	6	9
15	12	6	40	1,2	0,6	-	2	3	8	5	7	8
16	8	6	36	1,3	-	1,2	3	2	1	6	8	6
17	72	12	4	0,7	1,5	-	6	1	10	4	12	4
18	12	48	5	-	0,4	0,4	5,5	1	4	15	2	2
19	12	30	9	0,5	-	0,5	3,5	2	3	3	1	3
20	9	6	27	-	1	0,8	4,5	2	8	13	4	3

Var	E1 (V)	E2 (V)	E3 (V)	r01 om	r02 om	r03 om	R1 om	R2 om	R3 om	R4 om	R5 om	R6 om
21	15	63	6	1	-	1.2	5	3	1	2	12	3
22	54	27	3	1.2	0.6	-	8	3	1	4	2	2
23	36	9	24	-	0.8	0.8	3	4	2	1	5	1
24	3	66	9	-	0.7	1.2	1	4	2	2	7	3
25	12	30	25	1	0.4	-	1	5	1	1	6	4
26	30	16	10	0.6	0.8	-	2	5	3	1	8	5
27	10	32	10	0.6	-	1	1.5	6	1	7	1	5
28	5	10	36	0.3	-	0.8	1.2	6	3	2	2	2
29	40	25	8	-	0.2	0.2	3	3	2	4	3	2
30	8	40	10	0.8	1	-	5	3	3	3	2	1
31	22	24	10	0.2	-	1.2	2	1	8	4	10	6
32	55	18	4	0.8	-	0.8	8	4	3	2	4	4
33	36	10	25	-	0.4	0.5	4	8	3	1	2	7
34	16	5	32	-	0.6	0.8	9	3	2	4	1	5
35	14	25	28	0.9	1.2	-	5	2	8	2	2	6
36	5	16	30	0.4	-	0.7	6	4	3	2	5	3
37	10	6	24	0.8	0.3	-	3.5	5	6	6	3	1
38	6	20	4	-	0.8	1.2	4	6	4	4	3	3
39	21	4	10	-	0.2	0.6	5	7	2	8	1	1
40	4	9	18	0.8	-	0.7	2.7	10	4	8	10	2
41	4	24	6	0.9	-	0.5	9	8	1	6	10	4
42	16	8	9	0.2	0.6	-	2.5	6	6	5	10	5
43	48	12	6	0.8	1.4	-	4.2	4	2	12	6	2
44	12	36	12	-	0.4	1.2	3.5	5	1	5	6	9
45	12	6	40	1.2	0.6	-	2	3	8	5	7	8
46	8	6	36	1.3	-	1.2	3	2	1	6	8	6
47	72	12	4	0.7	1.5	-	6	1	10	4	12	4
48	12	48	8	-	0.4	0.4	2.5	1	4	15	2	2
49	12	30	9	0.5	-	0.5	3.5	2	3	3	1	3
50	9	6	2.7	-	1	0.8	4.5	2	8	13	4	3

V
































































2- HISOB-GRAFIKISHI
Oddiy o’zgaruvchi tok zanjirlarini
hisoblash namuna.
1.1. Om va Kirxgof konunlaridan bevosita foydalanib oddiy o’zgaruvchi tok zanjirlarini hisoblash
Hisoblash uchun quyidagi kattaliklar va 1- rasmdagi sxema berilgan bo’lib bu kattliklar yordamida elektr zanjirini hisoblaymiz.
E=220V




f=50 Gts
C₁=637 mkf
L₂=15,9 mGn
L₃=6,37 mGn
r₂=10 Om
r₁=5 Om
r₃=8 Om
Tarmoklardagi reaktiv karshiliklarni hisoblaymiz:


X_c1=1/ωc₁=1/2πfc₁=


X_L2= ωL₂= 2πfL₂=


X_L3= ωL₃= 2πfL₃=


Tekshirilayotgan tarmoqlardagi kompleks to’la qarshiliklar:
Z₁=r₁-jX_c1= Om

Z₂=r₂+jX_L2= Om


Z₃= r₃+ jX_L3= Om
a va b tugunlar orasidagi kompleks to’la qarshilik parallel bo’lganligi uchun quyidagi formula bilan topiladi:




Zanjirning to’la kompleksqarshiligi:


Z_um=Z₁+Z_ab= Om


EYUK manbasini kompleks ko’rinishda ifodalab,


E= Ee^j0=
berilgan zanjirning umumiy tokini topamiz. Bizning elektr zanjirimizda umumiy tok birinchi tarmoq tokiga teng:
A


Birinchitarmoqtokiningmodulqiymati





a b tarmoqlardagi Uab kuchlanishlar



Birinchi tarmoqlardagi U₁ kuchlanish esa



Ikkinchi va uchinchi tarmoqlardagi I₂ va I₃ toklar:





A



Demak, tarmoq toklarini quyidagiga teng ekan.
A;

A

1.2. Kontur toklar usuli

Berilgan elektr zanjirini kontur toklar usuli yechash uchun zanjirini konturga ajratib, xar bir kontur uchun tenglamalar tuzamiz va xosil bolgan tenglamalar sistemasini yechamiz.
(*)
Bu tenglamalar sistemasini yechish uchun kontur va oralik to’la karshiliklarni topib olamiz.

Kontur va oraliq to’la qarshiliklarni qiymatlarini (*) formulaga qo’yib tenglamalar sistemasini yechamiz

Buning uchun tenglamalar sistemasining aniklovchilarini topamiz









Tenglamalar sistemasining aniklovchilari yordamida kontur toklarini topamiz va ular orqali tarmoq toklarini hisoblaymiz




Demak, tarmoq toklarini quyidagiga teng ekan.


;

A