Yakka, qo’sh va karrali bog‘lanishlar.
Atomlarning orasidagi bog`glanishlar soni bog`ning karraligidir. Bunday bog`lanishlar bir bog`, ikki bog` (qo‘sh bog`) yoki uch bog` bo‘lishi mumkin. Bog`lanish karraligining ortishi bog`ning qisqarishiga va uning bog`lanish energiyasining ortishiga olib keladi. Oddiy bog`dan ko‘ra qo‘sh bog`, undan ko‘ra uch bog`ning uzulishi qiyin. Shuning uchun ham azot molekulasi kimyoviy reaksiyalarga qiyin kirishadi. Uni uzish ancha mushkul hisoblanadi16.Agar kovalent bog’lanish o’zaro birikkan atomlar orasida bitta umumiy juftlashgan elektronlar hisobiga vujudga kelsa birlamchi bog’, ikkita juft hisobiga yuzaga kelsa ikkilamchi, agar uchta hisobiga bo’lsa uchlamchi bog’lar deyiladi. Bu hodisa kovalent bog‘larning karraliligi deyiladi.
Kovalent bog‘lanishning quyidagi turlari mavjud: sigma-σ, π, va δ- bog’lanish. O`zaro birikuvchi atomlar orasida birgina valent chiziq bilan tasvirlanadigan yakka bog`lanish hosil bo`lishida elektron orbitallar bir-birini o’z yadrolarini birlashtiruvchi chiziq bo’ylab qoplasa, bunday bog`lanish σ-bog‘lanish deyiladi, elektron orbitallar bog’lanish chizig’iga perpendikulyar yo’nalishda bir- birini qoplasa bunday bog`lanish π-bog’lanish deyiladi. Masalan, etilen molekulasida 5 ta σ - va 1 ta π-bog‘lanish mavjud:
Dostları ilə paylaş: |
