Monopoliya (yunoncha monos - bitta, poleo - sotish uchun) bu davlat, korxona, tashkilot, savdogarning (ya'ni, bir shaxsga, shaxslar guruhiga yoki davlatga tegishli) har qanday iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishga bo'lgan mutlaq huquqidir. Monopoliya raqobat bozorining aniq teskarisidir. O'z tabiatiga ko'ra, monopoliya erkin raqobatni, o'z-o'zidan paydo bo'lgan bozorni yo'q qiladigan kuch sifatida harakat qiladi.
Monopolistik qo'shilishning birinchi katta to'lqini AQShda XIX asrning 90-yillari va XX asrning birinchi yillarida yuz berdi.
MONOPOLYA
Taqqoslash uchun, birinchi chorak yakunlariga ko‘ra, 129 ta monopoliya bor edi . O‘zbekistonda 2022-yilning ikkinchi chorak yakunlariga ko‘ra, 132 ta tabiiy monopoliya kompaniyalari faoliyat ko‘rsatmoqda.
Yangilangan ro‘yxatga “Veolia Energy Tashkent” MChJ, “Angren IES” AJ va “Yangi Angren IES” AJ (shaxslar guruhi), hamda “Navoiyuran” DK qo‘shildi.
Deyarli barcha monopoliyalar davlat korxonalari .
MOPOPOLYA
OLIGOPOLYA
Oligopoliya — tarmoqdagi bir necha yirik ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchining narx va ishlab chiqarish hajmini belgilashdagi hukmronlik holati hisoblanadi.
Oligopoliya (oligo... va yun. poleo — sotaman) — bozorni tashkil etish shakllaridan biri. Guruh monopoliyasi, oz sonli yirik korxona (firma)larning bozorda yoki bironbir xoʻjalik soxasida hukmronligi.
OLIGOPOLYA
MONOPSONIYA
Monopsoniya — tarmoqdagi ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchilar soni juda koʻp boʻlib, ular tovar yoki xizmatlarining yagona isteʼmolchisi yoki xaridori mavjud boʻlgan sharoitdagi yakkahukmronlik holati hisoblanadi.
Monopsoniya (mono... va yun. opsonia — sotib olmoq) — bozor holati, bozorda haridorning hukmron mavqega ega boʻlishi.
