Mövzu 1: “Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri

Azərbaycanca yazılan elmi işlərə istinadlar 
Azərbaycanca yazılan elmi işlərə istinadlara gəldikdə isə, Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası Rəyasətinin
hazırladığı dissertasiyaların tərtibi qaydalarına aşağıdakılar aiddir:
Dissertasiyanın mətnində istinad olunmuş mənbələr ədəbiyyat siyahısında əlifba
sırası ilə yazılmalı və nömrələnməlidir. İstinad olunmuş mənbənin ədəbiyyat
siyahısındakı nömrəsi mətndəki istinaddan sonra kvadrat və ya adi mötərizədə
göstərilir. Məsələn: [115] və ya (115).

---

Dissertasiyanın mətnində böyük həcmli kitab(lar)ın müxtəlif səhifələrinə bir neçə
dəfə istinad olunduğu halda ədəbiyyat siyahısında bu mənbə yalnız bir dəfə
göstərilir, lakin mətndəki istinaddan sonra əsərin siyahıdakı nömrəsi, cild
(çoxcildli əsərlər üçün) və müvafiq səhifə(lər) göstərilir. Məsələn: [39, 250-252],
[153, s. 2,106] və mətnin digər bir yerində [39,156], [153, c.1,86-91] və s.
Eyni zamanda qeyd edilir ki, mətnin altında sətiraltı istinadlar məqsədəuyğun
deyil.
Müəllif Fikirlərindən Sitat Gətirmə 
Dissertasiyaya istinad edilərkən, əvvəlcə müəllifin soyadı, inisialları,
dissertasiyanın adı verilir, iki nöqtədən sonra isə iddia olunan alimlik dərəcəsi,
şəhər, nəşr ili və həcmi göstərilir. Məsələn: Süleymanov S.Y. Xlorofil-zülal
kompleksləri, xloroplastların tilakoid membranında onların struktur-molekulyar
təşkili və formalaşmasının tənzimlənməsi: Biol.elm.dok. ... dis. Bakı, 2003,
2002.s.
2. Qloballaşmanın, informasiya-kommunikasiya bumunun özü ilə gətirdiyi 
yenilik və üstünlüklərdən biri də elm və təhsil sahəsində yanaşmaların, 
standartların unifikasiyalaşması, yəni vahid bir forma alması və bunun tez bir 
zamanda yayılaraq dünya elm ictimaiyyəti tərəfindən fəal istifadə olunmasıdır. 
İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının sayəsində müxtəlif 
xarakterli elmi tədbirlər - konfrans, simpozium, konqres və s. haqqında dünya elm 
ictimaiyyətini operativ olaraq məlumatlandırmaq və bu toplantılarda onların 
iştirakını təmin və təşkil etmək əvvəlki dövrlərlə müqayisədə qat-qat asanlaşıb. Bu 
kontekstdə beynəlxalq elm və təhsil məkanına inteqrasiya etmək, ümumi məsələlər 
haqqında eyni “dildə danışmaq” zərurəti yaranır. Bu “ümumi dilə” nələr 
daxildir? Tərəflərin bir-birini anlamasında bu amilin rolu nə dərəcədə 
vacibdir? “Ümumi dili” mənimsəməklə nələrə nail olmaq olar? Beynəlxalq elm və 
təhsil sisteminə inteqrasiyada tərəflərin bir-birini anlaması üçün dünyanın bir çox 
qabaqcıl universitet və təhsil mərkəzlərində qəbul olunmuş standartlara bələd 
olmaq lazımdır. 
Söhbət nədən gedir? 
Hazırda beynəlxalq elm və təhsil məkanına inteqrasiya ölkəmiz üçün 
prioritet məsələlərdəndir. Bu sahədə xeyli sayda beynəlxalq anlaşmalar və 
müqavilələr imzalanmışdır. Azərbaycan alimləri və tədqiqatçıları, həmçinin 
doktorant, magistr və tələbələr beynəlxalq elmi tədbirlərə qatılır, çıxışlar edir, 
ölkəni tanıdır, elmi əməkdaşlıq əlaqələri qururlar. Bu əlaqələrin nəticəsi kimi, 
alimlərimiz həm də beynəlxalq jurnallarda məqalələr dərc etdirir, xarici həmkarları 
ilə birgə layihələr və əsərlər üzərində işləyirlər. Təbii ki, əməkdaşlıq əsnasında 
beynəlxalq elm və təhsil məkanındakı qayda və standartlarla tanışlıq baş verir, 
sistemlərarası fərqlər aşkarlanır. Uzun müddət Sovet təhsil sistemində tətbiq 
olunan qayda və normalar bir sıra hallarda beynəlxalq təhsil məkanında qəbul 
edilmiş analoji standartlara uyğun gəlmir. Bunlardan biri də akademik yazı 
qaydalarıdır. 

---

Yazı qalır... 
Yazının ən başlıca xüsusiyyəti onun qalıcı və sənəd xarakterli 
olmasıdır. Başqa sözlə, məhz bu özəllikləri sayəsində yazılı materiala dönə-dönə 
qayıtmaq və ondan faydalanmaq mümkündür. Bu xüsusiyyət istifadəçilər üçün 
faydalı olmaqla yanaşı, həm də yazı müəllifindən böyük məsuliyyət tələb 
edir. Xüsusilə əgər söhbət alimin yazdığı mətn və ya materialdan gedirsə. Alim 
sözünə hər zaman inam və güvən olmuşdur. Bu güvəni qazanmaq yetərli deyil, onu 
həm də qorumaq və itirməmək lazımdır. Savadlı və yaxşı təşkil olunmuş yazı 
bunun ən sınanmış yollarındandır. 
Yazı həm də çoxalır... 
İnformasiya -kommunikasiya texnologiyalarının yaratdığı imkanlar 
sayəsində yazmaq meylləri də çoxalıb. Sosial media sıravi vətəndaşların İnternetə 
çıxışına unikal şərait yaradır, onları çağdaş kommunikasiya vasitələrinin fəal 
istifadəçisinə çevirir. Ənənəvi mediaya çıxışı daha çətin və çoxpilləli, bəzən isə 
qeyri-mümkün sayan insanlar öz axtarışları və tapıntıları haqqında məlumatları 
bloq yaratmaq və yazdıqlarını orada paylaşmaqla fikir mübadiləsini həyata 
keçirmiş olurlar. Təbii ki, bu istifadəçilər arasında elm adamları da çoxluq təşkil 
edirlər. 
Bəs niyə beynəlxalq akademik yazı qaydaları? 
Hər şeydən əvvəl, ona görə ki, beynəlxalq standartlar “ümumi dil” rolunu 
oynayır, yəni fərqli ölkələrdən olan elm adamlarının yazı vasitəsilə bir-birini 
anlamasına yardım edir. Beynəlxalq yazı qaydaları həmçinin oxunu 
sadələşdirir. Vahid standartlar üzrə yazılmış mətndə nəyin harada, yəni hansı 
məlumatın harada olduğu əvvəlcədən bilindiyinə görə, zəruri informasiyanı 
tapmaq da asan olur. Başqa sözlə, bunu ayrı-ayrı rəfləri olan dolaba bənzətmək 
olar ki, bu “gözlər”in hər birində hər zaman eyni əşyalar saxlanır. Dolabın içi və 
quruluşu haqqında dəqiq məlumata malik olan şəxs qapını açıb istədiyi əşyanı 
onun saxlandığı rəfdən heç bir axtarış aparmadan rahatlıqla tapa və ya götürə 
bilər. Çünki onun harada yerləşdiyini yaxşı bilir. 
Beynəlxalq akademik yazı qaydalarının dünya səviyyəsində qəbul edilmiş 
modeli inkişaf etmiş ölkələrdə hazırlanmış, gəlişdirilmiş və tətbiq 
edilmişdir. Başqa sözlə, uzun müddətli tətbiq nəticəsində sınanmış, hərtərəfli 
müzakirə yolu ilə təkmilləşdirilmiş və “cilalanmış” bir modeldir. Bu səbəbdən də 
səmərəsi çox az adamda şübhə doğurur. 

---