Mövzu 12. Təsərrüfat fəaliyətinin əsas formaları Sahibkarlıq, biznes,marketin,komersiya və. s

Mövzu 12. Təsərrüfat fəaliyətinin əsas formaları

Sahibkarlıq, biznes,marketin,komersiya və.s.

Bütün cəmiyətlərdə sahibkarlıqla məşğul olan insanlarda əsasən eyni xüsusiyətlər olur. Xüsusi isdedadı,qabiliyyəti ,bacarığı olmayan şəxslərdə sahibkar olmaq arzusu baş tuta bilməz . Sahibkarda yaradıcılıq ,təşəbbüskarlıq,problrmləri həll edə bilmək , güzəştə gedə bilmək ,insanlarla dil tapmaq qabiliyyətinə malik olmaq kimi xüsusiətlərin olması,çox vacibdir . Beləki sahibkar öz iş qabiliyyətini daim inkişaf etdirməlidir . Yəni yeni biznes sahələrinin yaradılmasında mövcud müəsisələrin yenidən qurulmasında,mövcud müəsisələrin yenidən qurulmasında yeni texnologiyaların tədbiq olunmasında sahibkarın əməyi çoxdur . Sahibkarlar bazara daim yeni əmtəə və xidmət növləri təqdim edir . Hətta inlKişaf etmiş ölkələrdə sahibkarlar həm məhsulun iatehsalını həm istehlakını yəni satışını təşkil edirlər . Əsl sahibkarlar istehsalı genişləndirməklə bərabər ,istehsal edilmiş məhsulların satılmasınında qayğısına qalırlar . Onlar istehsaldan əvvəl yeni bazarlar axtarır ,sonra isə istehsal edirlər .

Beləliklə sahibkar müəsisənin təşkili və idarə edilməsi işini və məsuliyyətini öz üzərinə götürən bir şəxsdir. Sahibkarlıq fəaliyyət növüdür . Miqyasına gprə sahibkarlığın 3 növü var.

1.Fərdi sahibkarlıq.

2.Kollektiv sahibkarlıq.

Fərdi sahibkarlıq . Bir şəxsin və onun ailəsinin yaradıcı fəailiyətidir (ticarətköşkü,aptek,yeməkxana,çayxana ,kimyəvi təmizləmə məntəqəsi və.s.)

Kollektiv sahibkarlıq. Hır hansı bir kollektivin birgə sahibkaelıq fəaliyətilə məşğul olmasıdır. Bu cür sahibkarlıq əsasən firmalarda həyata keçirilir.

Xarakterinə görə sahibkarlığın 2 növü var .

1.Qeyri-kommersiya sahibkarlığı.

2.Kommersiya sahibkarlığı.

Qeyri kommersiya sahibkarlığı ilə müxtəlif xeyriyyəçi və mədəni maarifçi təşkilatlar məşğul olurlar. Məsələn ABŞ-daxeyriyyəçilikfondunun 90%-iailələrin payına düşür.

Kommersiya fəaliyyəti gəlir gətirən sahədir . Bura daxildir.

1.Qeyri istehsal biznesi - peşəkar idman ,konset fəaliyyətləri.

2.Ticarət biznesi - ticarət müəsisələrində .

3.Xidmət sferasında biznes hüquq məsləhətxanası ,turist xidməti və.s.

4.İstehsal biznesi – sənaye,kənd təsərrüfatı və.s.

Sahibkarlığın 3 əsas furmissiyası var .

1.Resursları əldə etmək.

2.Təşkilatçılıq fumissiyası.

3.Yaradıcılıq gumissiyası.

Son illərdə ölkəmizdə sahibkarlığın inkişafı istiqamətində ciddi işlər görülür. Ölkəmizdə xüsusilə kiçik sahibkarlığın inkişafına çox diqqət verilir . Sahibkarlıq iqdisadiyyatın bütün sahələrini əhatə edir . Kiçik sahibkarlığın inkişafı əmtəə istehsalçılarının çoxalmasına ,genişlənməsinə müsbət təsir edir . Buna görədə muasir dövrdə kiçik sahibkarlığa çox önəm verilir . Məsələn : ABŞ-da 20 milyon ,Yaponiyada 9 milyon,Hindistanda 12 milyon kiçik müəsisə fəaliyət göstərir. Kiçik sahibkarlığın bir çox üstünlükləri var.

1.Kiçik sahibkarlıqda kapital sürətli dövr edir .

2.Kiçik müəsisələri təşkil etmək daha asandır.

3.Kiçik müəsisələrdə iqdisadi səmərə və rentabellin daha çox olur .

Təsərrüfat fəaliyətinə görə sahibkarlığın əsas formalarından biridə biznes fəaliyətidir . Biznes ingilis sözü olub mənası iş deməkdir . Yəni gəlir əldə etmək məqsədilə ticarət və başqa sahələrdə sahibkarlıq fəaliyyətinin bir növüdür . Məhsulun istehsalı,satışı,xidmətlərin göstərilməsi sahəsində fəaliyyət göstərən bütün sahibkarların əsas məqsədi mənfəət əldə etməkdir . Bu mənada butun sahibkarları biznesmen adlandırmaq olar . Lakin fəaliyətinin miqyasına görə sahibkarla biznesmeni fərqləndirmək olar . Böyük həcmdə istehsal ,xidmət və kommersiya ilə məşğul olanlara sahibkar demək olar . Xırda və orta həcmli müəsisələri təşkil edənlərə isə biznesmenlər demək olar . Deməli sahibkarla biznesmenin əsas oxşar cəhətləri hər ikisinin mənfəət götürmək marağının olmasıdır. Fərqli cəhəti isə fəaliyyət miqyasının müxtəlif səviyələrdə olmasıdır . Dövlətin milli məmafeyinə ziyan vuran sahələrdə bizneslə məşğul olmaq qanunla qadağan olunmuşdur . Bu biznes fəaliyəti gəlir gətisədə insan cəmiyyətinədə çox böyük fəlakətlər yaradır . Beləliklə bu bizneslə məşğul olmaq dövlət tərəfindən qadağan olmuşdur. Son stayik məlumatlara görə Azərbaycanda kiçik sahibkarların sayı 270 000-ə yaxındır .təkcə bakı şəhərində bu rəqəm 95 000 -dir . Azərbaycanda kiçik sahibkarlıq əsasən Bakı,Sumqayıt,Gəncə şəhərlərində ,Şəki ,Zaqatala,Quba ,Xaçmaz və.s. bölgələrdə inkişaf etmişdir .

Kommersiya

Kommersiya ticarət sahibkarlığının bir növüdür . Kommersiya latın mənalı söz olub kommersiyun sözündən yaranıb. Mənası ticarət deməkdir . Kommersiya mənfəət əldə etmək məqsədilə olan fəaliyyət növüdür . Kommersiya fəaliyyəti sahibkarlıq anlayışından daha dar mənada işlədilir . Ticarətdə kommersiya işi əmtəələrin alqı-satqıproseslərinin həyata keçirilməsinə yönəldilmiş operativ təşkilatı geniş sferasını əhatə edir . Ticarətdə yerinə yeyirilən proseslər əsasən 2 yrə bölünür .

1.Kommersiya prosesləri.

2.Texnoloji proseslər.

Ticarətin əsas 2 forması var :

1.Topdan satış ticarət.

2.Pərakəndəsatış ticarət.

Böyük ticarətlə məşğul olan sahibkarlar əsasən topdansatış ticarət növünə üstünlük verirlər . Topdan satış ticarət əmtəələrin iri partiyalarla alınıb satılmasına deyilir . Topdan satış ticarət əsasən 2 formada həyata keçirilir .

1.Tranzit forması.

2.Anbar forması.