Mövzu Entomologiya və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərərverən canlılar haqqında anlayış, onların növ tərkibi, çoxalma və inkişafı. Zədə və zərər. Plan

Tütün tripsi (Thrips tabaci L.) – Qovuqayaqlılar (Thysanoptera) dəstəsinin, tripslər (Thripidae) fəsiləsinə mənsubdur.

Yetkin fərd açıq-sarımtıl rəngdə olmaqla üzərində qılçıqlar vardır. Bığcıqları 7 buğumludur. Uzunluğu 0,8-1 mm-dir.

Sürfələr yetkin fərdə oxşayır, ancaq bədəncə ondan kiçikdir. Yumurtası böyrəkvaridir, şəffafdır. Uzunluğu 0,2-0,5 mm-dir. Tripsin yetkin fərdləri pambıq və tütün bitkilərinə zərər verir. Zərərverici qışı yetkin halında torpağın üst səthində və xəzəllərin altında keçirir. Aprelin ortalarından yetkin fərdlər qışlamadan çıxır və mürəkkəbçiçəkli, eləcə də xaççiçəkli yabanı bitkilərlə qidalanaraq çoxalır. Zərərvericinin 1-ci və 2-ci nəslinin inkişafı yabanı bitkilər üzərində gedir, sonra isə onların inkişafı pambıq bitkisi üzərində gedir. Bir müddətdən sonra yetkin dişilər yumurtalarını yarpaq saplaqlarının əsasında onun daxilinə qoyurlar. Bir nəslin inkişafı 25-30 günə başa çatır. Çoxalma cinsi yolla gedir. Zərərverici il ərzində 6-8 nəsil verir.

Pambıq bitkisi üzərində tütün tripsinə may və iyun aylarında rast gəlinir. Zərərvericinin pambıqla qidalanması nəticəsində yarpaqların alt səthində damarlar boyu gümüşü ləkələr əmələ gəlir. Sonralar bu ləkələr quruyur və yerində yarıqlar əmələ gəlir. Zədələnmə nəticəsində bitkinin böyüməsi zəifləyir və inkişafdan qalır. Belə bitkilər körpə düşür.